Branislav Nušić

Branislav Nušić
Alkibijad Nuša
Ben Akiba
	; Branislav Nušić (1904)
Data i miejsce urodzenia	20 października 1864 ; Belgrad
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 1938 ; Belgrad
Narodowość	serbska
Język	serbski
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	realizm
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Branislav Nušić, Бранислав Нушић, właśc. Alkibijad Nuša, pseud. Ben Akiba (ur. 20 października 1864 w Belgradzie, zm. 19 stycznia 1938 tamże^[1]) – serbski pisarz i felietonista, pochodzenia arumuńskiego.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Był jednym z pięciorga dzieci kupca zbożowego Đorđe Nušy, zserbizowanego Arumuna i Ljubicy, Serbki pochodzącej z Bośni^[1]. Po bankructwie firmy ojca przeniósł się wraz z rodziną do Smedereva, gdzie rozpoczął naukę szkolną, którą kontynuował w Belgradzie. W dzieciństwie zachęcany przez ojca do nauki handlu, wybrał zajęcia w miejscowym kółku teatralnym, zaczął też pisać pierwsze utwory literackie^[2]. Po ukończeniu 18 roku życia zmienił swoje nazwisko na Branislav Nušić. W 1885 ukończył studia prawnicze w Wysokiej Szkole w Belgradzie i został powołany do służby wojskowej^[1]. W tym samym roku wziął udział w wojnie serbsko-bułgarskiej, w stopniu kaprala^[1]. Swoje wspomnienia z wojny, zawierające krytyczne oceny serbskiego dowództwa zawarł w książce wydanej w roku 1886^[1]. W tym czasie Nušić studiował na uniwersytecie w Grazu, ale z powodu problemów finansowych studiów w Austrii nie ukończył^[1]. W 1887 opublikował wiersz Dva raba (Dwaj słudzy), w którym wyśmiewał serbskiego króla Milana. Za obrazę majestatu Nušić został aresztowany i skazany początkowo na dwa miesiące więzienia, a sąd II instancji na dwa lata więzienia^[1]. Karę odbywał w więzieniu w Požarevacu, które opuścił po roku w wyniku amnestii po abdykacji króla Milana^[1].

W służbie dyplomatycznej

Po wyjściu z więzienia rozpoczął pracę w ministerstwie spraw zagranicznych, skąd został wkrótce wysłany do Bitoli, gdzie pracował jako pisarz w konsulacie. W latach 1889–1900 przebywał w kilku serbskich placówkach dyplomatycznych (Bitola, Seres, Saloniki, Skopje, Prisztina)^[1]. Służba dyplomatyczna stała się dla Nušicia doskonałym pretekstem do podróży po Bałkanach. Ich efektem były dzienniki z podróży, a także cykl opowiadań, które ilustrował własnoręcznie wykonanymi fotografiami^[1].

W 1900 zatrudniony w ministerstwie edukacji, a następnie objął posadę głównego dramaturga Teatru Narodowego w Belgradzie. W latach 1904–1905 kierował Serbskim Teatrem Narodowym w Nowym Sadzie^[1]. Od 1905 ponownie mieszkał w Belgradzie, gdzie pracował jako dziennikarz, pisząc felietony do Politiki, pod pseudonimem Ben Akiba^[1]. Po aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry w 1908 Nušić zorganizował kilka demonstracji antyhabsburskich w Belgradzie^[1]. W 1912 powrócił do Bitoli po jej zajęciu przez wojska serbskie, obejmując w 1913 urząd prefekta w tym mieście. Zmuszony do rezygnacji ze stanowiska przez środowiska nacjonalistyczne objął kierownictwo teatru w Skopju^[1]. Mieszkał tam do 1915, kiedy to miasto znalazło się pod okupacją Państw Centralnych. Wraz z armią serbską Nušić przeszedł przez Albanię i dotarł do Europy Zachodniej. W latach 1915–1918 mieszkał w Marsylii, Nicei, Paryżu i w Genewie^[1].

Ostatnie lata życia

Po zakończeniu I wojny światowej powrócił do Belgradu i podjął pracę w ministerstwie edukacji Królestwa SHS, a następnie kierował teatrem w Skopju, od 1925 Teatrem Narodowym w Sarajewie^[1]. W 1927 powrócił do Belogradu, gdzie spędził ostatnie lata życia. W 1937 "umarł" po raz pierwszy, kiedy z powodu złego samopoczucia nie pojawił się po raz pierwszy na premierze swojej sztuki w teatrze. Dyrekcja teatru pospiesznie przygotowała nekrologi, które "niedoszły zmarły" sam przeczytał i ocenił pod względem literackim^[2]. Rok później Nušić zmarł w swoim domu w belgradzkiej dzielnicy Dedinje, 21 stycznia 1938 spoczął na Nowym Cmentarzu w Belgradzie (Novo Groblje). Mszę pogrzebową odprawił metropolita Zagrzebia, abp Dosyteusz^[1].

Grób Nušicia na cmentarzu w Belgradzie

Był żonaty (w 1893 poślubił siostrzenicę konsula serbskiego w Bitoli Darinkę Đorđević), miał troje dzieci, z których jedno zmarło w wieku niemowlęcym, a jedyny syn zginął na froncie, pod Požarevacem w czasie I wojny światowej^[1].

Twórczość

Większość twórczości literackiej Nušicia stanowią dramaty, pisał także powieści, opowiadania i felietony. W swoich utworach przedstawiał w krytycznym ujęciu społeczeństwo serbskie i mentalność różnych grup społecznych. Ostatnim utworem, który pisał była komedia Власт, ale śmierć nie pozwoliła mu na jej dokończenie^[1]. Zajmował się także fotografią, będąc jednym z pierwszych Serbów tworzących stereofotografie.

Utwory dramatyczne

1885: Народни посланик
1887: Сумњиво лице
1889: Протекција
1899: Обичан човек
1902: Пучина
1902: Тако је морало бити
1906: Свет
1910: Пут око света
1929: Госпођа министарка
1932: Мистер Долар
1933: Ујеж
1934: Ожалошћена породица
1936: Др
1937: Покојник

Powieści

1902: Општинско дете
1920: Деветстопетнаеста
1924: Аутобиографија
1933: Хајдуци

Opowiadania

1886: Приповетке једног каплара

Polskie przekłady

2003: Uzdrowiskowe spodnie (Kupališne pantalone), tł. Elżbieta Ćirlić^[3].

Odznaczenia

Pomnik Nušicia w Belgradzie

Pamięć

W 1956 córka Nušicia, Gita Nušić-Predić przekazała spuściznę po swoim ojcu Muzeum Miasta Belgradu^[1]. W Belgradzie stoi pomnik pisarza.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Бранислав Нушић. [online], srpskaenciklopedija.org [dostęp 2023-12-28] (serb.).
↑ ^a ^b Бранислав Нушић (1864-1938). [online], muzejsrpskogjezika.rs [dostęp 2023-12-28] (serb.).
↑ Branko Ćirlić: Nowele i opowiadania południowosłowiańskie. Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2003.

Bibliografia

Бранислав Нушићћ. [online], srpskaenciklopedija.org [dostęp 2023-12-28] (serb.).

[srpska-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Бранислав Нушић. [online], srpskaenciklopedija.org [dostęp 2023-12-28] (serb.).

[muzej-2] Бранислав Нушић (1864-1938). [online], muzejsrpskogjezika.rs [dostęp 2023-12-28] (serb.).

[nowele-3] Branko Ćirlić: Nowele i opowiadania południowosłowiańskie. Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2003.

[1]

[2]

[3]