Wikipedia

Amadeusz Sabaudzki-Aosta

Amadeusz Sabaudzki-Aosta (Amadeusz Humbert Jerzy Paweł Konstantyn Helena Florentius Maria Zvonimir) wł. Amedeo Umberto Giorgio Paolo Costantino Elena Fiorenzo Maria Zvonimir (ur. 27 września 1943 we Florencji, zm. 1 czerwca 2021 w Arezzo) – włoski przedsiębiorca, członek dynastii sabaudzkiej[1][2][3][4].

Amadeusz Sabaudzki-Aosta
Amadeusz Humbert Jerzy Paweł Konstantyn Helena Florentius Maria Zvonimir Sabaudzki-Aosta
Amedeo Umberto Giorgio Paolo Costantino Elena Fiorenzo Maria Zvonimir di Savoia-Aosta
ilustracja
Herb
Herb rodziny Sabaudzkiej-Aosta
Jego Królewska Wysokość książę Chorwacji i książę Bośni i Harcegowiny, wojewoda Dalmacji i Tuzli, książę Aosty, książę Cisterny i Belriguardo, markiz Voghery, hrabia Ponderano
Dynastia

Dynastia sabaudzka

Rodzina

Sabaudzka-Aosta

Data i miejsce urodzenia

27 września 1943
Florencja

Data i miejsce śmierci

1 czerwca 2021
Arezzo

Ojciec

Aimone Sabaudzki-Aosta

Matka

Irena Grecka

Żona

Klaudia Francuska (unieważnione)
Sylwia Paternò z Spedalotto

Dzieci

Blanka Sabaudzka-Aosta
Aimone Sabaudzki-Aosta
Matylda Sabaudzka-Aosta

Odznaczenia
Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch Order Sabaudzki Cywilny (Włochy) Kawaler/Dama Łaski i Dewocji w Posłuszeństwie – Zakon Maltański (SMOM) Święty Konstantyński Order Wojskowy Świętego Jerzego
Herb rodziny Sabaudzkiej-Aosta

Życiorys

edytuj

Rodzina

edytuj

Amadeusz Sabaudzki-Aosta był jedynym synem Ireny Greckiej i Aimone Sabaudzkiego. Jego ojciec był czwartym księciem Aosty, a później (pod imieniem Tomisław II) królem Chorwacji. Jego stryjem był Amedeo d’Aosta, nazywany "Księciem z Żelaza"[5][4][6][3][1][7]. Z kolei dziadkiem Amadeusza był Emanuel Filibert Sabaudzki-Aosta, który nosił przydomek „Książę Niezwyciężony”[8][4][6][3][1][7].

Narodziny

edytuj

Amadeusz Sabaudzki-Aosta urodził się 27 września 1943 roku w willi Cisterna położonej niedaleko Florencji[6][3]. Po urodzeniu otrzymał tytuł księcia Apulii[6][3], a po abdykacji swego ojca z tronu Chorwacji w 1943 roku stał się królem Chorwacji, uznanym przez lojalistów; pozostał nim do upadku tego państwa w 1945. 26 lipca 1944 roku na rozkaz Heinricha Himmlera, Amadeusz wraz z matką Ireną Grecką oraz kuzynkami Małgorzatą i Marią Krystyną, córkami wuja Amadeusza (trzeciego księcia Aosty) i księżnej Anny Orleańskiej, zostali deportowani przez Niemców do obozu dla internowanych w Austrii w Hirschegg, w pobliżu Graz.

Wyzwolenie i powrót do Włoch

edytuj
 
Amadeusz Sabaudzki-Aosta z matką

Po zwolnieniu z internowania w Hirschegg w maju 1945 roku, kilka tygodni spędził w Szwajcarii. 7 lipca 1945 Irena Grecka z synem powrócili do Włoch. Zatrzymali się w Mediolanie, gdzie Aimone po raz pierwszy zobaczył syna, następnie udali się do Neapolu. Tam Amadeusz poznał swoją babkę - Helenę Orleańską. Irena i Amadeusz osiedlili się w Fiesole we Włoszech, w pobliżu Florencji.

W 1948 roku jego ojciec zmarł na zawał w Buenos Aires[6][3].

