Bukowiec (województwo lubuskie)
Bukowiec – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Międzyrzecz.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Marcina z 1985 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
100 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
742[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-313[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FMI |
| SIMC |
0183940 |
Położenie na mapie gminy Międzyrzecz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego  | |
 52°22′34″N 15°41′23″E/52,376111 15,689722[1]
| |
Położenie
edytujBukowiec położony jest 10 kilometrów na południowy wschód od Międzyrzecza przy lokalnej drodze do Zbąszynka. Miejscowość leży na zboczu tzw. Wału Bukowieckiego, który stanowi lokalną kulminację moreny o wysokości do 133 m n.p.m. Wzgórza Wału Bukowieckiego ciągną się pomiędzy Wyszanowem, Bukowcem i Lutolem Suchym. Wokół znajdują się duże obszary leśne z ukrytymi jeziorami (Bukowieckie, Wyszanowskie).
Historia
edytujMiejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie z 1301 jako "Bucowetz", 1390 "Bukowecz", 1412 "Bucowecz", 1420 "Bukuicz", 1422 "Bukowcze", 1425 "Buccowecz", 1427 "Bucowiecz", 1447 "Buccowetz", 1449 "Bukowicz", 1452 "Bukovvcz", 1474 "Bukowicze", 1508 "Buccowecz Almanicum", 1944 "Bauchwitz"[4].
Dyskusyjne wśród historyków są wzmianki wcześniejsze: pierwsza z 1236 r. jako Bucove oraz z 1250 (Przybygniew z Bukowca)[5].
W 1301 na podstawie darowizny miejscowość stała się własnością opactwa cystersów w Paradyżu. Wtedy to komes Mroczek oddał Bukowiec klasztorowi za zgodą swoich synów oraz dziedziców. W zamian za darowiznę mnisi mieli zbudować w kościele ołtarz św. Jana Ewangelisty dla niego oraz dla komesa Boguszy i Pawła ich stryjecznego, a także przygotować pochówek pod tym ołtarzem dla nich oraz ich potomków. Dokument potwierdzony został pieczęciami Mroczka, Boguszy, komesa Gniewomira oraz ich stryjecznego Pawła[4].
Miejscowość w 1420 stała się siedzibą własnej parafii. Od 1390 ponownie stała się wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej Konopków, a później Bukowieckich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a także Krzyckich, Szlichtygów oraz Szczanieckich. W 1449 Bukowiec leżał w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Od 1420 był siedzibą własnej parafii. W 1510 znajdował się w dekanacie Międzyrzecz[4].
W 1436 sąd polubowny rozstrzygał spór o granice pomiędzy wsiami: Myśleszewem, Łagowcem oraz Bukowcem. Woźny sądu ziemskiego potwierdził wtedy lokalizację kopców granicznych usypanych pomiędzy wsiami. W latach 1412–36 jako właściciela wsi odnotowano Stefana lub Szczepana Konopkę z Bukowca, a w 1444 wdowę po nim Małgorzatę. W okresie tym oprócz Stefana wymieniono również innych właścicieli Andrzeja, Fabiana, Henryka i Piotra Konopków; zapewne spokrewnionych z tym pierwszym. W 1464 Jakub Bukowiecki zapisał żonie Annie po 100 kóp posagu oraz wiana na trzeciej części Bukowca, tj. na 18 łanach. W 1469 Jan Jost Bukowiecki kupił część Bukowca od Jakuba i braci. W 1469 zapisał swojej żonie Małgorzacie po 150 złotych węgierskich posagu oraz wiana na 0,5 połowy Bukowca. W 1476 dał Wojciechowi Ogance z Rogozińca czwartą część, czyli 9 wielkich łanów w Bukowcu w zamian za sołectwo, czyli folwark w Rogozińcu oraz za 150 grzywien. W 1486 i 1491 Dobrogost z Lwówka kupił od Walentyna z Bukowca prawo bliższości po zmarłym bracie Janie Joście dziedzicu we wsi za 50 grzywien, a także od Andrzeja z Bukowca jego część majętności we wsi przypadłą po śmierci wuja Jana Josta Bukowieckiego za 100 grzywien[4].
W miejscowości urodził się Jan Bukowiecki (ur. ok. 1597, zm. 1640–1643), który był autorem rozprawy moralnej De liberalitate et avaritia brevis dissertatio auctore Joanne Bukowiecki a Bukowiec (Krótka rozprawa o hojności i skąpstwie napisana przez Jana Bukowieckiego z Bukowca). Był to niewielki traktat filozoficzny, który stanowi zapis świadomości kalwińskiej szlachty zamieszkującej pogranicze wielkopolsko-brandenburskie. Z dzieła pochodzi zawołanie rodziny Bukowieckich: Cnota tylko jest szlachectwem[6].
W drugiej połowie XVI w. części wsi przeszły w ręce innych właścicieli. W roku 1578 Franciszek Bukowiecki swoje udziały w wiosce sprzedał Bartłomiejowi Szlichtyngowi, od tego roku rodzina Szlichtyngów zaczęła dodawać sobie do nazwiska przydomek "z Bukowca". Ostatnie działy wsi Jan Bukowiecki sprzedał w 1596 Jerzemu Szczanieckiemu. Wśród współwłaścicieli dóbr bukowieckich wymieniani są także Krzyccy. Rodziny te były ze sobą spokrewnione i zmiany własnościowe wynikały z licznych koligacji rodzinnych oraz transakcji finansowych, podziałów majątków oraz dziedziczenia[4].
Wieś odnotowały historyczne rejestry podatkowe. W 1499 wieś odnotowano w wykazie zaległości podatkowych. W 1508 pobrano we wsi podatki z 12 łanów oraz 6 groszy z karczmy. W 1510 pobór odbył się z 14 łanów. W 1563 miał miejsce pobór od 22 łanów, 2 karczm, 5 rzemieślników, dwóch komorników. W 1564 we wsi było 39 łanów. W 1580 odnotowano płatników poboru ze wsi: Andrzeja Krzyckiego, Bartłomieja Szlichtynka, Jerzego Szczanieckiego oraz Małgorzatę Bukowiecką. Płacili oni podatki od 21,5 łana, 17 zagrodników (w tym jednego wolnego zagrodnika) gospodarujących we wsi, 11 komorników, kowala, garncarza, 2 pasterzy wypasających 125 owiec oraz od 4 pługów kolonistów[4].
W czasie reformacji właściciele wsi przeszli na protestantyzm, co potwierdzają zachowane dokumenty z wizytacji 1640 roku. Od 1550 roku istniał tu zbór luterański[7].
W 1653 roku Bukowiec przeszedł na własność rodziny Unrugów w linii zwanej odtąd bukowiecką. Pierwszym przedstawicielem rodu władającym majątkiem w Bukowcu był Aleksander Unrug (1628-po 1682), syn Jerzego. Ostatnimi właścicielami wsi (w latach 1787-1945) była rodzina von Gersdorff[8].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej[9]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 548 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 73 dymy (domostwa)[9]. Bukowiec stanowił odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas Leopold Gersdorff. W skład majątku Bukowiec wchodziły wówczas także dwa folwarki: Jezierny (1 dom, 9 mieszkańców) i Kozioł (1 dom, 6 mieszkańców)[9].
Urodzony w Bukowcu Hans Otto von Gersdorff (1864-1908) zasiadał w latach 1900-1908 w Reichstagu[10]. Przed drugą wojną światową we wsi znajdował się drewniany kościół, duży folwark, pałac właścicieli z XVII w. (spłonął po wejściu wojsk radzieckich), cegielnia, wiatrak, dwie kuźnie, gospoda i kilka sklepów. Miejscowość liczyła 950 mieszkańców.
Po wojnie wieś została zasiedlona przez ludność pochodzącą z Kresów i z centralnej Polski. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bukowiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.
Obecnie we wsi znajduje się kościół pod wezwaniem świętego Marcina, szkoła podstawowa, stacja PKP, przystanek PKS, kilka sklepów, bar i dyskoteka. Z dawnego folwarku pozostał budynek bramny z wieżami, gorzelnia i część zabudowań gospodarczych. Obok zabudowań folwarku zachował się położony w wąwozie park krajobrazowy.
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- kościół filialny pod wezwaniem św. Marcina, zabytkowy i drewniany, wzniesiony w 1550 roku, który zniszczył pożar w 1978 r., nową świątynię wybudowano w latach 1980-1985
- park dworski.
Galeria
edytuj-
Mapa Bukowca i okolic z 1936 r. -
Bukowiec – centrum wsi -
Bukowiec – neorenesansowa brama folwarku -
Bukowiec – budynek bramny z wieżami -
Widok Bukowca ze wzgórza przy drodze do Starego Dworu
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 13257
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 107 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Chmielewski 1982 ↓, s. 146–148.
- ↑ Część historyków kwestionuje daty 1236 i 1250, jako mogące odnosić się do innych miejscowości.
- ↑ Dariusz Aleksander Rymar, Jan Bukowiecki z Bukowca (ok. 1597 – 1640–1643) [w:] Rocznik Lubuski, tom XXVII, cz. 1, Zielona Góra 2001.
- ↑ Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904, s. 24.
- ↑ Strona Lubuskiego Konserwatora Zabytków
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) Jana Nepomucena Bobrowicza, 1846, s. 258.
- ↑ Parlamentarierportal. [dostęp 2014-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-23)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 23. [dostęp 2013-01-27].
Bibliografia
edytuj- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I, (A – H), hasła „Bukowiec”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 146–148. ISBN 83-04-00938-2.
- Marceli Tureczek, (red.) Stary Dwór. Kronika małej ojczyzny, Stary Dwór – Zielona Góra, Księgarnia Akademicka, 2004, ISBN 83-918060-7-3.
- Marceli Tureczek, Najstarsze dzwony na ziemi międzyrzeckiej do 1815 r., Księgarnia Akademicka, Zielona Góra, 2005, ISBN 83-60218-03-X.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1890–1902.
- S. Cyraniak, Wyszanowo stare i nowe dzieje, Wydawnictwo Akapit, Świebodzin 2001.
- Marceli Tureczek: Zabytki w krajobrazie kulturowym Międzyrzecza i okolic. Międzyrzecz: Agencja Reklamowa BM, 2012. ISBN 978-83-935668-0-8.