Z kryminologii wrodzonego niedołęstwa umysłu
| Dane tekstu | ||
| Autor | ||
| Tytuł | Z kryminologii wrodzonego niedołęstwa umysłu | |
| Pochodzenie | Lwowski Tygodnik Lekarski, 1908, nr 7 | |
| Data wyd. | 1908 | |
| Druk | Drukarnia i Litografia Pillera, Numanna i Sp. | |
| Miejsce wyd. | Lwów | |
| Źródło | Skany na Commons | |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
| |
| ||
| Indeks stron | ||
|
|
Sommer[2] powiada, że „naukowem założeniem możliwie skutecznego zwalczania zbrodni i istotnem zadaniem antropologii kryminalnej jest metodyczne badanie umysłowego i cielesnego stanu występnej jednostki, dokonane wszystkimi pomocniczymi środkami morfologii, fizyologii, psychologii i psychopatologii, jak niemniej zbadanie występnego działania w związku z osobowością przestępcy przy uwzględnieniu zewnętrznych wpływów i okoliczności“. Nowoczesna psychopatologia sądowa rozpatruje tak bieg czynności umysłu przestępcy, jak również jego występne działanie i w tem właśnie różni się ona zasadniczo od opinii publicznej, dla której miarą umysłowego stanu każdego zajmującego ją zbrodniarza jest wyłącznie jego występne działanie. Tak n. p. w pewnym przypadku zaszłym przed 10 laty, a tyczącym się mężczyzny, dotkniętego alkoholowem obłąkaniem i na tem tle wybujałem urojeniem niewiary małżeńskiej, który pozbawił życia żonę własną i jej wuja, księdza, doszła opinia publiczna z oceny samego czynu do wniosku, iż podsądny jest umysłowo zdrowy, w przekonaniu niekoniecznie logicznem, że żonę własną, lub co więcej księdza może zabić tylko człowiek występny a więc umysłowo zdrowy. I może nawet opinii publicznej nie rozchodziło się tu tyle o stwierdzenie stanu umysłowego rzeczonego przestępcy, ile raczej o odruchową obronę społeczeństwa, czynem podobnym zagrożonego, którą dostrzegała tylko w surowym wymiarze sprawiedliwości, udaremnionym przez uznanie przestępcy za niepoczytalnego. Jakkolwiek zatem samo działanie występne nie może stanowić wyłącznego kryteryum do oceny stanu umysłowego przestępcy, przecież musi ono być wzięte poważnie w rachubę t. j. musi być dokładnie rozpatrzone na tle stwierdzonego badaniem psychiatrycznem życia umysłowego przestępcy. „Jesteśmy dotąd — twierdzi słusznie Schüle[3] — tego w ogólnym zarysie świadomi, że organiczne ukształtowanie mózgu pozostaje w najbliższym tj. w określającym formę związku z działaniem. Czyn jako taki jest zatem niewątpliwie niezmiernie czułym odczynnikiem dla ustroju dotyczącego życia umysłowego. Każde działanie nasze jest wedle Wernickego[4] wynikiem, czyli jedynie dostrzegalnem następstwem stanu czynnego, wywołanego podnietą, działającą w łuku psychiczno-odruchowym. Metoda zaś kliniczna psychiatryi polega na badaniu tego końcowego wyniku stanu czynnego w drogach psychicznych i na ocenie całości stanu czynnego z jego ostatecznego wyniku, będącego ruchem, działaniem, czynem. Jeżli się jeszcze weźmie pod uwagę słuszne spostrzeżenie Morela[5], że np. człowiek, dotknięty obłędem padaczkowym inaczej popełnia morderstwo, niż człowiek cierpiący na przewłoczne pomięszanie umysłu lub na niedołęstwo poraźne, to się musi dojść do przekonania, że badanie i zaznajamianie się z samem działaniem tej lub owej kategoryi osób umysłowo chorych jest ważne.
W uznaniu ważności tej zamierzyłem sobie na przykładach, zaczerpniętych z własnego doświadczenia sądowo-lekarskiego, przedstawić niebezpieczne dla otoczenia działanie osób, dotkniętych wrodzonem niedołęstwem umysłu, a to tem bardziej, ile że ten rodzaj chorych szczególnie często występuje in foro pod zarzutem ciężkich przewinień. I tak n. p. w ciągu ostatnich półtora lat spotkałem się na 28 badań stanu umysłowego podsądnych 11 razy (40%) z wrodzonem niedołęstwem umysłu w jego różnych odcieniach a zatem łącznie z matołectwem, występującem nagminnie w podgórskiej zachodniej części kraju.
