Aneks:Język łaciński - zaimki

Zaimki łacińskie, podobnie jak rzeczowniki i przymiotniki, podlegają deklinacji, tj. odmieniają się przez przypadki (poza wołaczem) i liczby oraz występują w rodzajach (tylko niektóre).

Zaimki dzielimy na:

osobowe – ego, tu, nos, vos
dzierżawcze^[1] – meus (W. lp m: mi), tuus, suus, noster, vester
zwrotny – se
względny – qui
pytajny – quis
wskazujące – hic, ille, iste
określające – is, ipse, idem

Zaimki osobowe

	liczba pojedyncza singularis		liczba mnoga pluralis
	1. per.	2. per.	1. per.	2. per.
mianownik nominativus	ego	tu	nos	vos
dopełniacz genetivus	mei	tui	nostri / nostrum^[2]	vestri / vestrum^[2]
celownik dativus	mihi	tibi	nobis	vobis
biernik accusativus	me	te	nos	vos
(narzędnik) ablativus	me	te	nobis	vobis

Pozostałe zaimki

se

Uwaga – zaimek nie posiada formy mianownika (wynika to z jego znaczenia).

W mowie zależnej (konstrukcja accusativus cum infinitivo) przyjmuje accusativus zaimka se, jeśli podmiot zdania dopełnieniowego jest tożsamy z podmiotem zdania głównego, np.:

Caesar dixit se Gallos vicisse.

Cezar powiedział, że (on) zwyciężył Gallów.

Odmiana zaimka se (się):

	liczba pojedyncza i mnoga singularis et pluralis
mianownik nominativus	—
dopełniacz genetivus	sui
celownik dativus	sibi
biernik accusativus	se
(narzędnik) ablativus	se

qui

Odmiana zaimka qui, quae, quod (który, która, które):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	qui	quae	quod	qui	quae
dopełniacz genitivus	cuius			quorum	quarum	quorum
celownik dativus	cui			quibus
biernik accusativus	quem	quam	quod	quos	quas	quae
(narzędnik) ablativus	quo	qua	quo	quibus

quis

Odmiana zaimka quis, quid (kto, co):

	liczba pojedyncza i mnoga singularis et pluralis
	m	f	n
mianownik nominativus	quis		quid
dopełniacz genitivus	cuius
celownik dativus	cui
biernik accusativus	quem	quam	quid
(narzędnik) ablativus	quo	qua	quo

is

Odmiana zaimka is, ea, id (ten, ta, to):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	is	ea	id	ei (ii)	eae	ea
dopełniacz genitivus	eius			eorum	earum	eorum
celownik dativus	ei			eis (iis, is)
biernik accusativus	eum	eam	id	eos	eas	ea
(narzędnik) ablativus	eo	ea	eo	eis (iis, is)

hic

Odmiana zaimka hic, haec, hoc (ten, ta, to):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	hic	haec	hoc	hi	hae	haec
dopełniacz genitivus	huius			horum	harum	horum
celownik dativus	huic			his
biernik accusativus	hunc	hanc	hoc	hos	has	haec
(narzędnik) ablativus	hoc	hac	hoc	his

ille

Odmiana zaimka ille, illa, illud (tamten, tamta, tamto):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	ille	illa	illud	illi	illae	illa
dopełniacz genitivus	illius			illorum	illarum	illorum
celownik dativus	illi			illis
biernik accusativus	illum	illam	illud	illos	illas	illa
(narzędnik) ablativus	illo	illa	illo	illis

iste

Odmiana zaimka iste, ista, istud (ten, ta, to)^[3]

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	iste	ista	istud	isti	istae	ista
dopełniacz genitivus	istius			istorum	istarum	istorum
celownik dativus	isti			istis
biernik accusativus	istum	istam	istud	istos	istas	ista
(narzędnik) ablativus	isto	ista	isto	istis

ipse

Odmiana zaimka ipse, ipsa, ipsum (sam, sama, samo):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	ipse	ipsa	ipsum	ipsi	ipsae	ipsa
dopełniacz genitivus	ipsius			ipsorum	ipsarum	ipsorum
celownik dativus	ipsi			ipsis
biernik accusativus	ipsum	ipsam	ipsum	ipsos	ipsas	ipsa
(narzędnik) ablativus	ipso	ipsa	ipso	ipsis

idem

Odmiana zaimka idem, eadem, idem^[4] (ten sam, ta sama, to samo):

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	idem	eadem	idem	eidem (iidem, idem)	eaedem	eadem
dopełniacz genitivus	eiusdem			eorundem	earundem	eorundem
celownik dativus	eidem			eisdem (iisdem, isdem)
biernik accusativus	eundem	eandem	idem	eosdem	easdem	eadem
(narzędnik) ablativus	eodem	eadem	eodem	eisdem (iisdem, isdem)

↑ Zaimki dzierżawcze odmieniają się jak przymiotniki, zob. odmianę w hasłach słownikowych.
↑ ^2,0 ^2,1 Formy nostrum i vestrum używane jako tzw. genetivus partitivus, w zn. z nas i z was.
↑ Zaimek iste niesie ze sobą znaczenie negatywne, podczas gdy inne zaimki – neutralne, np. iste canis – ten (zły) pies.
↑ Zaimek powstał przez połączenie zaimka is z przyrostkiem -dem, stąd formy is-dem, ea-dem, id-em. Forma isdem w wyniku wzdłużenia zastępczego oraz per analogiam do formy rodzaju nijakiego przeszła w idem. Spółgłoska m przed przyrostkiem przechodzi w n (asymilacja niezupełna).

[1] Zaimki dzierżawcze odmieniają się jak przymiotniki, zob. odmianę w hasłach słownikowych.

[uwaga-2] 2,0 ^2,1 Formy nostrum i vestrum używane jako tzw. genetivus partitivus, w zn. z nas i z was.

[3] Zaimek iste niesie ze sobą znaczenie negatywne, podczas gdy inne zaimki – neutralne, np. iste canis – ten (zły) pies.

[4] Zaimek powstał przez połączenie zaimka is z przyrostkiem -dem, stąd formy is-dem, ea-dem, id-em. Forma isdem w wyniku wzdłużenia zastępczego oraz per analogiam do formy rodzaju nijakiego przeszła w idem. Spółgłoska m przed przyrostkiem przechodzi w n (asymilacja niezupełna).

[1]

[2]

[3]

[4]