Dobromil (obwód lwowski)
Dobromil (ukr. Добромиль, Dobromyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim.
 Zamek Herburtów pod Dobromilem | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz |
Jurij Petryk[1] | ||||
| Powierzchnia |
4,97 km² | ||||
| Wysokość |
336 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
82042 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°34′14″N 22°47′22″E/49,570556 22,789444
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Dobromil leży nad Wyrwą, około 5 km od granicy z Polską.
Historia
edytujPierwsze zapisy pochodzą z roku 1374. Osada założona przez Herburtów z nadania księcia Władysława Opolczyka. W roku 1566 Zygmunt August wynagradza Stanisława Herburta za wierną służbę oraz usługi wojenne pozwalając zamienić wieś Dobromil (własność Herburtów) na miasto z prawem magdeburskim. Z roku 1570 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście[3]. W roku 1584 Stanisław Herburt buduje tu murowany zamek. Położony był w 1589 roku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[4]. W roku 1614 wydano tutaj po raz pierwszy Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Dobromil uzyskał prawo składu w 1646 roku[5]. W XVII wieku w Dobromilu powstaje samodzielna gmina żydowska. W 1765 r. w Dobromilu zamieszkuje około 1265 Żydów. Z Dobromila pochodzi jedna z gałęzi Herburtów - Dobromilscy. Stanisław Herburt jest również jednym z fundatorów unickiego monasteru według reguły św. Bazylego w Dobromilu. Wnętrza świątyni przyozdobione są wizerunkami Herburtów. Do I Rozbioru Polski w 1772 roku była to ziemia przemyska w województwie ruskim.
Od 1772 r. w składzie należącej do Austrii prowincji Królestwo Galicji i Lodomerii (przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego[6]). W 1784 r. w pobliżu powstaje kolonia Engelsbrunn, stanowiąca obecnie część miasta. Od roku 1872 przez miasto prowadziła linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, w mieście znajduje się dworzec kolejowy. W roku 1876 zostaje miastem powiatowym (powiat dobromilski, kosztem Birczy). W 1880 r. w Dobromilu żyje 2734, a w Engelsbrunnie 291 mieszkańców. W tej liczbie jest 655 rzymskich katolików, 479 grekokatolików, 1884 Żydów i 7 osób innych wyznań.
Od 1918 roku ponownie na terytorium Polski. W 1921 r. Dobromil liczył 5386 mieszkańców, z czego 2119 Żydów. Jest miastem powiatowym województwa lwowskiego, siedzibą sądu powiatowego i innych urzędów i instytucji państwowych. Starostą w tym czasie jest Henryk Kassala.
1 sierpnia 1924 do Dobromila włączono Huczko z Engelsbrunnem[7].
Po przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej Dobromil znalazł się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 r. znajdował się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim.
22 czerwca 1941 po ataku Niemiec na ZSRR, wobec groźby zajęcia Przemyśla przez wojska niemieckie, NKWD ewakuowało więźniów z tamtejszego więzienia. Więźniów kryminalnych wypuszczono, kilkuset więźniów politycznych doprowadzono do aresztu w Dobromilu. Więźniów tych enkawudziści zamordowali razem osadzonymi w areszcie już wcześniej. Masowe egzekucje odbywały się na terenie aresztu oraz nad nieczynnym szybem kopalni soli w pobliskim Lacku. Skrępowanych mężczyzn uderzano młotami w tył głowy i wrzucano do szybu. Osobno, w kaplicy, zabito kobiety; jedną z ofiar ukrzyżowano na ścianie. Istnieją rozbieżne szacunki liczby ofiar tych masakr. Piotr Zychowicz cytuje liczby od 500 do ponad 1000[8]. Według Stanisława Nicieji 270 osób zabito w więzieniu a 700 w kopalni soli[9].
28 czerwca 1941 Dobromil został zajęty przez Wehrmacht. Niemcy zmusili grupę około 100 Żydów do wydobywania ciał z szybu w Lacku oraz do przygotowywania ich do identyfikacji; podobnie postąpiono na miejscu masakry w więzieniu. Po wykonanej pracy Żydzi zostali 30 czerwca rozstrzelani i wrzuceni do szybu kopalni. Następnie szyb został zalany betonem. Egzekucji dokonało Einsatzkommando 6 na rozkaz Otto Rascha oraz Friedricha Jeckelna, obecnych w tym czasie w Dobromilu[10]. Einsatzkommando spaliło także synagogę (według Motyki sprawcami byli Ukraińcy[11]) a w niej, według niektórych źródeł, 200 Żydów[12]. Ofiary dostarczała Niemcom ukraińska milicja[10].
Miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 3 listopada 1941 r. na terenie powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3200 Żydów. 29 lipca 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani[13]; część rozstrzelali na miejscu[12].
W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w różnych okolicznościach 23 Polaków[14].
8 sierpnia 1944 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[15]. Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 r. niepodległości przez Ukrainę w jej składzie.
Ważniejsze obiekty
edytuj- Rynek miejski
- Ratusz miejski
- Zamek Herburtów
- Kościół rzymskokatolicki, renesansowy, projekt Jan Baptysta Wenecjanin
- Klasztor bazylianów w Dobromilu – greckokatolicki z 1705 r. pod wezwaniem św. Onufrego
- Cerkiew Zesłania Ducha Świętego, greckokatolicka
- Synagoga w Dobromilu
- Cmentarz żydowski w Dobromilu
Związani z Dobromilem
edytuj- Honorowi obywatele
- Kazimierz Badeni[16]
- Edward Szerękowski – leśnik, prezes w Dobromilu
- Stanisław Gaweł – polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii w Dobromilu od 1932
- Stanisław van der Coghen – polski lekarz, doktor nauk medycznych, major lekarz rezerwy Wojska Polskiego, zamordowany przez Rosjan w Twerze podczas zbrodni katyńskiej
- Ludwik Ćwiklicer – lekarz miejski i od 1893 burmistrz Dobromila[17]
- Piotr Geisler – polski lekarz, doktor nauk medycznych, tytularny generał brygady Wojska Polskiego
- Tadeusz Stanisław Grabowski – polski historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego, dyplomata
- Herburtowie
- Józef Jachimek – polski pedagog i pisarz, profesor
- Dmytro Krwawycz – ukraiński badacz i rzeźbiarz, urodził się w mieście
- Ludwik Kubasiewicz – major piechoty Wojska Polskiego
- Kazimierz Wiśniowski – generał brygady Wojska Polskiego
- Jan Pentz – major pilot Wojska Polskiego
- Symeon Korosteński – ks. greckokatolicki, namiestnik dobromilski przy cerkwi Narodzenia NMP, autor Kroniki Dobromilskiej[18]
W Dobromilu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[19].
Przypisy
edytuj- ↑ Хто очолив міста та селища Львівщини (оновлюється) (ukr.)
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.51
- ↑ zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Dobromilowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/831.html
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
- ↑ Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55.
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 65, poz. 639
- ↑ Piotr Zychowicz: Zapomniana zbrodnia w kopalni soli. rp.pl, 21-06-2011. [dostęp 2015-12-29]. (pol.).
- ↑ Stanisław Sławomir Nicieja, Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych. Tom IV. Kołomyja, Żabie, Dobromil, Opole: Wydawnictwo MS, 2014, s. 250-252, ISBN 978-83-61915-41-6, OCLC 876475146.
- ↑ a b Kai Struve, Tremors in the Shatterzone of Empires: Eastern Galicia in Summer 1941, [w:] Shatterzone of Empires: Identity and Violence in the German, Habsburg, Russian, and Ottoman Borderlands, Red. Omer Bartov, Eric D. Weitz, Bloomington: Indiana University Press, 2013, s. 467
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 97, ISBN 83-88490-58-3, OCLC 838973434.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 275
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 501.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 119, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ ВОВ-60 - Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
- ↑ Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.
- ↑ Aleksander Stangenhaus. † Dr Ludwik Ćwiklicer. „Przegląd Lekarski”, s. 813-814, Nr 50 z 16 grudnia 1911.
- ↑ Korosteński/Korostyński
- ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
Bibliografia
edytuj- Mapa WIG Dobromil Pas 50 Słup 35 Warszawa 1938
- Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 660.
- Piotr Krasny, Renesansowy kościół w Dobromilu i jego związki z architektura mazowiecka [w] Biuletyn Historii Sztuki, 57 (1995), Nr 3-4, s. 271-282.
Linki zewnętrzne
edytuj- żydowska księga pamięci Dobromila, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (jid. i ang.)
- Historia Żydów w Dobromilu na portalu Wirtualny Sztetl
- Dobromil (z Engelsbrunnem dolnym i górnym), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 72.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona