ksiądz

ksiądz (język polski)

księża (1.1)

ksiądz (1.1)

wymowa:

​, IPA: [cɕɔ̃nt͡s], AS: [ḱśõnc], zjawiska fonetyczne: zmięk.• wygł.• nazal.• asynch. ą 

​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) rel. chrześcijański duchowny, posiadający święcenia kapłańskie lub ordynowany na tę funkcję; zob. też ksiądz w Wikipedii

(1.2) st.pol. książę

(1.3) st.pol. pan, władca

odmiana:

(1.1)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	ksiądz	księża
dopełniacz	księdza	księży
celownik	księdzu	księżom
biernik	księdza	księży
narzędnik	księdzem	księżmi
miejscownik	księdzu	księżach
wołacz	księże	księża

przykłady:

(1.1) Po mszy ksiądz często rozmawiał z parafianami.

(1.2) Ksiądz Afrodosy wszystek lud wezwał k sobie.

składnia:

kolokacje:

(1.1) ksiądz katolicki / prawosławny / protestancki • posłać po księdza • sprowadzić księdza • ksiądz dobrodziej • proszę księdza (zwrot grzecznościowy)

synonimy:

(1.1) pastor, ojciec; pogard. klecha, abbuś, katabas; skr. ks., x.; gw. (Śląsk Cieszyński) wielebniczek

(1.2) kniądz

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) kapłan, duszpasterz

hiponimy:

(1.1) proboszcz, wikary, biskup, arcybiskup, kardynał, papież, prałat

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. księżówka ż, księżyna m, ksieni ż, książę n, księżna ż, księżyc m

zdrobn. księżulek m, księżulo m

przym. księżowski, księży

skr. ks.

związki frazeologiczne:

będzie z niego ksiądz jak z diabła kościelny • dogadzać jak ksiądz Magdzie • kto ma księdza w rodzie, tego bieda nie ubodzie • nie ucz księdza pacierza • niemiła księdzu ofiara, chodź cielę do domu • ksiądz dwa razy kazania nie mówi • żyd żyda, ksiądz księdza o sto mil zwietrzy • rozprawiać jak ksiądz na ambonie • dla chleba, nie dla nieba chce być księdzem • wyszedł jak ksiądz na zającu • choćby był ksiądz w lesie, to mu każdy niesie • licha fara, gdzie ksiądz sam dzwonić musi • gdzie ksiądz swata, tam diabeł ślub daje

etymologia:

st.pol. kniądz < prasł. *kъnędzь → władca < swn. kuning < pragerm. *kuningaz

por. białor. князь, bułg. княз, chorw. knez, czes. kněz, dłuż. kněz, mac. кнез, ros. князь, scs. кънѧзь, słc. kňaz, słń. knez i ukr. князь

por. ang. king, niderl. koning, isl. konungur, isl. kóngur, niem. König, szw. konung i szw. kung

obecne formy M., D., B. i W. liczby mnogiej pochodzą od niegdysiejszego rzeczownika zbiorowego księża

(1.1) znaczenie pod wpływem st.czes. kněz

(1.1) źródłosłów dla białor. ксёндз, ros. ксёндз

uwagi:

por. kapłan • pop • pastor • rabin • mułła

(1.1) zobacz też: indeks:Polski - Religie

tłumaczenia:

• afrykanerski: (1.1) priester
• angielski: (1.1) priest
• arabski: (1.1) قس m (qass), قسيس m (qissīs), كاهن m (kāhin)
• baskijski: (1.1) apaiz, apez
• białoruski: (1.1) свяшчэннік m, святар m, (katolicki) ксёндз m
• chorwacki: (1.1) svećenik m
• czeski: (1.1) kněz m
• duński: (1.1) præst w
• esperanto: (1.1) pastro
• francuski: (1.1) curé m, prêtre m
• grenlandzki: (1.1) palasi
• hiszpański: (1.1) cura m, sacerdote m
• irlandzki: (1.1) sagart m
• islandzki: (1.1) prestur m
• jidysz: (1.1) גלח m (galech)
• kaszubski: (1.1) ksądz m
• kataloński: (1.1) sacerdot m
• łaciński: (1.1) sacerdos
• niderlandzki: (1.1) priester m
• niemiecki: (1.1) Pfarrer m, Priester m
• nowogrecki: (1.1) παπάς m, (katolicki) φραγκόπαπας m
• ormiański: (1.1) քահանա
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1)
• rosyjski: (1.1) священник m, (katolicki) ксёндз m
• słowacki: (1.1) kňaz m
• szkocki gaelicki: (1.1) sagart m
• szwedzki: (1.1) präst w
• turecki: (1.1) papaz
• tuvalu: (1.1) faitaulaga
• wilamowski: (1.1) fuör m, fiöer m, pater m, paoter m
• włoski: (1.1) prete m

źródła: