Dalia Grybauskaitė
Dalia Grybauskaitė (wym. [ˈdaːlʲæ ɡʲrʲiːbɒʊsˈkaɪtʲeː]; ur. 1 marca 1956 w Wilnie) – litewska polityk i ekonomistka. Minister finansów (2001–2004) oraz komisarz ds. budżetu i programowania finansowego w Komisji Europejskiej (2004–2009). W latach 2009–2019 prezydent Litwy, będąca pierwszą kobietą na tym stanowisku.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 marca 1956 |
|---|---|
| Prezydent Litwy | |
| Okres |
od 12 lipca 2009 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Komisarz UE ds. budżetu i programowania finansowego | |
| Okres |
od 22 listopada 2004 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Komisarz UE ds. edukacji i kultury | |
| Okres |
od 1 maja 2004 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister finansów Litwy | |
| Okres |
od 12 lipca 2001 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
             
| |
Życiorys
edytujWykształcenie
edytujW 1983 ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie Leningradzkim, a w 1988 uzyskała stopień kandydata nauk ekonomicznych (odpowiednik stopnia doktora) w Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR w Moskwie. W 1991 ukończyła kurs w ramach programu specjalnego dla kadry kierowniczej w School of Foreign Service na Uniwersytecie Georgetown. Oprócz języka litewskiego deklaruje również znajomość języków angielskiego, rosyjskiego, polskiego i francuskiego[1].
Działalność zawodowa
edytujW wieku 19 lat podjęła pracę w filharmonii państwowej Litewskiej SRR w Wilnie. W trakcie studiów pracowała w zakładach futrzarskich w Leningradzie. Po ukończeniu studiów wróciła na Litwę i przez kilka miesięcy pełniła funkcję sekretarza w Litewskiej Akademii Nauk. W latach 80. była wykładowcą ekonomii politycznej w wyższej szkole partyjnej w Wilnie.
W latach 1990–1991 była kierownikiem wydziału w instytucie badawczym, a w 1991 dyrektorem programowym w biurze Rządu Republiki Litewskiej. Od 1991 do 1993 pełniła funkcję dyrektora departamentu europejskiego w resorcie współpracy gospodarczej z zagranicą. Od 1993 była dyrektorem departamentu ekonomicznego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełniła jednocześnie funkcje przewodniczącej komitetu zarządzania pomocą Phare i G-24 oraz głównego negocjatora ds. umowy o wolnym handlu z Unią Europejską.
Działalność publiczna do 2009
edytujW latach 1994–1995 była posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym w przedstawicielstwie Litwy przy Unii Europejskiej, zastępczynią głównego negocjatora ds. układu europejskiego z Unią Europejską oraz przedstawicielem koordynatora pomocy państwowej w Brukseli. Od 1996 pełniła funkcję ministra pełnomocnego w ambasadzie Litwy w Stanach Zjednoczonych. W latach 1999–2000 zajmowała stanowisko wiceministra finansów oraz głównego negocjatora w negocjacjach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym. W latach 2000–2001 była wiceministrem spraw zagranicznych i zastępczynią przewodniczącego litewskiej delegacji w negocjacjach dotyczących przystąpienia do Unii Europejskiej.
W lipcu 2001 objęła urząd ministra finansów w nowo utworzonym rządzie Algirdasa Brazauskasa. 1 maja 2004, w dniu przyjęcia Litwy do Unii Europejskiej, została powołana w skład Komisji Europejskiej na funkcję komisarza odpowiedzialnego za edukację i kulturę (obok Viviane Reding). W utworzonej w listopadzie 2004 komisji pod przewodnictwem José Barroso odpowiadała za programowanie finansowe i budżet.
W latach 1979–1988 była członkiem KPZR. Później pozostała bezpartyjna[2].
Prezydent Republiki Litewskiej
edytujDalia Grybauskaitė była wymieniana w gronie potencjalnych kandydatów na stanowisko prezydenta Litwy w wyborach w 2009. 26 lutego 2009 oficjalnie ogłosiła swoją decyzję o starcie w wyborach jako kandydatka niezależna[3]. Poparcie dla niej wyraziły dwa ugrupowania koalicji rządowej: Związek Ojczyzny[4] i Ruch Liberalny[5].
W wyborach prezydenckich z 17 maja 2009 Dalia Grybauskaitė odniosła zwycięstwo już w pierwszej turze głosowania. Zdystansowała rywali[6][7], zdobywając 68,21% głosów. 12 lipca 2009 została zaprzysiężona na urząd prezydenta Litwy, stając się w ten sposób pierwszą kobietą sprawującą ten urząd[8].
Kilka razy na zaproszenie prezydentów Polski gościła na uroczystościach Narodowego Święta Niepodległości przed Grobem Nieznanego Żołnierza, podczas których wygłaszała przemówienia w języku polskim.
W 2014 zdecydowała się ubiegać o reelekcję w kolejnych wyborach prezydenckich[9]. W pierwszej turze wyborów zdobyła 45,92% głosów, przechodząc do drugiej tury z kandydatem LSDP Zigmantasem Balčytisem[10]. W ponownym głosowaniu z 25 maja 2014 pokonała kandydata lewicy, otrzymując 57,9% głosów[11]. 12 lipca 2014 została po raz drugi zaprzysiężona na prezydenta Litwy[12]. Jej druga pięcioletnia kadencja zakończyła się 12 lipca 2019[13].
W 2020 przyjęła zaproszenie do Klubu Madryckiego, zrzeszającego byłych prezydentów i premierów[14].
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 2003)[15]
- Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Order Witolda Wielkiego (Litwa, 2009)[15]
- Krzyż Komandorski Wielki Orderu Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa, 2011)[16]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia, 2011)[17]
- Krzyż Wielki Orderu Sokoła Islandzkiego (Islandia, 2011)[18]
- Krzyż Uznania I klasy (Łotwa, 2012)[19]
- Wielki Oficer Orderu Świętego Karola (Monako, 2012)[20]
- Xirka Ġieħ ir-Repubblika (Malta, 2012)[21]
- Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 2013)[22]
- Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia, 2013)[23]
- Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Niemcy, 2013)[24]
- Order Wolności (Ukraina, 2017)[25]
- Order za Wybitne Zasługi (Słowenia, 2019)[26]
- Order Orła Białego (Polska, 2019)[27][28].
- Nagrody i wyróżnienia
W 2006 otrzymała Nagrodę im. Władysława Grabskiego przyznaną przez Konfederację Lewiatan[29], a w 2012 została wyróżniona Nagrodą Karola Wielkiego[30].
Przypisy
edytuj- ↑ Curriculum Vitae of Dr. Dalia Grybauskaitė. ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-28]. (ang.).
- ↑ Joanna Hyndle: Dalia Grybauskaite zwycięzcą w wyborach prezydenckich na Litwie. osw.waw.pl, 19 maja 2009. [dostęp 2009-05-24].
- ↑ Grybauskaite kandyduje w wyborach prezydenckich. znadwilii.lt, 26 lutego 2009. [dostęp 2009-05-24].
- ↑ Konserwatyści poprą D. Grybauskaitė. znadwilii.lt, 7 marca 2009. [dostęp 2009-05-24].
- ↑ Ruch Liberałów wyraża poparcie dla D. Grybauskaitė. znadwilii.lt, 7 marca 2009. [dostęp 2009-05-24].
- ↑ Grybauskaite wygrała wybory. Litwa będzie miała pierwszą prezydent. gazeta.pl, 18 maja 2009. [dostęp 2009-05-24].
- ↑ Lithuania gets first woman leader. bbc.co.uk, 18 maja 2009. [dostęp 2009-05-24]. (ang.).
