Śniedek baldaszkowaty

Śniedek baldaszkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	śniedek
Gatunek	śniedek baldaszkowaty
	Nazwa systematyczna
	Ornithogalum umbellatum L.; Sp. pl. 1:307. 1753
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Śniedek baldaszkowaty (Ornithogalum umbellatum L.) – gatunek bylin należący do rodziny szparagowatych. Występuje dziko na terenie Europy (z wyjątkiem jej części północnej), w północno-zachodniej Afryce, w Turcji i na Cyprze. Jako roślina introdukowana i zdziczała spotykany jest w Ameryce Północnej i w Australii^[3]. W Polsce jest rozpowszechniony w dużej części kraju, brak go lub jest bardzo rzadki na obszarach górskich i północnym wschodzie^[4]. Na części stanowisk rośnie jako zdziczały z uprawy^[5].

Morfologia

Łodyga: Bezlistna (głąbik) o wysokości do 30 cm. Wyrasta z cebuli okrytej tuniką^[6].
Liście: Występują tylko liście odziomkowe w liczbie 6–9. Mają szerokość 2–3 mm, są długie, wąskie, rynienkowate i dłuższe od głąbika. Przez ich środek biegnie biały pasek. Podsadki błoniaste, o długości do 3,5 cm^[6].
Kwiaty: Pojedyncze kwiaty osadzone na długich, poziomych szypułkach, zebrane w baldachogrono. Szypułki mają długość 3–6 cm (są dłuższe od podsadek). Kwiaty o działkach białych z zielonym paskiem. Szerokość działek – 4–6 mm. Wewnętrzna strona nitki pręcików na środkowym żebrze ma ostry ząbek^[6].
Owoc: Odwrotnie jajowata, ucięta na szczycie torebka^[6].

Biologia i ekologia

Geofit cebulkowy. Rośnie na trawiastych zboczach, w sadach, ogrodach, na polach^[6]. Często zdziczały z upraw. Kwitnie od kwietnia do maja. Liczba chromosomów 2n = 18-108^[5].

Na śniedku baldaszkowatym rozwija się patogen Puccinia hordei wywołujący u jęczmienia chorobę zwaną rdzą jęczmienia^[7].

Ochrona

Gatunek podlegał w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej od 1983^[8] do 2014 roku^[9].

Zastosowanie

Roślina stosowana na skalniaki oraz do tworzenia obwódek na rabatach^[10].

Uprawa

Roślina mało wymagająca, która zalecana jest dla początkujących. Najlepiej rośnie w glebie lekkiej, w miejscu nasłonecznionym, ale toleruje też cień. Sadzenie cebulek odbywa się we wrześniu na głębokości około 8–10 cm^[10].

Występowanie w kulturze

N. H. Moldenke, A. L. Moldenke – znawcy roślin biblijnych przypuszczają, że śniedek baldaszkowaty opisany jest jako dzika cebula w wersecie Biblii : „Powstał zatem wielki głód w Samarii. Bo oto nieprzyjaciele oblegali ją, tak iż głowa osła kosztowała osiemdziesiąt srebrnych syklów, a ćwiartka kaba dzikiej cebuli pięć syklów srebra” (2 Kr 6,25). Z kolei F. N. Hepper, J. Maillat, S. Maillat przypuszczają, że chodzi tu o śniedka narbońskiego (Ornithogalum narbonense). Obydwa gatunki występują we florze Palestyny. Autorzy zastanawiają się, czy cebule śniedków są jadalne. Hepper twierdzi, że cebule śniedka narbońskiego nie są trujące. Znane są fakty, że Syryjczycy spożywali je po ugotowaniu, ale Duke, który zjadł dwie ugotowane cebule zauważył przyspieszoną akcję serca, stwierdził, że są gorzkie, mają mydlany smak, i uważa, że: „musiałby być naprawdę bliski śmierci głodowej, by żywić się czymś takim”. Użyte w oryginale hebrajskim słowo dosłownie przetłumaczone oznacza nawóz ptasi. Hepper uważa, że wzgórza porośnięte śniedkiem z daleka wyglądają jak gdyby pokryte odchodami ptaków. Śniedek baldaszkowaty lub narboński są z dużym prawdopodobieństwem biblijną dziką cebulą (tak przetłumaczono to w polskiej Biblii Tysiąclecia), całkowitej pewności jednak nie można mieć^[11].
W Starożytnej Grecji młode panny wplatały sobie do wieńców na głowie cebule śniedków, jako coś bardzo cennego i symbol czystości^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-16] (ang.).
↑ ^a ^b Taxon: Ornithogalum umbellatum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-17]. (ang.).
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 386, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 541. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.
↑ Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134 – Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
↑ ^a ^b Śniedek baldaszkowaty. Murator S.A., 2013. [dostęp 2013-04-29]. (pol.).
↑ ^a ^b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-16] (ang.).

[grin-3] Taxon: Ornithogalum umbellatum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-17]. (ang.).

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 386, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[rutkowski-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 541. ISBN 83-01-14342-8.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[fiedorow-7] Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.

[rozp1983-8] Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134 – Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin.

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[wymarzony-10] Śniedek baldaszkowaty. Murator S.A., 2013. [dostęp 2013-04-29]. (pol.).

[rb-11] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]