Główna przyczyna działania osób dotkniętych wrodzonem niedołęstwem umysłu w sposób wrogi dla społeczeństwa tkwi z jednej strony w ich umysłowej tępocie t. j w mniej lub więcej ograniczonym ich zasobie wyobrażeń, zwłaszcza etycznych, któreby mogły wstrzymać ich skutecznie od podjęcia czynów występnych, z drugiej strony w ich popędach, nie okiełznanych poczuciem etycznem i estetycznem. Naecke[6] twierdzi, że „wszystko zawisłe jest od głodu i miłości, ostatnia zaś jest może tylko także rodzajem głodu“. Ten głód miłości czyli popęd płciowy pcha umysłowo niedołężnych do czynów występnych, które w rzędzie konfliktów z normami prawa stoją u nich na pierwszem miejscu. Zgwałcenia kobiet nieletnich, okaleczałych i stąd niezdolnych do stawiania skutecznego oporu, zeszpeconych lub wiekiem podeszłych, shańbienie, kazirodztwo, nierząd przeciwny naturze, oto czyny, dla których tak często spotyka się z mężczyznami dotkniętymi wrodzonem niedołęstwem umysłu wobec sądu. Z pośród licznych przypadków podobnych przestępstw, z jakimi miałem sposobność się zapoznać, pozwolę sobie następujące krótko wymienić:
1. Przypadek. Jan B. 25-letni wieśniak gwałci ośmioletnią dziewczynę i wkrótce potem dopuszcza się nierządu z krową. Badanie sądowo-lekarskie stwierdza u niego matołectwo z „herbowym“ wolem i niemal zupełną tępotą umysłu.
2. Przypadek. Abraham S. lat około 30, syn zamożnego kupca włóczy się bez celu, podróżując koleją bez karty jazdy. Raz wydalony z tego powodu z wagonu na małej stacyi, wstępuje do najbliższej a oddalonej od reszty chaty i gwałci tu za dnia 16-letnią, słabowitą dziewczynę, którą rodzice pozostawili samą w domu. Badanie wykazuje znacznego stopnia wrodzone przytępienie umysłu. Badany nie ma świadomości karygodności czynu i podaje, że chciał dać dziewczynie za to parę centów, „lecz ona nie chciała“, „tylko targała go za brodę“. Spędził już poprzednio niespełna rok w zakładzie kulparkowskim.
3. Przypadek.[7] Jan B. lat 24, parobek o uderzającym tępym wyrazie twarzy, o siodełkowatym nosie spotyka w południe, wioząc gościńcem wśród pól węgle, Franciszkę I. 90-letnią staruszkę. Na widok kobiety miał doznać wzwodu członka. Zeskoczywszy tedy z wozu i zatrzymawszy konie, zbliżył się do staruszki z oświadczeniem chęci obcowania płciowego z nią, a gdy ta, wskazując na swój wiek, radziła mu zwrócić się ze swą żądzą do młodej kobiety, odparł jej, że „stara a młoda mają taką samą...“, poczem powalił ją na szkarpę gościńca, zatkał jej usta chustką, groził w razie dalszego oporu uduszeniem i dokonał aktu wrzekomo pierwszy raz w życiu. Badanie stwierdziło u Jana B. wrodzone niedołęstwo umysłu znacznego stopnia.
Podobne przypadki zna piśmiennictwo. I tak opisali Tardieu[8] przypadek zgwałcenia 68-letniej kobiety przez młodego mężczyznę, Casper Liman[9] przypadek zgwałcenia 58-letniej staruszki, zeszpeconej przez ospę, wreszcie Hofmann[10] przypadki zgwałcenia kobiet w wieku 51, 61 i 70 lat, również przez młodych mężczyzn.