- ↑ Dalia Grybauskaite zaprzysiężona na prezydenta. znadwilii.lt, 12 lipca 2009. [dostęp 2009-12-06].
- ↑ Grybauskaitė chce powalczyć o drugą kadencję. kurierwilenski.lt, 3 lutego 2014. [dostęp 2014-05-13].
- ↑ Dalia Grybauskaite wygrywa. Ale druga tura jednak będzie. tvn24.pl, 12 maja 2014. [dostęp 2014-05-13].
- ↑ 2014 m. gegužės 11 d. Respublikos Prezidento rinkimai. vrk.lt. [dostęp 2024-05-27]. (lit.).
- ↑ Dalia Grybauskaite zaprzysiężona na drugą kadencję. tvn24.pl, 12 lipca 2014. [dostęp 2014-08-02].
- ↑ Grybauskaitė przekazała Pałac Prezydencki Nausėdzie. zw.lt, 12 lipca 2019. [dostęp 2019-07-13].
- ↑ Dalia Grybauskaitė została członkiem klubu madryckiego. wilnoteka.lt, 22 czerwca 2020. [dostęp 2020-11-04].
- ↑ a b Apdovanotų asmenų duomenų bazė. lrp.lt. [dostęp 2020-11-04]. (lit.).
- ↑ Lietuvas valsts apbalvojumus piešķir arī Latvijas kultūras un zinātnes darbiniekiem. nra.lv, 16 lutego 2011. [dostęp 2013-05-08]. (łot.).
- ↑ Tildelinger av ordener og medaljer. kongehuset.no. [dostęp 2020-11-04]. (norw.).
- ↑ Fálkaorðuhafar – Grybauskaite, Dalia. falkadb.forseti.is. [dostęp 2014-04-28]. (isl.).
- ↑ Lietuvas prezidentei piešķir Atzinības krustu. la.lv, 12 czerwca 2012. [dostęp 2013-05-08]. (łot.).
- ↑ Ordonnance Souveraine n° 3.987 du 15 octobre 2012 portant élévation dans l’Ordre de Saint-Charles. journaldemonaco.gouv.mc, 19 października 2012. [dostęp 2020-11-04]. (fr.).
- ↑ Lithuania and Malta will strengthen bilateral relations and cooperation within EU. lrp.lt, 29 maja 2012. [dostęp 2020-11-04]. (ang.).
- ↑ Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunnan suurristin ketjuineen ulkomaalaiset saajat. ritarikunnat.fi. [dostęp 2020-11-04]. (fiń.).
- ↑ Riiklike autasude andmine. riigiteataja.ee, 21 maja 2013. [dostęp 2020-11-04]. (est.).
- ↑ Lithuania-Germany strategic partnership – for the benefit of Europe. lrp.lt, 11 lipca 2013. [dostęp 2020-11-04]. (ang.).
- ↑ Указ Президента України № 413/2018 Про нагородження Д. Грібаускайтє орденом Свободи. rada.gov.ua, 6 grudnia 2018. [dostęp 2021-08-25]. (ukr.).
- ↑ Dalia Grybauskaitė, predsednica Republike Litve. up-rs.si. [dostęp 2020-11-04]. (słoweń.).
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 326.
- ↑ Valstybinis vizitas Lenkijoje – pasiektų rezultatų įtvirtinimas. lrp.lt, 21 lutego 2019. [dostęp 2019-02-23]. (lit.).
- ↑ Nagrody Lewiatana. konfederacjalewiatan.pl. [dostęp 2017-07-20].
- ↑ Litauische Präsidentin erhält Karlspreis 2013. handelsblatt.com, 8 grudnia 2012. [dostęp 2013-05-08]. (niem.).
Bibliografia
edytuj- Nota biograficzna na stronie president.lt. [dostęp 2013-09-02]. (lit.).
- Curriculum Vitae of Dr. Dalia Grybauskaitė. ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-28]. (ang.).