Bosak żeberkowany
Bosak żeberkowany[1] (Abax parallelus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.
| Abax parallelus | |||
| (Duftschmid, 1812) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Nadplemię | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Abax (Abax) | ||
| Gatunek |
bosak żeberkowany | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1812 roku przez Caspara Erasmusa Duftschmida pod nazwą Carabus parallelus[2]. Wyróżnia się w jego obrębie dwa podgatunki[3][4]:
- Abax parallelus parallelus (Duftschmid, 1812)
- Abax parallelus zoufali Mařan, 1927
Morfologia
edytujChrząszcz o podługowato-owalnym ciele długości od 12,6[5] do 17 mm[6][7]. W przypadku obu płci ubarwiony jest lśniąco czarno[5][7] z czerwonobrązowymi żuwaczkami i stopami przedniej pary[1]. Zarys ciała ma równoległe boki[5]. Głowa jest mniejsza niż u A. continuus[7]. Przedplecze jest kwadratowawe[5], ku tyłowi wyraźnie zwężone[7], aczkolwiek o krawędzi przedniej wyraźnie węższej niż tylna[1], a krawędziach bocznych zafalowanych przed tylnymi kątami[6]. Powierzchnia przedplecza zaopatrzona jest w podłużną bruzdę przez środek[1] oraz niepunktowane dołki przypodstawowe[6][7]. Pokrywy mają całkowicie obrzeżone[7][5][6], znacznie od przedplecza szersze podstawy[7], niewystający lub co najwyżej ledwo co wystający ząbek w kątach barkowych[6], niewyraźnie punktowane rzędy[5], w tym rząd ósmy punktowany pośrodku znacznie rzadziej niż z przodu i z tyłu[7], żeberkowato wysklepione międzyrzędy, których jest osiem z dwoma dodatkowymi przy zewnętrznej krawędzi wierzchołkowej części[1]. Na każdej pokrywie występować może jeden lub dwa chetopory (punkty szczecinkowe) przytarczkowe, ale może ich też być brak zupełnie. Skrzydła tylnej pary są uwstecznione[5]. Stopy cechują się ostatnim członem nagim od spodu[6][7][5].
Ekologia i występowanie
edytujOwad rozmieszczony od nizin po góry[5], jednak na nizinach znajdowany sporadycznie[8]. Zasiedla lasy[8][5][1]. Postacie dorosłe aktywne są od wiosny do jesieni i stanowią stadium zimujące. Polują na bezkręgowce, zwłaszcza owady i ślimaki[1]. Samice wykazują troskę rodzicielską o potomstwo, strzegąc złożonych w butwiejącej kłodzie, pniaku czy pod kamieniem jaj przez okres około trzech tygodni, aż do wylęgu larw, nie przyjmując wówczas pokarmu[6].
Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny oraz Serbii[3][9]. Podgatunek A. p. zoufali jest endemitem Serbii[3][10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Abax parallelus – Bosak żeberkowany. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Caspar Erasmus Duftschmid: Fauna Austriae, oder Beschreibung der österreichischen Insekten für angehende Freunde der Entomologie. Zweyter Theil. Linz und Leipzig: Akademische Buchhandlung, 1812, s. 64.
- ↑ a b c Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax (Abax) parallelus (Duftschmid, 1812), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ a b c d e f g h i j Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 288-289.
- ↑ a b c d e f g Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 262-267.
- ↑ a b c d e f g h i Von Arved Lompe: Gattung: Abax Bonnelli 1810. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ a b Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax parallelus parallelus (Duftschmid, 1812), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Abax parallelus zoufali Maran, 1927, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-17].