W związku z utratą ojca, Amadeusz otrzymał mentora – admirała Giulio Cerrina Ferroni. Studiował w Kolegium Querce we Florencji, a następnie w Kolegium Marynarki Wojennej Morosini w Wenecji oraz w Anglii. Uczęszczał na kursy w Akademii Marynarki Wojennej w Livorno, na zakończenie których brał udział w ćwiczeniach na Atlantyku i na Morzu Śródziemnym jako oficer. Amadeusz obronił również licencjat z politologii na uniwersytecie we Florencji.

Dalsze życie

edytuj

Amadeusz mieszkał w Toskanii w Castiglion Fibocchi. Był przedsiębiorcą rolnym (Wina Savoie Aosta). W 1996 roku został mianowany przedstawicielem gminy Palermo w Międzynarodowej Fundacji "Pro Herbario Mediterraneo", a od 1997 roku był jej prezesem.

W 2003 został mianowany przez Rząd Włoch na przewodniczącego stałego komitetu ds. zarządzania Rezerwatem na Wyspie Vivara[9]. W tym samym roku został wskazany jako przykład w ramach Międzynarodowej Wystawy Kino Nomadów i Emigracji "Metix Film Festival". Ponadto był honorowym obywatelem Marigliano, Pantelleri i Abetone.

Potomstwo

edytuj
 
Amadeusz Sabaudzki-Aosta z żoną i dziećmi

Zgodnie z tradycją rodu Aosta, Amadeusz poślubił księżniczkę francuską - Klaudię Francuską (ur. 1943), córkę Henryka Orleańskiego, hrabiego Paryża i pretendenta do tronu Francji - z którą poznał się na ślubie swoich kuzynów, Jana Karola Hiszpańskiego i Zofii Greckiej[10]. Małżeństwo zawarto 22 lipca 1964 roku, w Sintra w Portugalii[11][1][2][6]. Świadkami pana młodego byli Jan Karol I Hiszpański i Humbert II Włoski.

Z małżeństwa urodzili się[2][6][3]:

  • Blanka Sabaudzka-Aosta (ur. we Florencji 2 kwietnia 1966). W 1988 roku wyszła za hrabiego Giberto Arrivabene Walentego Gonzaga (5 dzieci)[11].
  • Aimone Sabaudzki-Aosta (ur. we Florencji 13 października 1967). W 2008 ożenił się z księżniczką Olgą Grecką (3 dzieci)[11].
  • Matylda Sabaudzka-Aosta (ur. we Florencji 20 września 1969). W 1994 r. wyszła za księcia Aleksandra Ruffo z Calabrii (rozwiedzeni w Mediolanie 28 listopada 2000), a w 2001 roku za Franciszka Lombardo San Chirico (3 dzieci)[11].

Związek między Amadeuszem i Klaudią nie należał do udanych, co doprowadziło do ich rozwodu 26 kwietnia 1982[1][2]. Małżeństwo zostało unieważnione przez Trybunał Roty Rzymskiej w Rzymie 8 stycznia 1987 roku[11][1][2]. Amadeusz utrzymał opiekę nad dziećmi na podstawie „Borro”[10].

W dniu 30 marca 1987 roku w Bagheria koło Palermo Amadeusz ożenił się z Sylwią Paterno di Spedalotto, córką Wincentego Paterno, markiza Regiovanni, hrabiego Prades, barona Spedalotto i Roseanne Bellardo Ferraris z Celle[11][1][2][6].

Ponadto, ze związku z Janką van Ellinkhuizen, córką artysty i grawera Bertusa van Ellinkhuizen oraz sopranu i kierowniczki chóru Gabrieli Rossi, przyszła na świat Ginevra Maria Gabriela van Ellinkhuizen Sabaudzka-Aosta (urodzona w Mediolanie 20 marca 2006)[11][2][6][3].

Głowa Domu Sabaudzkiego

edytuj
 
Amadeusz Sabaudzki-Aosta i Klaudia Orleańska rozmawiają z Humbertem II Sabaudzkim w przeddzień ich ślubu
 
Dwie gałęzie dynastii Sabaudzkiej

Miejsce Amadeusza w kolejce do tronu było kwestią sporną: część rojalistów twierdziła, że był on Głową Domu Królewskiego, i w konsekwencji prawowitym pretendentem do tronu Włoch. Inni uważali, że Głową Domu jest Wiktor Emanuel Sabaudzki i że Amadeusz był trzeci w kolejce do sukcesji po Wiktorze Emanuelu i jego synu Emanuelu Filibercie. Spór toczy się wokół pytania, czy Wiktor Emanuel Sabaudzki, a za nim jego syn Emanuel Filibert, stracił wszelkie prawa do tronu Włoch[12], w następstwie czego na Amadeusza przeszłyby wszelkie prawa dynastyczne. 7 lipca 2006 roku Rady Senatorów Królestwa oficjalnie stwierdziła, że Amadeusz Sabaudzki jest niekwestionowaną głową domu Sabaudzkiego[13].

Według tej opinii, Amadeusz stał się następcą Humberta II. Formalnym powodem było małżeństwo Wiktora Emanuela Sabaudzkiego z osobą o innym pochodzeniu społecznym bez wyraźnej zgody suwerena w osobie głowy domu – tzw. sankcji królewskiej, określonej przez połączone przepisy art. 2 patentów Królewskich z 13 września 1782 Króla Sardynii Wiktora Amadeusza III Sabaudzkiego, królewskiego dekretu z 1890 o Domu Królewskim i art. 92 starego włoskiego kodeksu cywilnego[12]. Tego samego dnia Amadeusz proklamował się księciem Sabaudii[6][3].

Kilku komentatorów sugerowało, że decyzja – lub przynajmniej wybór momentu jej ogłoszenia – była również wynikiem niedawnych spraw sądowych z udziałem syna ostatniego króla Włoch. Takie wyjaśnienie nie jest jednak konieczne dla uznania utraty praw za prawnie wiążącą, ponieważ wykluczenie z Domu Królewskiego i utrata wszystkich przywilejów, tytułów, stopni przez Wiktora Emanuela nastąpiła bezpośrednio i automatycznie ipso iure w czasie uroczystości zawarcia związku małżeńskiego.

Amadeusz jednak w przeszłości zgadzał się z niektórymi oświadczeniami Wiktora Emanuela, nawet tych nieprzychylnych wobec Rady Senatorów Królestwa, której przewodniczył Aldo Aleksander Mola. W wywiadzie dla "Corriere della Sera", w 2002 roku na pytanie Juliana Gallo czy wysuwa siebie jako kandydat na hipotetyczny tron we Włoszech odpowiedział:

Gdyby Włosi wyrazili taką wolę i mój kuzyn zrzekł się swoich praw byłbym gotów również podjąć swoje obowiązki dynastyczne.

Amadeusz Sabaudzki, Gotowy do polityki, moim wzorem jest Szymon Bułgarski, Corriere della Sera, 9 października 2002

Także w 2002 roku w swojej książce-wywiadzie stwierdził:

Postawmy sprawę jasno: głową Domu jest mój kuzyn Wiktor Emanuel, a po nim dziedzicem jest jego syn Emanuel Filibert.

Amadeusz Sabaudzki, Propozycja dla Włoch pod redakcją Fabio Torriero, Edizioni Il Minotauro, 2002, str. 88

Aldo Aleksander Mola, przewodniczący Rady Senatorów Królestwa, w odpowiedzi na roszczenia Emanuela Filibert, zgodnie z którym taki organ nie miałby prawa ogłosić Amadeusza z Aosty jako głowy Domu Sabaudzkiego, powiedział:

Rada Senatorów Królestwa nigdy nie została rozwiązana. Stowarzyszenie zostało założone w dniu 20 stycznia 1955 r. przez około 160 senatorów, których akt woli został uznany bezpośrednio przez króla Humberta II, który w piśmie z dnia 3 lutego tego roku jako monarcha który nie abdykował i nie udał się dobrowolnie na emigrację nadał tej instytucji zadanie ochrony i kontynuacji wartości i pamięci politycznej i kulturalnej Senatu Królestwa.

Polemika trwa nadal, a dwie strony wciąż podtrzymują przeciwstawne tezy. Według Rocznika Szlachty Włoskiej(inne języki) od 1983 roku Głową Królewskiego Domu Włoch był Amadeusz, a po jego śmierci jego syn Aimone.

Spór o nazwisko Sabaudzki

edytuj
 
Amadeusz Sabaudzki-Aosta i Wiktor Emanuel Sabaudzki

We wrześniu 2006 roku, Wiktor Emanuel i jego syn Emanuel Filibert złożyli w urzędzie patentowym Unii Europejskiej wniosek o rejestrację herbu dziedzicznego księcia Włoch jako logo firmy, wraz z innymi elementami dziedzictwa heraldycznego Domu Sabaudzkiego[14]. Działanie to skierowane było przeciwko wykorzystywaniu ich przez Amadeusza i Aimone Sabaudzkiego, którym zalecono używać pełnej formy nazwiska, Sabaudzki-Aosta.

