Bajkałówka

Bajkałówka
	Sibirionetta formosa
	(Georgi, 1775)
	; Samiec w szacie godowej
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Anatini
Rodzaj	Sibirionetta; von Boetticher, 1929
Gatunek	bajkałówka
Synonimy
	Anas formosa Georgi, 1775; Nettion formosa (Georgi, 1775);
	Anas formosa Georgi, 1775; Nettion formosa (Georgi, 1775);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; letnie lęgowiska przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bajkałówka^[5], cyraneczka bajkalska^[6], cyranka bajkalska^[3], kłochtun^[7] (Sibirionetta formosa) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Systematyka

Jedyny przedstawiciel rodzaju Sibirionetta^[5]^[8]. Nie wyróżnia się podgatunków^[2]^[8].

Występowanie

Ptak ten zamieszkuje środkową i wschodnią Syberię oraz wybrzeża Bajkału. Zimuje głównie w Japonii, Korei Południowej i Chinach, rzadko na Tajwanie i w Hongkongu^[2]. Sporadycznie pojawia się w Europie^[9] oraz Ameryce Północnej.

W Polsce odnotowano bajkałówkę dwa razy w 2021 roku – od stycznia do marca przebywała na stawach Jamnik w Dolinie Baryczy (woj. dolnośląskie)^[9], a 20 marca obserwowano ją w Popowie Kościelnym (woj. mazowieckie)^[10]. W 2022 roku Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego wciągnęła bajkałówkę na Listę polskiej awifauny^[11]. Wcześniejszą obserwację z maja 2019 roku z Redy (woj. pomorskie) uznano za pojaw nienaturalny (E w klasyfikacji AERC)^[12].

Morfologia

Wygląd: Samiec w szacie godowej ma wierzch głowy czarny, boki głowy i szyi kremowe. Kremowa plama również u nasady dzioba. Przez oko pionowy zielony pas o metalicznym, opalizującym połysku przechodzący u góry w wygięty ku tyłowi półksiężyc. Pierś jasnobrązowa z ciemnymi plamkami, wierzch ciała brązowy, na łopatkach w kolorze ochry. Boki popielate z ciemniejszymi prążkami, lusterko zielone. Dziób sinoniebieski. Samica brązowa z ciemnym deseniem, u nasady dzioba wyraźna biała plama.
Wymiary średnie: długość ciała 39–43 cm, rozpiętość skrzydeł 65–75 cm^[2]
masa ciała samca 360–520 g, samicy 402–505 g^[2]

Ekologia

Biotop: Różnorodne śródlądowe zbiorniki wodne.
Gniazdo: Zagłębienie wysłane suchymi roślinami i puchem. Znajduje się na ziemi w otwartym terenie, czasem w sporej odległości od wody.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju–lipcu 6 do 9 jaj. Jaja są bladozielone o średnich wymiarach 48×35 mm i średniej masie 31 g.
Wysiadywanie, pisklęta: Jaja wysiadywane są przez samicę, która również sama wodzi przez 45–55 dni pisklęta.
Pożywienie: Rośliny wodne i lądowe oraz bezkręgowce.

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody bajkałówka od 2011 roku uznawana jest za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej, od 1994 roku klasyfikowano ją jako gatunek narażony (VU, Vulnerable). Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[4].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Anas formosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C. Carboneras, G. M. Kirwan (2014): Baikal Teal (Sibirionetta formosa). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-09-28]. (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Cyraneczka bajkalska (Anas formosa) Georgi, 1775. Avibase. [dostęp 2014-01-23].
↑ ^a ^b Sibirionetta formosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Anatinae Leach, 1820 - kaczki (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-13].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.
↑ Prace je̜zykoznawcze, Tom 6. Uniwersytet Śląski w Katowicach. [dostęp 2023-06-07]. (pol.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-13]. (ang.).
↑ ^a ^b wynik wyszukiwania: Anas formosa. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).
↑ Orzeczenia z miesiąca: Luty. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2022-03-06].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. [dostęp 2022-03-06].
↑ Dane archiwalne 2021. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2022-03-06].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Anas formosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-10] (ang.).

[hbwa-2] C. Carboneras, G. M. Kirwan (2014): Baikal Teal (Sibirionetta formosa). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-09-28]. (ang.).

[avibase-3] Denis Lepage: Cyraneczka bajkalska (Anas formosa) Georgi, 1775. Avibase. [dostęp 2014-01-23].

[iucn-4] Sibirionetta formosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Anatinae Leach, 1820 - kaczki (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-13].

[mic-6] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.

[kło-7] Prace je̜zykoznawcze, Tom 6. Uniwersytet Śląski w Katowicach. [dostęp 2023-06-07]. (pol.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-13]. (ang.).

[tarsiger-9] wynik wyszukiwania: Anas formosa. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2022-03-06]. (ang.).

[kfluty-10] Orzeczenia z miesiąca: Luty. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2022-03-06].

[kflista-11] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. [dostęp 2022-03-06].

[kfarchiwum-12] Dane archiwalne 2021. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2022-03-06].

[5]

[6]

[3]

[7]

[1]

[2]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]