Avro York

Avro York
	; Avro York
	Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	Avro
Typ	samolot pasażerski i transportowy
Załoga	5
	Historia
Data oblotu	1942
Lata produkcji	1943–1946
Wycofanie ze służby	1964
Liczba egz.	257
	Dane techniczne
Napęd	4 chłodzone cieczą silniki Rolls-Royce Merlin T.24
Moc	4 × 1598 hp (1175 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	31,1 m
Długość	23,9 m
Wysokość	5,0 m
Powierzchnia nośna	120,5 m²
	Masa
Własna	18 150 kg
Startowa	29 480 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	479 km/h
Prędkość wznoszenia	4,2 m/s
Pułap	7010 m
Pułap praktyczny	6400 m
Zasięg	4800 km
	Dane operacyjne
	Liczba miejsc
	56
	Przestrzeń ładunkowa
	9100 kg
	Użytkownicy
	wojskowi: Wielka Brytania, Australia, Francja, Związek Południowej Afryki; cywilni: Wielka Brytania, Związek Południowej Afryki, Argentyna, Liban
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Avro York – brytyjski samolot transportowy i pasażerski, zbudowany przez wytwórnię lotniczą Avro na bazie bombowca Avro Lancaster, używany zarówno w lotnictwie cywilnym jak i wojskowym, w latach 1943−1964.

Historia

W lutym 1942 roku inżynier Roy Chadwick pracujący w fabryce Avro w Chadderton opracował projekt czterosilnikowego samolotu transportowego dalekiego zasięgu. Nowy płatowiec stanowił połączenie skrzydeł, silników, usterzenia i podwozia samolotu Avro Lancaster z obszernym kadłubem o kwadratowym przekroju, o pojemności komory ładunkowej dwukrotnie przewyższającej transportowe wersje Lancastera. Prototyp o numerze fabrycznym LV626 został oblatany 5 lipca 1942 roku w bazie Royal Air Force Ringway (obecny port lotniczy Manchester).

Brytyjsko-amerykańska umowa o podziale produkcji wojennej, przewidująca przejęcie przez amerykański przemysł lotniczy całości konstrukcji samolotów transportowych na potrzeby aliantów, nie pozwalała Avro pozyskać materiałów i środków finansowych do budowy większej serii maszyn, nazwanych York (oznaczenie producenta typ 685). Jednak dobre wyniki uzyskane podczas prób w locie spowodowały, że brytyjskie ministerstwo lotnictwa wydało specyfikację nr 1/42, na budowę trzech kolejnych prototypów i ograniczonej serii produkcyjnej.

Trzeci z wybudowanych samolotów (LV633) otrzymał dodatkowy statecznik pionowy umieszczony na kadłubie, kompensujący negatywny wpływ większej powierzchni bocznej kadłuba. Został on wyposażony jako latająca sala konferencyjna i pod nazwą własną „Ascalon” był używany przez 24 dywizjon RAF, stacjonujący w Northolt do przewozu ważnych osobistości. Korzystał z niego m.in. król Jerzy V wizytujący oddziały brytyjskie w Afryce Północnej i premier Winston Churchill w locie do Algieru w 1943 roku. Inne, podobnie skonfigurowane Yorki były przeznaczony do osobistego użytku Louisa Mountbattena, księcia Gloucester czy marszałka polnego Jana Smutsa. Ten ostatni (MV107) został w 1945 roku włączony w skład South African Air Force pod oznaczeniem 4999 „Qubaas”.

Pięć samolotów wczesnej produkcji, z uniwersalnymi kabinami pasażersko-ładunkowymi, zostało w 1944 roku przekazanych do cywilnego użytku w British Overseas Airways Corporation. Operowały one na trasie z Wielkiej Brytanii do Maroka i Kairu. W sierpniu 1945 roku, już po zakończeniu II wojny światowej, RAF otrzymał 25 egzemplarzy dla Transport Command. Po wojnie część samolotów trafiła do cywilnych linii lotniczych i była używana jako pasażerskie i transportowe, głównie na trasach długodystansowych. Ich użytkownikami były: British South American Airways, Flota Aerea Mercante Argentina (FAMA), Skyways Ltd., South African Airways i kilka mniejszych przedsiębiorstw, dzierżawiących pojedyncze egzemplarze. W latach 50. Yorki obsługiwały linię transportową nad biegunem północnym.

W 1948 roku Yorki były używane w dwóch dużych operacjach lotniczych: transporcie wojsk brytyjskich na Bliski Wschód w związku z wojną izraelsko-arabską oraz w berlińskim moście powietrznym. W tej ostatniej akcji wzięły udział zarówno samoloty cywilnych właścicieli, jak i 24. i 551. dywizjonów RAF.

Ogółem do kwietnia 1948 roku wyprodukowano 257 egzemplarzy Avro York: 4 prototypy, 208 sztuk dla RAF, 25 dla BOAC, 12 do użytku w liniach lotniczych British South American, 5 dla argentyńskich linii FAMA i dwa dla Skyways Ltd. Jeden samolot Avro York został zbudowany dla Royal Canadian Air Force w zakładach Victory Aircraft w Kanadzie.

Ostatni York, o nazwie własnej „Ascalon II”, został wycofany ze służby liniowej w RAF w marcu 1957 roku. Zdemobilizowane samoloty latały jeszcze przez kilka lat w cywilnych liniach lotniczych różnych państw. W 1963 roku na terenie Wielkiej Brytanii pozostały trzy egzemplarze Yorka.

Opis konstrukcji

Avro York był czterosilnikowym, wolnonośnym górnopłatem o konstrukcji całkowicie metalowej. Obszerny kadłub konstrukcji skorupowej, o kwadratowym przekroju poprzecznym, miał w przedniej części kabinę pilotów, za nią zaś przestrzeń ładunkową, która mogła być wykorzystana jako pasażerska, transportowa lub mieszana. W tym ostatnim wypadku ładunek lokowano z przodu, zaś miejsca pasażerskie w tylnej części. Podwozie było klasyczne, trójpodporowe, z kółkiem ogonowym.

Napęd samolotu stanowiły w wersji Mk. I cztery silniki rzędowe Rolls-Royce Merlin T.24 lub Merlin 502 o mocy 1598 hp (1175 kW) każdy, zaś w wersji Mk. II cztery silniki Bristol Hercules VI o mocy 1627 hp (1197 kW) każdy.

Bibliografia

A. J. Jackson: Avro Aircraft since 1908. London: 1990. ISBN 0-85177-834-8.
David Mondey: The Hamlyn Concise Guide to British Aircraft of World War II. London: 2006. ISBN 978-0-7537-1462-1.