Wiosną 2008 roku Wiktor Emanuel i jego syn Emanuel Filibert pozwali do sądu Amadeusza i Aimone, którzy używali samego nazwiska Sabaudzki (zamiast Sabaudzki-Aosta), co mogło potencjalnie stanowić bezprawne korzystanie z nazwiska[15].

W lutym 2010 roku sąd w Arezzo uznał Amadeusza i Aimone winnymi bezprawnego używania nazwiska Sabaudzki i nakazał wypłatę odszkodowania za szkody poniesione przez pozywającego w wysokości 50 000 euro[16][17]. Jednak Amadeusz, który od urodzenia używał swobodnie zarówno nazwiska Sabaudzki, jak i Sabaudzki-Aosta (podobnie jak Luchino Visconti z Modrone, który przedstawia się Luchino Visconti), złożył odwołanie do sądu apelacyjnego[18][19][20]. 15 września 2010 roku ogłoszono wyrok uchylający wyrok pierwszej instancji, co pozwoliło Amadeuszowi i jego synowi Aimone na używanie nazwiska Sabaudzki.

Polityka

edytuj

W latach dziewięćdziesiątych proponowano Amadeuszowi Sabaudzkiemu kandydowanie w wyborach lub przejęcie jakiegoś stanowiska w administracji. Powoływał się on jednak na swoją bezstronność i odrzucał każdą propozycję.

W 1992 roku PSDI zapraszała go do wzięcia udziału w wyborach do izby deputowanych z okręgu wyborczego Neapol[21]. Najbliżej przekonania Amadeusza była partia partii Biegun Wolności w 1997 roku, która zaproponowała mu kandydowanie do samorządu miasta Turyn[22][23][24][25].

Na sympozjum projektowania polityki w Arezzo w czerwcu 1997 przedstawił koncepcję utworzenia ponadpartyjnego ruchu monarchistycznego[26].

Odznaczenia

edytuj

  Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty)[1][6][3] w 1961[27]

  Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Włochy)[1][6][3]

  Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch

  Kawaler Krzyża Wielkiego Sabaudzkiego Orderu Cywilnego

  Kawaler Honoru i Dewocji Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty[1][6][3]

  Baliw Wielkiego Krzyża świętego Konstantyńskiego Orderu Rycerskiego Świętego Jerzego[1][6][3]

Wojskowy Medal Legii Wierności Stanów Zjednoczonych (członek honorowy)

Order Najwyższy Świętego Zwiastowania nie jest uznawany przez Państwo Włoskie, podczas gdy Zakon Świętych Maurycego i Łazarza zachował się jako organizacja szpitalna i działa w sposób przewidziany przez prawo. Tytuł Kawalera Honoru i Dewocji Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty został automatycznie uznany przez Republikę Włoską, a korzystanie z orderu Wielkiego Baliwa Sprawiedliwości Świętego Konstantyńskiego Orderu Rycerskiego Świętego Jerzego może być dozwolone na mocy dekretu Ministra Spraw Zagranicznych Republiki Włoskiej, na żądanie zainteresowanej osoby.

Drzewo genealogiczne

edytuj
Amadeusz Sabaudzki[4][6][3][2][1] Ojciec:
Aimone Sabaudzki-Aosta[4][6][3][2][1][28] 		Dziadek po mieczu:
Emanuel Filibert Sabaudzki-Aosta[4][6][3][1][7] 		Pradziadek po mieczu:
Amadeusz I Sabudzki[4][6][3][1][29] 		Prapradziadek po mieczu:
Wiktor Emanuel II Sabaudzki[4][6][3][1][30]
Praprababka po mieczu:
Maria Adelajda Habsburg-Lotaryńska[6][3][1][31]
Prababka po mieczu:
Maria Wiktoria dal Pozzo della Cisterna[6][3][1][32] 		Prapradziadek po mieczu:
Karol Emanuel dal Pozzo della Cisterna[6][3][1][33]
Praprababka po mieczu:
Luiza Karolina Gizela di Merode[6][3][1][34]
Babka po mieczu:
Helena Orleańska[6][3][1][35] 		Pradziadek po mieczu:
Filip Orleański[6][3][1][36] 		Prapradziadek po mieczu:
Ferdynand Filip Orleański[37]
Praprababka po mieczu:
Helena Meklemburg-Schwerin[38]
Prababka po mieczu:
Maria Izabela Orleańska[6][3][1][39] 		Prapradziadek po mieczu:
Antoni Orleański[40]
Praprababka po mieczu:
Ludwika Ferdynanda Burbon[41]
Matka:
Irena Grecka[6][3][2][1][42] 		Dziadek po kądzieli:
Kostantyn I Grecki[6][3][43] 		Pradziadek po kądzieli:
Jerzy I Grecki[44] 		Prapradziadek po kądzieli:
Chrystian IX Glücksburg[45]
Praprababka po kądzieli:
Luiza Hessen-Kassel[46]
Prababka po kądzieli:
Olga Konstantinowna Romanowa[47] 		Prapradziadek po kądzieli:
Konstanty Mikołajewicz Romanow[48]
Praprababka po kądzieli:
Aleksandra Sachsen-Altenburg[49]
Babka po kądzieli:
Zofia Hohenzollern[6][3][50] 		Pradziadek po kądzieli:
Fryderyk III Hohenzollern[51] 		Prapradziadek po kądzieli:
Wilhelm I Hohenzollern[52]
Praprababka po kądzieli:
Augusta Sachsen-Weimar[53]
Prababka po kądzieli:
Wiktoria Sachsen-Koburgo-Gotha[54] 		Prapradziadek po kądzieli:
Albert Sachsen-Koburg-Gotha[55]
Praprababka po kądzieli:
Wiktoria Hanowerska[56]

Rodowód po mieczu

edytuj
  1. Humbert I Białoręki, hrabia Sabaudii, ok. 980-1047[57][58]
  2. Otton, hrabia Sabaudii, 1023-1057[59]
  3. Amadeusz II, hrabia Sabaudii, 1046-1080[60]
  4. Humbert II Mocny lub Gruby, hrabia Sabaudii i Moriany, 1065-1103[61]
  5. Amadeusz III Krzyżowiec, hrabia Sabaudii i Moriany, 1087-1148[62]
  6. Humbert III Błogosławiony, hrabia Sabaudii i Moriany, 1136-1189[63]
  7. Tomasz I, hrabia Sabaudii i Moriany, 1177-1233[64]
  8. Tomasz II, hrabia Piemontu, hrabia Flandrii i regent Sabaudii, 1199-1259[65]
  9. Amadeusz V Wielki, hrabia Sabaudii i hrabia Aosty i Moriany, 1249-1323[66]
  10. Aimone Spokojny, hrabia Sabaudii i hrabia Aosty i Moriany, 1291-1343[67]
  11. Amadeusz VI Zielony Hrabia, hrabia Sabaudii i hrabia Aosty i Moriany, 1334-1383[68]
  12. Amadeusz VII Czerwony Hrabia, hrabia Sabaudii i hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei, 1360-1391[69]
