Dyskryminacja (psychologia społeczna)

Dyskryminacja (łac. discriminatio – rozróżnianie) – forma marginalizacji (wykluczenia społecznego), objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę, np. okres rozwojowy, niepełnosprawność, orientację seksualną, płeć, wyznawaną religię, światopogląd, narodowość lub rasę.

Jeden z członków liczącego około 40 osób Kościoła Baptystycznego Westboro (WBC) podczas demonstracji w USA, napis na banerze (ang. ) uznawany jako postawa dyskryminująca osoby o orientacji homoseksualnej (zob. homofobia) pod pretekstem religijnym (2005)

Formy główne

Dwie główne formy dyskryminacji to:

Dyskryminacja bezpośrednia (celowa) – typ dyskryminacji, w którym dana osoba traktowana jest mniej przychylnie niż traktuje lub traktowałoby się inną osobę w porównywalnej sytuacji bezpośrednio z powodu „odmienności” (np. różnica płacowa kobiet i mężczyzn na tym samym stanowisku pracy, jeżeli wydajność ich pracy jest porównywalna lub kiedy agent nie chce wynająć mieszkania osobie homoseksualnej);

Dyskryminacja pośrednia (niecelowa) – typ dyskryminacji, w którym pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki stosowane są na równi wobec wszystkich, lecz w sposób szczególny dotykają konkretną grupę społeczną. Pojęcie dyskryminacji pośredniej w wielu przypadkach stanowi uzasadnienie uprzywilejowania danej grupy (np. klub przyjmuje jako członków osoby, które są zameldowane w danym miejscu, przez co np. Romowie nie mogą zostać jego członkami).

Niektóre rodzaje dyskryminacji

• Dyskryminacja ze względu na przekonania i/lub działania,
• Dyskryminacja ze względu na rasę, kolor skóry lub grupę etniczną (rasizm),
• Dyskryminacja ze względu na płeć (seksizm),
• Dyskryminacja ze względu na wyznawaną religię (Dyskryminacja religijna),
• Dyskryminacja ze względu na orientację seksualną (bifobia, heterofobia, homofobia, w tym lesbofobia),
• Dyskryminacja ze względu na transpłciowość (transfobia, pośrednio również genderyzm),
• Dyskryminacja ze względu na pochodzenie (ksenofobia),
• Dyskryminacja ze względu na narodowość (szowinizm):
  • Dyskryminację osób narodowości angielskiej (anglofobia),
  • Dyskryminację osób o pochodzeniu arabskim lub (zwłaszcza) żydowskim (antysemityzm),
  • Dyskryminację osób polskim pochodzeniu (antypolonizm),
  • Dyskryminacje osób o pochodzeniu rosyjskim (rusofobia).

• 

  Niemiecki plakat propagandowy z około 1938, przedstawiający osobę niepełnosprawną wyłącznie jako niepotrzebne obciążenie finansowe dla społeczeństwa

  Dyskryminacja ze względu na wiek (ageizm):
  • Dyskryminacja ze względu na nastoletniość (ang. ephebiphobia),
  • Dyskryminacja ze względu na dorosłość (adultyzm).
• Dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny (atrakcjonizm, ang. lookism),
• Dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność (ableizm),
  • Dyskryminacja ze względu na ich wadę słuchu (audyzm)
  • Dyskryminacja ze względu na głuchotę (surdofobia).
• Dyskryminacja ze względu na status społeczny:
  • Dyskryminacja ze względu na niższą rangę urodzenia, umiejętności, wiedzę lub majątek (elitaryzm, klasizm)
  • Dyskryminacja ze względu na bycie intelektualistą (antyintelektualizm)
• Dyskryminacja ze względu na wewnątrzgrupowe (w obrębie ideologii politycznej, regionalnej lub narodowej) różnice fikcjonalne lub denominację w obrębie religii (sektarianizm)
• Dyskryminacja ze względu na stan cywilny
• Dyskryminacja ze względu na godność
• Dyskryminacja ze względu na narkomanię

Przejawy

Do przejawów dyskryminacji zalicza się między innymi:

• szklanego sufitu polegający na spowalnianiu rozwoju osobistego/kariery dyskryminowanych grup społecznych,
• molestowanie,
• odmawianie wynajmu nieruchomości,
• odmawianie świadczenia usług.

Zobacz też

• uprzedzenie
• tolerancja
• inkluzja społeczna

Linki zewnętrzne

• Spot „Piaskownica” – kampanii społecznej Departamentu ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na „2007 – Europejski Rok Równych Szans dla Wszystkich”
• Raport Mniejszości. raportmniejszosci.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-26)]. – projekt Fundacji Wiedza Lokalna mający na celu monitoring treści internetowych pod kątem mowy nienawiści i języka wrogości wobec mniejszości.
• AndrewA. Altman AndrewA., Discrimination, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 30 sierpnia 2015, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02]  (ang.). (Dyskryminacja)
• Discrimination (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].