Wikipedia

Aleksander Brückner

polski filolog

Aleksander Brückner (ur. 29 stycznia 1856 w Tarnopolu[1], zm. 24 maja 1939 w Berlinie) – polski slawista, historyk literatury i kultury polskiej[2].

Aleksander Brückner
Ilustracja
Aleksander Brückner (1939)
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1856
Tarnopol, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

24 maja 1939
Berlin, III Rzesza

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

naukowiec, slawista

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet we Lwowie

Uczelnia

Uniwersytet w Berlinie

Stanowisko

kierownik Katedry Języków i Literatur Słowiańskich

podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Grób Aleksandra Brücknera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (aleja zasłużonych)
Poprzedni grób A.Brücknera na cmentarzu Tempelhofer Parkfriedhof
Krypta Zasłużonych na Skałce

Życiorys

edytuj

Urodził się w spolszczonej i od trzech pokoleń osiadłej w Brzeżanach, a wcześniej w Stryju, rodzinie urzędnika skarbowego – Aleksandra Mariana Brücknera. Studiował we Lwowie, a staże naukowe odbył w Lipsku, Berlinie i Wiedniu u znakomitych slawistów: Leskiena, Jagicia, Miklošiča. Doktoryzował się w 1876, a habilitację uzyskał na uniwersytecie w Wiedniu w 1878 na podstawie pracy Die slavischen Aussiedlungen in der Altmark und im Magdeburgischen. Był docentem Uniwersytetu Lwowskiego. W 1881 powołano Brücknera na katedrę slawistyki w Berlinie jako następcę profesora Jagicia, gdzie wykładał aż do przejścia na emeryturę w 1924 roku[2].

W 1933 otrzymał od społeczeństwa polskiego złoty medal zasługi. Był członkiem Akademii Umiejętności, Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu i Towarzystwa Naukowego we Lwowie[3]. W 1929 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa[4].

Zmarł 24 maja 1939 w Berlinie[5]. Został pochowany 30 maja 1939[6] na berlińskim cmentarzu Tempelhofer Parkfriedhof, który znajduje się w stanie likwidacji (zostanie całkowicie zamknięty w roku 2027).

Z inicjatywy prof. Tadeusza Ulewicza umieszczono w Krypcie Zasłużonych Na Skałce tablicę upamiętniającą tego historyka literatury i językoznawcę[7].

Już w 2013 r. o uratowanie grobu Brücknera na berlińskim cmentarzu Tempelhofer apelowali Ewa Maria Slaska i Dawid Jung[8]. 29 września 2023 r. odbył się ponowny pogrzeb Brücknera[9]. Z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego oraz dzięki Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie prochy profesora i jego małżonki Emmy zostały sprowadzone do Polski, a następnie złożone w nowym grobie na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie przy Alei Głównej (kwatera PAS 9, rząd: płn, miejsce: po prawej Sipplów)[10][11].

Działalność naukowa

edytuj

Naukowy dorobek Aleksandra Brücknera imponuje swoją objętością i różnorodnością. Oprócz ważnych prac z zakresu literaturoznawstwa słowiańskiego i językoznawstwa obejmuje wiele podstawowych dzieł poświęconych historii kultury polskiej, historii reformacji, etnografii i archeologii[12].

Opublikował i opracował ogromny materiał rękopiśmienny. W 1889/1890 Brückner odnalazł w Bibliotece Petersburskiej Kazania świętokrzyskie, które opracował i opublikował. Oprócz tego Brückner pod koniec XIX wieku opracował spuściznę literacką po barokowym poecie Wacławie Potockim. Jest autorem używanego do dziś słownika etymologicznego języka polskiego[2].

Był purystą językowym. Wskazując na to, że język jest symbolem narodu i gwarantem tożsamości narodowej, Brückner zwalczał występujące w języku polskim zapożyczenia, szczególnie germanizmy. Przestrzegał przed kalkowaniem niemieckich wyrazów, jak: listonosz od Briefträger, gdyż są to „Niemcy w polskiej szacie”[13].

Publikacje

edytuj
  • Kazania średniowieczne (1892)[14]
  • Średniowieczna poezja łacińska w Polsce (1892–1894)[14]
  • Początku teatru i dramat średniowieczny (1894)[14]
  • Geschichte der polnischen Literatur (1901)[15]
  • Apokryfy średniowieczne (1902)[14]
  • Ezopy polskie (1902)[14]
  • Psałterze polskie do połowy XVI wieku (1902)[14]
  • Literatura religijna w Polsce średniowiecznej (1902–1904)[14]
  • Dzieje literatury polskiej w zarysie (t. 1 i 2, 1903)[16][15]
  • Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne (1904; wznowienie: 1985)
  • Historia literatury rosyjskiej (1905)
  • Różnowiercy polscy (1905)[15]
  • Mikołaj Rej. Studium krytyczne (1905)[15]
  • Dzieje języka polskiego (1906)
  • Zasady etymologii słowiańskiej (1917)
  • Mitologia słowiańska (1918; wznowienie: 1980; wznowienie 2022, wydawnictwo Replika)
  • Mitologia polska (1924; wznowienie: 1980; wznowienie 2022, wydawnictwo Replika)
  • Słownik etymologiczny języka polskiego (1926–1927)
  • Dzieje kultury polskiej (t. 1–4, 1930–1932; 1991)
  • Encyklopedia staropolska (t.1–2, 1937–1939; reprint: 1990); wybór ilustracji Karol Estreicher jr.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 77.
  2. ↑ a b c Aleksander Brückner [online] [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  3. ↑ Skład Towarzystwa Naukowego we Lwowie (odbitka ze sprawozdań TN rocznik XVII 1937, zeszyt III). lwow.com.pl. [dostęp 2011-05-03].
  4. ↑ Doktoraty HC. uw.edu.pl. [dostęp 2011-02-21].
  5. ↑ Zmarł prof. A. Brueckner. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 117 z 26 maja 1939. 
  6. ↑ Pogrzeb śp. A. Bruecknera. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 121 z 1 czerwca 1939. 
  7. ↑ Aleksander Brückner, historyk kultury i literatury. Fundacja Panteon narodowy na Skałce. [dostęp 2011-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 kwietnia 2009)].
  8. ↑ Profesor Brückner zapomniany przez MSZ. "Dziennik Polski". [dostęp 2024-07-01].
  9. ↑ Ewa Wacławowicz, Pożegnanie prof. Aleksandra Brücknera. Wybitny historyk literatury spoczął na Cmentarzu Rakowickim [online], Gazeta Krakowska, 29 września 2023 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  10. ↑ Ambasador RP w Berlinie: sprowadzenie prochów prof. Aleksandra Brücknera to inicjatywa premiera Morawieckiego [online], pap.pl [dostęp 2023-10-03].
  11. ↑ ALEXANDER BRÜCKNER, https://www.zck-krakow.pl/locator
  12. ↑ O Aleksandrze Brücknerze [online], www.aleksander-brueckner-zentrum.org [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  13. ↑ Aleksander Brückner, Walka o język, 1917, s. 12 [dostęp 2024-11-30].
  14. ↑ a b c d e f g Krzyżanowski 1946 ↓, s. 68.
  15. ↑ a b c d Krzyżanowski 1946 ↓, s. 69.
  16. ↑ Kujawsko-pomorska Biblioteka Cyfrowa: Dzieje literatury polskiej w zarysie tom 1, tom 2.
  17. ↑ M.P. z 11929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu literackiem i naukowem”.
  18. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość krytyczno-literacką, naukową i publicystyczną w dziedzinie literatury pięknej”.
  19. ↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
  20. ↑ Arkadiusz St. Więch: Erazm Jerzmanowski – fundator polskiej Nagrody Nobla. Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia, 2012-04-02. [dostęp 2022-12-19]. (pol.).

Bibliografia przedmiotowa

edytuj
  • Władysław Berbelicki: Aleksander Brückner. 1856–1939. Warszawa 1989.
  • Encyklopedia sławnych Polaków. Poznań: Podsiedlik – Raniowski i Spółka, 2002–2003, s. 44-45. ISBN 83-7341-483-5.
  • Witold Kosny (red.): Aleksander Brückner, ein polnischer Slavist in Berlin. Wiesbaden 1991. ISBN 3-447-03204-9.
  • Julian Krzyżanowski. Aleksander Brückner. „Pamiętnik Literacki”. z. 1-2, s. 60–73, 1946. 
  • Alicja Nagórko (red.): Aleksander Brückner zum 60. Todestag. Beiträge der Berliner Tagung 1999. Frankfurt a. Main 2001. ISBN 3-631-37433-X.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Brückner&oldid=75445658”
  NODES
Intern 1
mac 1
multimedia 1
os 26