wigilia

wigilia (język polski)

stół nakryty do wigilii (1.3)

wymowa:

IPA: [vʲiˈɟilʲja], AS: [vʹiǵilʹi ̯a], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j , ​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) rel. w kalendarzu chrześcijańskim dzień poprzedzający ważniejsze święto, zwłaszcza Boże Narodzenie, często połączony z postem i uroczystym oczekiwaniem

(1.2) książk. dzień poprzedzający inny dzień, zwykle jakieś święto lub ważne wydarzenie

(1.3) tradycyjna, uroczysta wieczerza w wigilię (1.1) Bożego Narodzenia

(1.4) hist. w starożytnym Rzymie: część nocy równa trzem godzinom

(1.5) przest. lm wigilie: modlitwa za zmarłych; nabożeństwo żałobne

odmiana:

(1.1-4)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	wigilia	wigilie
dopełniacz	wigilii	wigilii / przest. wigilij
celownik	wigilii	wigiliom
biernik	wigilię	wigilie
narzędnik	wigilią	wigiliami
miejscownik	wigilii	wigiliach
wołacz	wigilio	wigilie

(1.5)

 

przypadek	liczba mnoga
mianownik	wigilie
dopełniacz	wigilii / przest. wigilij
celownik	wigiliom
biernik	wigilie
narzędnik	wigiliami
miejscownik	wigiliach
wołacz	wigilie

przykłady:

(1.2) Była to wigilia Bożego Narodzenia. Z ulicy dochodził gwar ludzki i brzęczenie dzwonków przy sankach.

(1.2) Tymczasem przyszła wigilia Trzech Króli… Wieczór był mroźny, pogodny (…).

(1.2) Wigilię zwaną przez Izraelitów wieczorem obchodzono przed każdą uroczystością jako jej początek.

(1.2) Były to obrzędy mające na celu wypędzenie czarownic, gdyż wierzono, że w wigilię Zielonych Świątek są one bardzo aktywne.

(1.2) Na Kurpiach, Podlasiu, Warmii i Mazurach wypiekano w wigilię Nowego Roku lub w święto Trzech Króli figurki zwierząt (…).

(1.2) W wigilię własnego ślubu miał poważny wypadek samochodowy, z którego udało mu się wyjść bez szwanku.

(1.3) Jedliśmy wigilię, kiedy zadzwonił wujek z życzeniami.

(1.3) W Wigilię (czyli 24 grudnia) jesteśmy zaproszeni na wigilię do rodziców.

(1.3) Przychodzili tam różni znajomi, witali się, zamieniali po kilka słów obojętnych i odchodzili; on siedział wciąż, bo miał jakąś ukrytą na dnie serca nadzieję, że może go który zaprosi do siebie na wigilię – ale nikt nie prosił.

(1.4) Rzymianie dzielili noc na cztery wigilie, tzw. straże.

(1.5) Po odśpiewaniu wigilii i dość długiem nabożeństwie, ukazały się we drzwiach poprzedzone krzyżem białe komże księży, za którymi wyniesiono trumnę (sic!).

(1.5) Baba przyjmowała dziecię, baba obmywała starca, gdy umarł, kładła go w trumnie i śpiewała nad nim wigilie.

składnia:

(1.1) wigilia + D. (czego)

(1.2) wigilia + D. (czego)

kolokacje:

(1.1) wigilia Bożego Narodzenia / Zesłania Ducha Świętego / …

(1.2) wigilia Bożego Narodzenia / Nowego Roku / Trzech Króli / Wszystkich Świętych / … • wigilia 1 maja / 24 czerwca / 1 listopada / 30 listopada / 6 grudnia / … • wigilia Dnia Świętej Łucji / Świętego Mikołaja / Środy Popielcowej / ślubu / … • wigilia św. Andrzeja / św. Jana / św. Katarzyny / św. Łucji / św. Mikołaja / … • w wigilię

(1.3) wigilia w domu • zasiadać do wigilii • podczas wigilii • jeść / przygotowywać wigilię

(1.5) śpiewać wigilie

synonimy:

(1.1) przedświęcie; przest. wilia

(1.2) przeddzień, przedjutrze; przest. wilia

(1.3) wieczerza wigilijna, kolacja wigilijna; reg. śl. wilijo

(1.5) egzekwie, requiem, czuwania przy zmarłym

antonimy:

hiperonimy:

(1.3) kolacja, wieczerza

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. Wigilia ż, wigilijność ż, wigiliowość ż, Wilijo ż

przest. wilia ż, wilija ż

reg. śl. wilijo ż

przym. wigilijny, wigiliowy, wilijny

przysł. wigilijnie

związki frazeologiczne:

przysłowia: od Łucji do wigilii patrz na dni, o przyszłym roku powiedzą ci • pogoda na wigilię Narodzenia, do Nowego Roku się nie zmienia • wiatr od południa w wigilię Świętego Marcina, pewnie będzie lekka zima

etymologia:

(1.1,4,5) p.łac. vigilia → ‘czuwanie nocne przed dniem świątecznym’ < łac. vigilia → czuwanie, straż, warta < łac. vigil → stróż lub czes. vigilie, st.czes. vigilia < śwn. vigilje < łac. vigilia → czuwanie

(1.2) od (1.1)

(1.3) pol. Wigilia

uwagi:

(1.1) por. Wigilia; zobacz też: Indeks:Polski - Indeks terminów religijnych

(1.2) zobacz też: Indeks:Polski - Kalendarz i czas

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) eve; (1.2) eve; (1.3) christmas eve
• czeski: (1.1) vigilie ż; (1.2) vigilie ż; (1.4) vigilie ż; (1.5) vigilie ż
• duński: (1.3) juleaften w
• esperanto: (1.1) antaŭtago, antaŭvespero; (1.2) antaŭtago, antaŭvespero; (1.3) Kristnaska vespermanĝo, antaŭtago de Kristnasko, antaŭvespero de Kristnasko
• japoński: (1.1) イブ, イヴ; (1.3) クリスマスイヴ, クリスマスイブ
• jidysz: (1.1) (w wigilię) ערבֿ (erew); (1.2) (w wigilię) ערבֿ (erew)
• kaszubski: (1.1) wilëjô ż; (1.2) wilëjô ż; (1.3) wilëjô ż
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1)
• rosyjski: (1.3) сочельник m
• słowacki: (1.1) vigília ż; (1.2) vigília ż; (1.4) vigília ż; (1.5) vigília ż
• szwedzki: (1.1) afton w; (1.2) afton w; (1.3) julaftonsmiddag w
• ukraiński: (1.1) переддень m

źródła: