Édouard Herriot

Édouard Herriot (fr. [edwaʁ ɛʁjo]; ur. 5 lipca 1872 w Troyes, zm. 26 marca 1957 w Lyonie) – francuski polityk partii radykalnej, trzykrotny premier Francji w latach 1924–1925, 1926 i 1932. Herriot, syn oficera armii francuskiej, zdobył wykształcenie w École Normale Supérieure, którą ukończył w 1894 r. Pracował w liceum w Nantes a później w Lyonie, gdzie był uznawany za poważanego uczonego i nauczyciela. Swoją długą polityczną karierę rozpoczął jako mer Lyonu, ważnego ośrodka przemysłowego III Republiki. Funkcję tę pełnił od 1905 roku do śmierci, nie licząc okresu 1942-45, kiedy to Philippe Pétain usunął go ze stanowiska za sprzeciwianie się rządowi Vichy. Jako mer Herriot rozpoczął program odnowy Lyonu, zwiększył fundusze na pomoc socjalną oraz poprawił relacje władz miejskich z przedsiębiorcami. Te efektywne działania zapewniły mu niepodważalny prestiż, co z kolei wzmocniło jego pozycję w Partii Radykalnej.

Édouard Herriot

Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1872 Troyes
Data i miejsce śmierci	26 marca 1957 Lyon
Mer Lyonu
Okres	od 1905 do 20 września 1940
Przynależność polityczna	Partia Radykalno-Socjalistyczna
Poprzednik	Jean-Victor Augagneur
Następca	Georges Cohendy (p.o.)
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 14 czerwca 1924 do 10 kwietnia 1925
Poprzednik	Frédéric François-Marsal
Następca	Paul Painlevé
Przewodniczący Izby Deputowanych Republiki Francuskiej
Okres	od 22 kwietnia 1925 do 22 lipca 1926
Poprzednik	Paul Painlevé
Następca	Raoul Péret
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 19 lipca 1926 do 21 lipca 1926
Poprzednik	Aristide Briand
Następca	Raymond Poincaré
Premier Republiki Francuskiej
Okres	od 3 czerwca 1932 do 14 grudnia 1932
Poprzednik	André Tardieu
Następca	Joseph Paul-Boncour
Przewodniczący Izby Deputowanych Republiki Francuskiej
Okres	od 4 czerwca 1936 do 9 lipca 1940
Poprzednik	Fernand Bouisson
Mer Lyonu
Okres	od 18 maja 1945 do 26 marca 1957
Poprzednik	Justin Godart (p.o.)
Następca	Pierre Montel (p.o.)
Przewodniczący Izby Deputowanych Republiki Francuskiej
Okres	od 21 stycznia 1947 do 12 stycznia 1954
Poprzednik	Vincent Auriol
Następca	André Le Troquer
Odznaczenia

Międzywojnie

W czasie I wojny światowej Édouard Herriot pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w gabinecie Aristide’a Brianda (od grudnia 1917 do marca 1918 roku). W 1919 roku został wybrany na członka Izby Deputowanych. Dzięki wybitnym zdolnościom oratorskim został liderem Partii Radykalnej, z którą związany był przez całą swoją karierę. Po wojnie Herriot był przywódcą opozycji wobec Bloku Narodowego sformowanego w 1919 roku. Zainspirował utworzenie Kartelu Lewicy, czyli koalicji Oddziału Francuskiego Międzynarodówki Robotniczej (SFIO) i Partii Radykalno-Socjalistycznej. Sukces wyborczy Kartelu w 1924 roku umożliwił Herriotowi utworzenie swojego pierwszego gabinetu, w którym objął tekę ministra spraw zagranicznych. Wymusił ustąpienie prezydenta Alexandre’a Milleranda, jednego z głównych przywódców Bloku Narodowego. Jego rząd uznał de jure istnienie Związku Sowieckiego, który Herriot odwiedził dwa lata wcześniej. Pod jego przywództwem Francja przyjęła Plan Dawesa i zgodziła się na wycofanie wojsk z Zagłębia Ruhry. Herriot stracił pozycję premiera w kwietniu 1925 roku a jego drugi rząd z lipca 1926 istniał tylko przez trzy dni. Jego następca, Raymond Poincaré powołał go na ministra edukacji. W czerwcu 1932 roku Herriot ponownie objął urząd premiera, lecz jego gabinet upadł pół roku później. Publicznie zaprzeczał Wielkiemu Głodowi, celowo obwożony przez władze sowieckie po terenie Ukrainy podczas swego pobytu w ZSRR. W kolejnych latach dwukrotnie pełnił urząd wicepremiera, w 1934 w rządzie Gastona Doumergue’a a następnie Pierre’a Étienne’a Flandina w latach 1934-35. W lipcu 1936 roku został mianowany przewodniczącym Izby Deputowanych, który to urząd pełnił do upadku III Republiki w 1940 roku.

1940 – 1957

Édouard Herriot wstrzymał się od głosu, gdy w lipcu 1940 roku Zgromadzenie Narodowe złożyło pełnię władzy na ręce Philippe’a Pétaina. By okazać swój sprzeciw wobec polityki marszałka Herriot wraz z przewodniczącym senatu Jules’em Jeanneneyem złożył oficjalny protest, za co został aresztowany i deportowany do Niemiec. Po uwolnieniu przez wojska radzieckie w kwietniu 1945 roku, powrócił do kraju, by ponownie objąć stanowisko mera Lyonu. Odzyskał również pozycję lidera Partii Radykalnej. W 1947 roku został wybrany przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego IV Republiki, którą to funkcję pełnił do odejścia na emeryturę w 1954 roku.

Kwestia zjednoczenia Europy

W kwestii współpracy międzynarodowej Édouard Herriot był zadeklarowanym liberałem. Jest autorem napisanej w 1930 książki Stany Zjednoczone Europy, która wniosła istotny wkład do trwającej przez dziesięciolecia dyskusji nad utworzeniem wspólnot europejskich. Od 1948 roku Herriot brał udział w pracach Rady Europy. W latach 1952–54 wyrażał stanowczy sprzeciw wobec planów stworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej, obawiając się remilitaryzacji Niemiec.

Ciekawostki

Édouard Herriot był członkiem Akademii Francuskiej i Oficerem Legii Honorowej. W 1924 odznaczony Orderem Orła Białego.

Linki zewnętrzne

• P. M. Żukowski, Podróż Edouarda Herriota do Waszyngtonu wiosną 1933 roku w świetle źródeł polskiej dyplomacji, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”, nr 3 (37), maj-czerwiec 2007