4. Przypadek. Michał P. lat 50, rolnik, od wczesnej młodości umysłowo przytępiony, ojciec kilkorga dzieci, owdowiawszy, obcuje mimo próśb i oporu ze swą 14-letnią córką o każdej porze bądź na osobności, bądź też wobec jej młodszego rodzeństwa. Obcowanie płciowe podejmuje, zbliżając prącie swe bądź do sromu, bądź do odbytu, bądź wreszcie do ust dziewczyny. Zarazem dopuszcza się obrazy religii przez obwinianie Świętych Osób o gwałcenie go wśród snu. Badanie uskutecznione z polecenia Wydziału lekarskiego wspólnie z prof. Żuławskim stwierdza wybitne wrodzone przytępienie umysłu (microcephalia).
5. Przypadek. Wawrzyniec B. lat 25, włóczęga, syn nałogowego pijaka i złodzieja, od urodzenia umysłowo niedołężny, o wybitnej mikrocefalii i bardzo znacznie upośledzonej mowie shańbił w 1903 r. 12-letnią Katarzynę W., zaś w r. 1906 zgwałcił 15-letnią Rozalię H. w chwili, gdy się ułożyła w łóżku do snu.
6. Przypadek. Jakób P. lat niespełna 18, syn rolnika zwabił do gęstwy krzaków 5-letnią pastuszkę, Maryę K. i usiłował ją zgwałcić. Gdy dziewczę rzucone na ziemię, stawiając opór, poczęło wzywać pomocy, skorzystał z jego otwartych ust i wprowadził do nich prącie. Badanie stwierdziło wrodzone niedołęstwo umysłu znacznego stopnia. Jako małe niemowlę spadł P. z przypiecka na ziemię i zranił się znacznie w tyłogłowie. W miejscu tego zranienia znaleziono zrośnięte z kością blizny. P. uczęszczał przez sześć lat do I. klasy w szkółce wiejskiej i nie nauczył się ani pisać, ani czytać, ani choćby do 10 liczyć.
7. Przypadek. Ks. Józef T., bawiący czasowo w Krakowie dopuszcza się nierządu przeciwnego naturze nocą w trzeciorzędnym domu dla podróżnych na osobie 18-letniego skrzypka Jakóba O. w ten sposób, że korzystając z jego snu, dobywa jego prącie i ssie je. Tego samego nierządu dopuszcza się nazajutrz nocą po uraczeniu się piwem na osobie 18-letniego Ignacego S., izraelity, którego zwabił w tym celu do publicznego ustępu. Osadzony w aresztach policyjnych „głaszcze lubieżnie po brzuchu“ współwięźnia 21-letniego Tomasza S., a korzystając z jego snu „ślini mu ustami“ okolicę odbytu, poczem wsuwa tam swe prącie. Czynów tych dopuścił się przy użyciu siły, której posiadał niepośledni zasób. Czynów tych wypierał się w sposób niezręczny z głupowatym a lubieżnym uśmiechem. Badanie dokonane wspólnie z dr. Jankowskim wykazało ciężkie obciążenie dziedziczne (matka, ojciec i siostra obłąkani), brak odporności co do napojów alkoholowych i cechy znacznego wrodzonego otępienia umysłowego. Jako ksiądz nie znał zasadniczych ustępów z pisma św., mimo pobytu we Włoszech i w Rzymie nie znał ważniejszych bazylik, również i nazwiska obecnego Ojca św. Twierdził, że królowie polscy byli z rodu Popielów, Piastów i Odrowążów i t. d. Już po wydaniu orzeczenia naszego, wykluczającego poczytalność sprawcy po myśli §. 2 a) ust. kar., otrzymał sąd akta karne podsądnego z cesarstwa niemieckiego, z których wynikało, że miał on w Aschaffenburgu dochodzenie o podobne czyny, oraz że po przeprowadzonej obserwacyi jego stanu umysłowego w zakładzie dla obłąkanych w Werneck, zostało ono zaniechane wskutek orzeczenia znawców, którzy podniósłszy jego dziedziczne obciążenie psychopatyczne, wzmożony popęd płciowy i wrodzone przytępienie umysłu, wykluczyli u niego poczytalność w myśl §. 51 niem. ust. karnej.