  13. Amadeusz VIII Spokojny (antypapież Feliks V), hrabia a następnie książę (duca) Sabaudii, książę (principe) Piemontu i Achaii, hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei i hrabia Genewy 1383-1451[70]
  14. Ludwik I, książę Piemontu, książę Sabaudii, hrabia Aosty i Moriany, 1413-1465[71]
  15. Filip II, książę Piemontu, książę Sabaudii, hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei i hrabia Bresse, tytularny król Jerozolimy i Cypru, 1443-1497[72]
  16. Karol II lub III Dobry, książę Piemontu, książę Sabaudii, hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei, tytularny król Jerozolimy i Cypru, 1486-1553[73]
  17. Emanuel Filibert Żelazna Głowa, książę Piemontu, książę Sabaudii, hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei, tytularny król Jerozolimy i Cypru, 1528-1580[74]
  18. Karol Emanuel I Wielki lub Głowa z Ognia, książę Piemontu, książę Sabaudii, markiz Saluzzo, hrabia Aosty i Moriany, hrabia Nicei, tytularny król Jerozolimy i Cypru, 1562-1630[75]
  19. Tomasz Franciszek, książę Carignano, markiz Salussola, markiz Bosco i Châtelard, markiz Racconigi i Villafranca, 1596-1656[76]
  20. Emanuel Filibert, książę Carignano, markiz Racconigi i Busca z Cavallermaggiore, Villafranca, Vigone, Barge, Caselle, Roccavione, Peveragno, Salussola i Boves, 1628-1709[77]
  21. Wiktor Amadeusz I, książę Carignano, markiz Racconigi i Busca z Cavallermaggiore, Villafranca, Vigone, Barge, Caselle, Roccavione, Peveragno i Boves, 1690-1741[78]
  22. Ludwik Wiktor, książę Carignano, Marchese Racconigi i Busca z Cavallermaggiore, Villafranca, Vigone, Barge, Caselle, Roccavaione, Peveragno i Boves, 1721-1778[79]
  23. Wiktor Amadeusz II, książę Carignano, 1743-1780[80]
  24. Karol Emanuel, książę Carignano, markiz Racconigi i Busca z Cavallermaggiore, Villafranca, Vigone, Barge, Caselle, Roccavaione, Peveragno i Boves, 1770-1800[81]
  25. Karol Albert, król Sardynii, książę Carignano, książę Piemontu, książę Sabaudii, książę Genui, hrabia Barge, tytularny król Cypru i król Jerozolimy, Kustosz Świętego Całunu, 1798-1849[82]
  26. Wiktor Emanuel II, król Włoch, król Sardynii, tytularny król Cypru, Jerozolimy i Armenii, oraz m.in. książę: Sabaudii, Carignano, Piemontu, Aosty, Genui, książę i wieczysty wikariusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Kustosz Świętego Całunu, 1820-1878[4][6][3][1][30]
  27. Amadeusz I, król Hiszpanii i książę Aosty, 1845-1890[4][6][3][1][29]
  28. Emanuel Filibert, książę Asturii i książę Aosty, 1869-1931[4][6][3][1][7]
  29. Aimone, książę Aosty i król Chorwacji, książę krwi 1900-1948[4][6][3][2][1][28]
  30. Amadeusz, książę Aosty, książę Sabaudii (sporny), książę Cisterny i Belriguardo, markiz Voghera i hrabia Ponderano, 1943-[4][6][3][2][1]

Krewni w Europie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Royal House of Italy. chivalricorders.org. [dostęp 2015-06-02]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo di Savoia-Aoste, Principe di Savoia). 2011-03-24. [dostęp 2016-06-23]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Davide Shamà: Genealogie delle famiglie nobili italiane. [dostęp 2016-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-08)]. (wł.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Leonardo ADV S.r.l. (autor zbiorowy): Cronologia. [dostęp 2016-06-23]. (wł.).
  5. ↑ Emma Moriconi: IL DUCA DI FERRO. 2014-11-07. [dostęp 2016-06-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-11)]. (wł.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah La Società Genealogia Italiana (autor zbiorowy): Enciclopedia genealogica del Mediterraneo. [dostęp 2016-06-23]. (wł.).
  7. ↑ a b c d (autor zbiorowy): The Peerage (Emanuele Filiberto di Savoia-Carignano, Principe di Savoia). 2007-03-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  8. ↑ itinerari della Grande Guerra (zbiorowy): Emanuele Filiberto Duca d'Aosta. [dostęp 2016-06-25]. (wł.).
  9. ↑ Fulco Pratesi. Vivara, nasce l'oasi del duca d'Aosta. „Corriere della Sera”, s. 20, 2003-04-19. Milano, Italia: RCS Mediagroup S.p.a.. ISSN 2499-0485. [dostęp 2016-06-21]. (wł.). 
  10. ↑ a b AA.VV.. „Storia Illustrata”. 306, s. 80, maj 1983. A. Mondadori Editore,. (wł.). 
  11. ↑ a b c d e f g Andrea Borella: Annuario della Nobiltà Italiana. Wyd. XXXII. Teglio (SO): S.A.G.I. Casa Editrice, 2014, s. 5. (wł.).
  12. ↑ a b Questione dinastica. Unione Monarchica Italiana. [dostęp 2016-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-25)]. (wł.).
  13. ↑ Comunicato della Consulta dei Senatori del Regno. 2006-07-07. [dostęp 2016-06-22]. (wł.).
  14. ↑ Casa Savoia diventa un marchio. „TGCOM”, 2006-09-29. 00187 Roma, Largo del Nazareno 8: Mediamond S.p.a. RTI spa, Gruppo Mediaset. [dostęp 2016-06-21]. (wł.). 
  15. ↑ Salvatore Mannino. Vittorio Emanuele e Amedeo: deciderà un giudice aretino. „La Nazione”, 2008-05-03. Monrif Net S.r.l.. [dostęp 2016-06-21]. (wł.). 
  16. ↑ Guerra in casa Savoia Amedeo perde e paga. „Il Tempo”, 2010-02-14. Quotidiano IL Tempo srl. [dostęp 2016-06-22]. (wł.). 
  17. ↑ Savoia: Vittorio Emanuele vince causa contro Amedeo, 'ora Aosta tornino a fare Aosta'. „Il libro di fatti”, 2010-02-13. Roma: GMC S.A.P.A. di G.P. Marra. [dostęp 2016-06-22]. Cytat: Wiktor Emanuel powiedział: Wszystko to powoduje poważne szkody w organizacjach społecznych i kulturalnych związanych z dynastią sabaudzką, a zwłaszcza w rycerskich zakonach dynastii sabaudzkiej. (wł.). 
  18. ↑ Salvatore Mannino. Amedeo pignorato nella guerra dei Savoia. „La Nazione”, 2010-05-21. Monrif Net S.r.l.. [dostęp 2016-06-21]. (wł.). 
  19. ↑ Savoia sì o no? Giurista 'boccia' sentenza che vieta il cognome ad Amedeo, „Tutto Sport” [dostęp 2016-06-23] (wł.).
  20. ↑ Savoia sì o no? Giurista 'boccia' sentenza che vieta il cognome ad Amedeo. „Corriere dello Sport”. [dostęp 2016-06-23]. (wł.). 
  21. ↑ Enzo d'Errico. Amedeo d'Aosta in corsa del Psdi: "Un partito simpatico". „Corriere della Sera”, s. 3, 1992-02-06. Milano, Italia: RCS Mediagroup S.p.a.. ISSN 2499-0485. [dostęp 2016-06-23]. (wł.). 
  22. ↑ Amministrative: a torino possibile candidatura amedeo d'aosta [online], 11 stycznia 1997 [dostęp 2016-06-23] (wł.).
  23. ↑ Amministrative: torino, duca d'aosta si riserva di rispondere [online], 11 stycznia 1997 [dostęp 2016-06-23] (wł.).
  24. ↑ Candidatura duca d'aosta: boschiero(fmi), stia al di sopra parti. 1997-01-11. [dostęp 2016-06-23]. (wł.).
  25. ↑ Candidatura duca d'aosta: mmi, passo verso 'sghettizzazione'. 1997-01-11. [dostęp 2016-06-23]. (wł.).
  26. ↑ Amedeo d'Aosta: creero' la Cosa monarchico. „Corriere della Sera”, 1997-06-02. Milano, Italia: RCS Mediagroup S.p.a.. ISSN 2499-0485. [dostęp 2016-06-19]. (wł.). 
  27. ↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).
  28. ↑ a b ), The Peerage (Aimoe di Savoia-Aoste, Principe di Savoia) [online], 16 lutego 2008 [dostęp 2016-06-25] (ang.).
  29. ↑ a b (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo I di Savoia-Carignano, Rey de España). 2005-08-31. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  30. ↑ a b (autor zbiorowy): The Peerage (Vittorio Emanuele II di Savoia-Carignano, Re di Sardegna). 2010-03-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  31. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Adelheid Franziska Erzherzogin von Österreich). 2010-03-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  32. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Maria Vittoria del Pozzo, Principessa della Cisterna). 2004-02-07. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  33. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Carlo Emanuele del Pozzo, Duca della Cisterna e di Belriguardo). 2004-02-07. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  34. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Countess Louise de Merode). 2008-08-28. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  35. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Hélène Louise Henriette d’Orléans, Princesse de France). 2007-03-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  36. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Louis Philippe Albert d’Orléans, Prince héréditaire de France). 2010-07-04. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  37. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Ferdinand Philippe d’Orléans, Prince héréditaire de France). 2010-07-04. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  38. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Helene Luise Elisabeth Herzogin von Mecklenburg-Schwerin). 2010-07-04. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  39. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Maria Isabella de Orléans y de Borbón, Infante de España). 2007-03-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  40. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Antoine Marie Philippe Louis d’Orléans, Prince d’Orléans). 2008-12-31. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  41. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Maria Luisa Fernanda de Borbón, Infanta de España). 2010-11-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  42. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Irene zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, Princess of Greece and Denmark). 2008-04-15. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  43. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Konstantinos I zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, King of the Hellenes). 2005-04-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  44. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (William George I zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, King of the Hellenes). 2015-01-23. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  45. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Christian IX zu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, King of Denmark). 2015-01-23. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  46. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Luise Wilhelmine Friederike Karoline Auguste Julie Prinzessin von Hessen-Kassel). 2015-01-23. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  47. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Olga Konstantinovna Romanova, Grand Duchess of Russia). 2007-04-19. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  48. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Konstantin Nikolaievich Romanov, Grand Duke of Russia). 2009-12-30. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  49. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Elisabeth Alexandra Prinzessin von Sachsen-Altenburg). 2011-02-16. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  50. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Sophie Dorothea Ulrike Alice Prinzessin von Preußen). 2003-05-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  51. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Friedrich III, Deutscher Kaiser, König von Preußen). 2012-11-15. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  52. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Wilhelm I Ludwig, Deutscher Kaiser, König von Preußen). 2012-11-15. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  53. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Marie Luise Auguste Catherine Prinzessin von Sachsen-Weimar-Eisenach). 2009-03-01. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  54. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Victoria Adelaide Mary Louisa Saxe-Coburg and Gotha, Princess Royal of the United Kingdom). 2011-01-22. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  55. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Albert Prinz von Sachsen-Coburg und Gotha). 2015-01-18. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  56. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Victoria Alexandrina Hanover, Queen of the United Kingdom). 2015-01-18. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  57. ↑ Charles Cawley: Savoy. [w:] Medieval Lands [on-line]. Foudation of Medieval Genealogy, 2014-05-24. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  58. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Umberto I Conte di Savoia). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  59. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Oddo Conte di Savoia). 2015-06-06. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  60. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo II Conte di Savoia). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  61. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Umberto II Conte di Savoi). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  62. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo III Conte di Savoia). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  63. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Umberto III Conte di Savoia). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  64. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Tomaso I Conte di Savoia). 2013-08-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  65. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Tommaso II Conte di Savoia Conte di Piemonte). 2013-08-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  66. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo V Conte di Savoia Conte d'Aoste e Moriana). 2013-08-11. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  67. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Aimoe 'il Pacifico' Conte di Savoia). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  68. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo VI Conte di Savoia). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  69. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo VII Conte di Savoia). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  70. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Amadeo VIII Duca di Savoia). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  71. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Ludovico I Duca di Savoia). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  72. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Filippo II, Duca di Savoia). 2014-12-16. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  73. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Carlo II, Duca di Savoia). 2014-12-16. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  74. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Emanuele Filiberto, Duca di Savoia). 2014-12-16. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  75. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Carlo Emanuele I, Duca di Savoia). 2009-07-25. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  76. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Tommaso Francesco di Savoia, Prince de Carignan). 2013-08-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  77. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Emanuele Filiberto di Savoia, Prince de Carignan). 2013-08-17. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  78. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Vittorio Amadeo I di Savoia-Carignano, Principe di Carignano). 2011-05-07. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  79. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Luigi Vittorio di Savoia-Carignano, Principe di Carignano). 2011-05-30. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  80. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Vittorio Amadeo II di Savoia-Carignano, Principe di Carignano). 2010-02-20. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  81. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Carlo Emanuele Ferdinand di Savoia-Carignano, Principe di Carignano). 2003-05-10. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).
  82. ↑ (autor zbiorowy): The Peerage (Carlo Alberto di Savoia-Carignano, Re di Sardegna). 2010-03-09. [dostęp 2016-06-25]. (ang.).


Bibliografia

edytuj

Amadeusz Sabaudzki jest autorem następujących książek:

  • Moje marzenie morze śródziemne – Amadeusz Sabaudzki-Aosta i jego smakowita kolekcja na wyspie Pantelleria, Polistampa 2004 roku.
  • Oferta dla Włochy, Minotaur 2002, wywiady Fabio Torriero.
  • W imię Króla. Rozmowy z Gigi Speroni, Rusconi 1986, napisany z Gigi Speroni.

Powiązane wpisy

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amadeusz_Sabaudzki-Aosta&oldid=74185145”
  NODES
admin 1
INTERN 2