Buławnik

Buławnik
	; Buławnik wielkokwiatowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	buławnik
	Nazwa systematyczna
	Cephalanthera Rich.; Mém. Mus. Hist. Nat. 4: 51 (1818)
	Typ nomenklatoryczny
	Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce
Synonimy
	Callithronum Ehrh. ; Dorycheile Rchb. ; Eburophyton A.Heller ; Lonchophyllum Ehrh. ; Tangtsinia S.C.Chen ; Xiphophyllum Ehrh.
	Callithronum Ehrh. ; Dorycheile Rchb. ; Eburophyton A.Heller ; Lonchophyllum Ehrh. ; Tangtsinia S.C.Chen ; Xiphophyllum Ehrh.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Buławnik (Cephalanthera Rich.) – rodzaj roślin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje 19 gatunków^[3]. Zasięg rodzaju obejmuje Eurazję, północno-zachodnią Afrykę i zachodnią Amerykę Północną^[3]. W Polsce występują trzy gatunki^[7]. Rośliny te zasiedlają zwykle żyzne lasy liściaste, rzadziej rosną na łąkach, preferują gleby wapienne^[8].

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują niemal w całej Europie (brak ich na dalekiej północy)^[3] – na tym kontynencie rośnie 5 gatunków^[9], w północno-zachodniej Afryce (od Maroka po Tunezję), w Azji od Bliskiego Wschodu i Uralu po Japonię, ale bez dalekiej północy i strefy tropikalnej^[3] (w Chinach obecnych jest 9 gatunków z czego cztery to endemity tego kraju^[10]). Jeden gatunek (Cephalanthera austiniae) rośnie w zachodniej Ameryce Północnej od Kolumbii Brytyjskiej po Kalifornię^[3]^[11].

Gatunki flory Polski^[7]

buławnik czerwony Cephalanthera rubra (L.) Rich.
buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch
buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce

Buławnik wielkokwiatowy
Buławnik mieczolistny
Buławnik czerwony

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne, z podłużnym kłączem rosnącym poziomo lub pionowo^[8], zwykle z gęsto wyrastającymi z niego w pęczkach korzeniami przybyszowymi, nitkowatymi, nieco mięsistymi^[10]. Pędy zielone lub bezzieleniowe u gatunków mykoheterotroficznych – C. austiniae^[8], C. gracilis i C. calcarata^[10]. Łodygi prosto wzniesione, rzadziej pokładające się^[8], nierozgałęzione^[10].
Liście: Płaskie, ułożone na pędzie spiralnie lub naprzemianlegle^[8]. Z pochwiastymi nasadami, u gatunków mykoheterotroficznych zredukowane do błoniastych pochew^[10].
Kwiaty: Dość duże, białe lub czerwone, zebrane w niezbyt gęste, groniaste kwiatostany szczytowe^[10]. Zalążnia siedząca, skręcona u nasady. Listki okwiatu często stulone. Warżka podzielona na dwie części z ruchomym połączeniem. Część nasadowa ma kształt rynienkowaty i zaopatrzona jest w krótką ostrogę. Część szczytowa warżki jest trójkątna lub sercowata, pokryta jest drobnymi włoskami. Prętosłup jajowaty, ze znamieniem kubeczkowatym^[8].
Owoce: Wzniesione torebki^[10].

Systematyka

Buławnik mieczolistny

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Neottieae w podrodzinie epidendronowych (Epidendroideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae)^[12]^[13]^[14].

Wykaz gatunków^[3]^[6]

Cephalanthera austiniae (A.Gray) A.Heller
Cephalanthera calcarata S.C.Chen & K.Y.Lang
Cephalanthera caucasica Kraenzl.
Cephalanthera cucullata Boiss. & Heldr.
Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce – buławnik wielkokwiatowy
Cephalanthera epipactoides Fisch. & C.A.Mey.
Cephalanthera erecta (Thunb.) Blume
Cephalanthera ericiflora Szlach. & Mytnik
Cephalanthera exigua Seidenf.
Cephalanthera falcata (Thunb.) Blume
Cephalanthera gracilis S.C.Chen & G.H.Zhu
Cephalanthera humilis X.H.Jin
Cephalanthera kurdica Bornm. ex Kraenzl.
Cephalanthera longibracteata Blume
Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch – buławnik mieczolistny
Cephalanthera nanchuanica (S.C.Chen) X.H.Jin & X.G.Xiang
Cephalanthera pusilla (Hook.f.) Seidenf.
Cephalanthera rubra (L.) Rich. – buławnik czerwony
Cephalanthera subaphylla Miyabe & Kudô

Wykaz hybryd^[3]^[6]

Cephalanthera × mayeri (E.Mayer & Zimmerm.) A.Camus
Cephalanthera × otto-hechtii G.Keller
Cephalanthera × renzii B.Baumann, H.Baumann, R.Lorenz & Ruedi Peter
Cephalanthera × schaberi H.Baumann
Cephalanthera × schulzei E.G.Camus
Cephalanthera × taubenheimii H.Baumann

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Cephalanthera Rich.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-24].
↑ Cephalanthera. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-24].
↑ Cephalanthera. Tropicos.org. [dostęp 2023-06-15].
↑ ^a ^b ^c Cephalanthera. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-06-15].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Dariusz L.D.L. Szlachetko Dariusz L.D.L., MichałM. Skakuj MichałM., Storczyki polski, Poznań: Sorus, 1996, s. 217-218, ISBN 83-85599-97-5, OCLC 41266828 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 178, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Xinqi Chen; Stephan W. Gale; Phillip J. Cribb: Cephalanthera Richard. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].
↑ Charles J. Sheviak; Paul M. Catling: Cephalanthera Richard. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].
↑ Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).
↑ Genus Cephalanthera Rich.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-24].
↑ Cephalanthera. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-06-15].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-01] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Cephalanthera Rich.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-24].

[ing-4] Cephalanthera. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-24].

[tropicos-5] Cephalanthera. Tropicos.org. [dostęp 2023-06-15].

[CoL-6] Cephalanthera. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-06-15].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[skakuj-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Dariusz L.D.L. Szlachetko Dariusz L.D.L., MichałM. Skakuj MichałM., Storczyki polski, Poznań: Sorus, 1996, s. 217-218, ISBN 83-85599-97-5, OCLC 41266828 .

[mabb-9] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 178, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[china-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Xinqi Chen; Stephan W. Gale; Phillip J. Cribb: Cephalanthera Richard. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].

[america-11] Charles J. Sheviak; Paul M. Catling: Cephalanthera Richard. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].

[tree-12] Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).

[grin-13] Genus Cephalanthera Rich.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-24].

[NCBI-14] Cephalanthera. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-06-15].

[3]

[7]

[8]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]