Mniej częstemi od przestępstw płciowych są obrażenia cielesne, morderstwa, podpalenia i kradzieże, popełniane przez umysłowo niedołężnych. Morderstwa i podpalenia wynikają u nich najczęściej z afektu np. z zemsty lub też z namowy drugich osób, której ulegają nader pochopnie dla braku wszelkiego krytycyzmu. W przypadkach morderstw, wynikłych niewątpliwie z afektu, daje się niekiedy wykazać jeszcze dodatkowo pewien płciowy podkład czynu. Stale uderza zarazem wyraźny niestosunek między istotną pobudką do czynu, zawsze błahą a doniosłością samego czynu. Poniższe przypadki mogą posłużyć jako przykłady:
8. Przypadek. Czternastoletni Wojciech S., od dziecka umysłowo przytępiony, obala w polu na ziemię pięcioletnią dziewczynkę, dobywa noża i oświadczywszy jej, że ją „wymiśkuje“, zadaje jej na podbrzuszu ranę ciętą, 6 cm. długą, na szczęście tylko skórną. Dalszemu zabiegowi zapobiegło nadejście starszej siostry ofiary. W przypadku tym motywem czynu była niewątpliwie nie tylko sama chęć naśladowania zabiegu dokonywanego na nierogaciźnie, lecz także pewne płciowe podniecenie sprawcy, które wyładowało się w sposób sadyczny.
9. Przypadek. Ludwik M. 23-letni matołek z wolem i przepukliną mosznową prawostronną służył u 60-letniej, bezdzietnej wiejskiej gospodyni w S. pod Kalwaryą. W niedzielę wielkanocną 1906 wybuchł w południe pożar w zagrodzie owej gospodyni. Gdy ludzie przybiegli z pomocą, zastali dom w płomieniach, a na strychu, lizanym już przez płomienie dojrzeli siedzącego Ludwika, wpatrującego się z zajęciem w płomienie. Ledwie zdołano go ze strychu sprowadzić. Dom drewniany zgorzał ze szczętem a w zgliszczach znaleziono zwęglone zwłoki gospodyni. Podejrzenie podpalenia padło na Ludwika. Przybyły z pomocą żandarm poprowadził go pod krzyż przydrożny i tu wskazując na figurę Chrystusa, polecił mu wyjawić przyczynę pożaru. Ludwik zeznał tedy otwarcie, że chyłkiem uderzył siekierą po głowie swą gospodynię, gdy doiła krowy, a skoro się przekonał, iż nie żyje, podpalił dom i schronił się na strych. Jako przyczynę swych czynów podał swój żal do gospodyni o to, iż go w dzień czynu uderzyła za kradzież placka i placek mu odebrała a wkrótce potem znowu go uderzyła, gdy wiedziony ciekawością wsunął się nagle głową swą pod jej spódnicę. Badanie wykazało wybitne matołectwo z bardzo znacznem przytępieniem umysłu. Badany opowiadając o czynie obojętnie, uśmiechał się głupowato i cieszył się wspomnieniem widoku pożaru. Pytany o płciowe stosunki, podał, że do dziewcząt ani do zwierząt nie zbliżał się nigdy. Ponieważ na prąciu badanego stwierdzono cztery punktowate blizenki, zapytano o ich przyczynę. Z głupim uśmiechem podał na to Ludwik, że „jak go coś podleci“, to szpilką przekłuwa sobie na wylot prącie, lub kłuje się tak długo w cewkę moczową, aż mu z końca nie wyjdzie biała „woda“.
Przypadek powyższy stwierdza dowodnie, jak dalece wielki zachodzi niestosunek między pobudką do czynu a czynem idyotów. Ponadto wykazuje on, że prócz błahej pobudki tj. odebrania sprawcy czynu skradzionego przezeń placka świątecznego, istniał niezawodnie także podkład płciowy dla tak okrutnego czynu. Podkładu tego dowodziło zeznanie sprawcy, iż zgniewał się na swą służbodawczynię także o przeszkodzenie mu przez nią w zaspokojeniu ciekawości gdy głowę wsunął pod jej spódnicę. Wreszcie godnym uwagi jest sposób samogwałtu, przezeń używany, przypominający przypadek odnośny, opowiedziany za Chopartem przez W. Hammonda[11].
Przypadek ten dotyczył pasterza owiec z Langwedocyi, który, gdy wyczerpał już wszystkie zwykłe sposoby zaspokojenia popędu płciowego samogwałtem, począł z pomyślnym skutkiem nacinać sobie członek. Z biegiem czasu nacinaniami tymi rozszczepił sobie prącie wzdłuż cewki moczowej na dwie części od ujścia cewki aż do spojenia łonowego.
