Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge

Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge (ur. 16 października 1752 w Bredenbeck niedaleko Hanoweru, zm. 6 maja 1796 w Bremie) – niemiecki arystokrata, pisarz i człowiek epoki Oświecenia; baron (niem: Freiherr). Znany głównie dzięki książce: Über den Umgang mit Menschen (O obchodzeniu się z ludźmi). Jego nazwisko jest dziś w Niemczech synonimem reguł savoir-vivre’u. „Knigge” znaczy tam „podręcznik dobrego zachowania”. Komponował też utwory muzyczne.

Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge

Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge
Data i miejsce urodzenia	16 października 1752 Bredenbeck
Data i miejsce śmierci	6 maja 1796 Brema
Zawód	pisarz, kompozytor

Życiorys

Pochodzenie, młodość i wykształcenie

Knigge pochodził z bardzo starej rodziny baronów nieużywających przedrostka „von”. W Bredenbeck w 1338 rycerz Hermann von Knigge otrzymał zamek (który spłonął w 1550, lecz szybko został odbudowany). Adolf Knigge dorastał w Bredenbeck. Matka zmarła gdy miał lat 11, ojciec, gdy miał 14. Odziedziczył po nich 130 000 talarów długu. Wierzyciele dali mu jednak 500 talarów pensji rocznie. W wieku 14 lat wyruszył do Elektoratu Hanoweru studiować prawo. Studiował w latach 1769–1772 prawo i kameralizm w Getyndze.

Zawód

W 1771 landgraf państwa Hesja-Kassel Fryderyk II uczynił go paziem (Hofjunker) i asesorem Kamery Wojny i Domen (Kriegs- und Domänenkammer) w Kassel. Szybko jednak stracił tę pracę, ponieważ „uczynił ją niemożliwą przez liczne niedopatrzenia urzędnicze” (... „durch amtliche und gesellige Misshelligkeiten unmöglich machte”). W 1773 żona landgrafa Maria Hanowerska zaaranżowała jego ślub z Henriette von Baumbach – damą dworu. Adolph Knigge w 1774 wyprowadził się z nią i z urodzoną wtedy córką Philippine Auguste do dóbr Baumbach w Nentershausen (Hesja).

W 1776 książę Carl August von Sachsen-Weimar uczynił zeń swego dworzanina. Służba była jednak ciężka dla lubiącego swobodę Kniggego. W swej napisanej w roku 1785 powieści satyrycznej Geschichte Peter Clausens opisał gorsze strony życia dworzanina.

Od 1780 Knigge miał mieszkania we Frankfurcie nad Menem. Nawiązał tam współpracę z masonami. W 1783 przeprowadził się znów do Heidelbergu, a potem znów do Hanoweru by zadbać o swe dobra. Od 1790 do śmierci mieszkał w Bremie, gdzie z powodu biedy zaciągnął się na służbę brytyjsko-hanowerską jako oberhauptmann (kapitan, urzędnik administracji). Od 1795 kamica żółciowa trzymała go w łóżku. Zmarł w 1796. Jego posiadłość do dziś znajduje się w posiadaniu rodu.

Masoneria

Knigge należał od 1773 do loży Zum gekrönten Löwen (pod koronowanym lwem). W Hanau został członkiem loży Wilhelmine Caroline. Jako Eques a cygno korespondował z wielkim mistrzem i z szefem różokrzyżowców. Wiele podróżował służąc organizacji. Odwiedził Brunszwik, Wolfenbüttel i Wilhelmsbad. Jako Philo przystąpił do Iluminatów Adama Weishaupta.

Knigge miał rozbudować sieć loży iluminackiej na północy Niemiec. Udało mu się zwerbować ok. 500 członków, głównie szlachciców i intelektualistów. Należeli do nich: Johann Christoph Bode i Johann Wolfgang Goethe. Niewdzięczny Adam Weishaupt zwolnił Kniggego w 1784, ten zaś rozpoczął współformowanie klubu Eklektisches Bund. W 1795 wydał „Manifest eines Patriotischen Bundes”. Gdy wybuchła rewolucja francuska, patrzono z podejrzeniem na jego działania. Uchodził za skrajnego demokratę i jakobina. W 1796 wiedeńska Geheimpolizei wysłała doń sfałszowany list (podpisując go nazwiskiem „Aloys Blumauer”, jak nazywał się pewien eksrewolucjonista). Wiedeńska tajna policja miała nadzieję, że powstrzyma go to od wspierania sprawy rewolucji.

Podręcznik dobrego wychowania

W 1788 powstało najsłynniejsze jego dzieło Über den Umgang mit Menschen (dziś często zwane po prostu „Knigge”). Było to coś więcej niż podręcznik dobrego wychowania. zawierało studium ludzkich charakterów i zalecało branie pod uwagę różnic, takich jak wykształcenie, charakter i wiek przy „obchodzeniu się z ludźmi”, wobec czego była pracą niemal socjologiczną.

Jego potomek baron Moritz Knigge wydał w 2004 unowocześnioną wersję dzieła przodka: Spielregeln. Wie wir miteinander umgehen sollten.

Dzieła

• Allgemeines System für das Volk. Zur Grundlage aller Erkenntnisse für Menschen aus allen Nationen, Ständen und Religionen in einem Auszuge heraus gegeben. Nicosia.1873, [powstało w 1778]
• Der Roman meines Lebens, 1781–1887, 4 t.
• Geschichte Peter Clausens, 1783–1785, 3 t.
• Über den Umgang mit Menschen, 1788
• Geschichte des armen Herrn von Mildenburg, 1789
• Benjamin Noldmann’s Geschichte der Aufklärung in Abyssinien, oder Nachricht von seinem und seines Herrn Vetters Aufenthalte an dem Hofe des grossen Negus, oder Priesters Johannes. Getynga 1791, 2 t gutenberg.spiegel.de.
• Des seligen Herrn Etatsrats Samuel Konrad von Schafskopf hinterlassene Papiere. 1792
• Die Reise nach Braunschweig. 1792
• Josephs von Wurmbrand, Kaiserlich abyssinischen Ex=Ministers, jezzigen Notarii caesarii publici in der Reichsstadt Bopfingen, politisches Glaubensbekenntniss, mit Hinsicht auf die französische Revolution und deren Folgen. Frankfurt und Leipzig 1792
• Reise nach Fritzlar im Sommer 1794. 1795

Dzieła muzyczne

• Konzert für Fagott, Streicher und Basso continuo F-dur, 1776;
• Sechs Sonaten für Klavier, 1781; Zwei Klavierlieder:
• Der stille Abend kömmt herbei
• Ergreift das Werk, ihr guten Kinder, 1785/86

Bibliografia

• Karl-Heinz Göttert: Knigge oder: Von den Illusionen des anständigen Lebens. dtv, Monachium 1995, ISBN 3-423-04672-4.
• Ingo Hermann: Knigge. Eine Biografie. Propyläen, Berlin 2007, ISBN 978-3-549-07260-8.
• Peter Kaeding: Adolph von Knigge. Begegnungen mit einem freien Herrn. Verlagsanstalt Union Berlin
• Knigges Werke. Eine Bibliographie der gedruckten Schriften, Kompositionen und Briefe Adolphs, Freyherrn Knigge und seiner Tochter Philippine von Reden, geb. Freiin Knigge. Mit einem Anhang: Sekundärliteratur, zusammengestellt von Ernst August Freiherr Knigge. Wallstein, Getynga 1996, ISBN 3-89244-229-0.
• Michael Schlott (Hrsg.): Wirkungen und Wertungen. Adolph Freiherr Knigge im Urteil der Nachwelt (1796-1994). Eine Dokumentensammlung. (= Das Knigge-Archiv; Band 1). Wallstein, Getynga 1998, ISBN 3-89244-287-8.

Linki zewnętrzne

• Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• mit Biographie, geschrieben von Alexander Freiherr Knigge. knigge.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-12)].
• Über den Umgang mit Menschen
• Biografia
• Hörfunkmanuskripte über den „Freien Herrn Knigge”
• Business Knigge Seminare”
• Dzieła Adolpha von Knigge w bibliotece Polona