10. Przypadek. Józef P. lat 30, matołek, umysłowo tępy, którego matka jest również dotknięta matołectwem z mniej znaczną jednak tępotą umysłu, ma wrzekomo stosunek z ubogą dziewczyną, córką 60-letniej komornicy w sąsiedztwie. Dziewczyna zachodzi w ciążę i dopuszcza się następnie dzieciobójstwa, za które pozostaje w więzieniu śledczem. Matka jej, chcąc zniewolić Józefa do zobowiązania się pojęcia biednej swej córki za żonę, grozi mu doniesieniem do sądu, jakoby on córkę namówił do zbrodni. Józef zamożny syn gospodarski opowiada o groźbie swej matce a ta nie pozwala mu żadną miarą przyrzec małżeństwa z córką „dziadówki“. Wrzekomo z namowy swej matki zakrada się Józef pewnej nocy przez okno do starej komornicy i zadławia ją, poczem, gdy ofiara przestała już charczeć i oddychać i już nie żyje, obcuje płciowo z świeżemi jej zwłokami.
W przypadku powyższym uderza znowu niestosunek pobudki a czynu, nadto podniecenie płciowe po dokonaniu morderstwa, znajdujące swe ujście w nekrofilii.
11. Przypadek. Władysław S. 23-letni parobek, nieznacznie umysłowo przytępiony pozbawia życia 30-letnią Maryę N., którą spotyka w pobliżu leżącą na trawie upojoną wódką. Depcząc po ciele jej obutemi nogami, łamie jej wielokrotnie niemal wszystkie żebra. Czynu tego dopuszcza się za namową swej krewnej, która mu za zabicie Maryi przyrzekła zapłacić jednę koronę. Ponieważ, jak już wspomniałem, Władysław był tylko nieznacznie przytępiony umysłowo, przeto za czyn swój odpowiadał w obec trybunału przysięgłych, który uznał go winnym zbrodni zabójstwa.
Z pozostałych przypadków stwierdzonego badaniem wrodzonego niedołęstwa umysłu, z którymi miałem sposobność zapoznać się w mojem urzędowaniu, nie budzi żaden szczególniejszego zajęcia. Powodem dochodzeń sądowych w przypadkach tych były co do częstości najpierw zgwałcenia nieletnich dziewcząt względnie shańbienia, potem podpalenia, rabunek, wreszcie kradzieże.
1. Kriminalpsychologie. Lipsk 1904. 2. Handbuch der Geisteskrankheiten. Lipsk 1878. 3. Grundriss der Psychiatrie. Lipsk 1900. 4. Traité des maladies mentales i De l’heredité morb. progress. 5. Über Kontrast-Träume, Arch. für Kriminal-Anthropologie T. 28. 1907. 6. Etud. méd.-lég. sur les attentats aux moeurs. Paryż 1878. 7. Prakt. Handb. d. gericht. Med. Berlin 1875. 8. Lehrb. d. gericht Med. Lipsk 1897. 9. Sexuelle Impotenz. Berlin 1891.
z „Lwowskiego Tygodnika lekarskiego“ Nr. 7 1908.
pod redakcyą Prof. Dra Włodzimierza Sieradzkiego.
- ↑ Napisem tym chcę wyrazić, że zamiarem moim jest omówić czyny występne osób dotkniętych wrodzonem niedołęstwem umysłu, za które pociągnięto je do odpowiedzialności sądowej, ponieważ ich anormalny stan umysłowy nie był jeszcze stwierdzony w sposób wymagany postępowaniem sądowem.
- ↑ Kriminalpsychologie. Lipsk 1904.
- ↑ Handbuch der Geisteskrankheiten. Lipsk 1878.
- ↑ Grundriss der Psychiatrie. Lipsk 1900.
- ↑ Traité des maladies mentales i De l’heredité morb. progress.
- ↑ Über Kontrast-Träume, Arch. für Kriminal-Anthropologie T. 28. 1907.
- ↑ Opis tego przypadku zawdzięczam kolegom: Horoszkiewiczowi i Jankowskiemu, którym powierzono badanie stanu umysłowego sprawcy czynu.
- ↑ Etud. méd.-lég. sur les attentats aux moeurs. Paryż 1878.
- ↑ Prakt. Handb. d. gericht. Med. Berlin 1875.
- ↑ Lehrb. d. gericht Med. Lipsk 1897.
- ↑ Sexuelle Impotenz. Berlin 1891.
