Eleuterokok
Eleuterokok (Eleutherococcus) – rodzaj roślin z rodziny araliowatych. Należy do niego 29 gatunków[4]. Występują one w Azji Wschodniej, na obszarze od Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, poprzez Japonię, Koreę i Chiny, po Filipiny, Tajlandię i Himalaje[4]. Największe zróżnicowanie rodzaju jest w Chinach, gdzie rośnie 18 gatunków, w tym 14 endemitów[5]. Występują w formacjach zaroślowych i leśnych[6].
 Morfologia (Eleutherococcus Leucorrhizum) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
eleuterokok |
| Nazwa systematyczna | |
| Eleutherococcus Maxim. Mém. Acad. Imp. Sci. St.-Pétersbourg Divers Savans 9: 132. 1859 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Eleutherococcus senticosus (Ruprecht ex Maximo.) Maxim[3] | |
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, zwłaszcza E. sieboldianus[6]. E. trifoliatus bywa wykorzystywany jako substytut żeń-szenia[7]. Eleuterokok kolczasty E. senticosus, zwany syberyjskim żeń-szeniem, spożywany był jako napój przez sportowców rosyjskich, ale nie ma dowodów jego skuteczności[7].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzewy i małe drzewa osiągające do 6 m wysokości[6] o pędach prosto wzniesionych i wspinających się, często kolczastych, nagich lub owłosionych[5].
- Liście
- Sezonowe, skrętoległe, dłoniasto złożone z 3–5 listków[6]. Przylistków brak lub bardzo słabo wykształcone[5].
- Kwiaty
- Drobne, białe lub zielonkawe, zebrane w wyrastające zwykle na szczytach pędów złożone wiechy kończące się baldachami, rzadziej z pojedynczymi baldachami. Baldachy szczytowe zawierają kwiaty obupłciowe, a boczne obupłciowe lub funkcjonalnie męskie. Szypułki nie są członowane, ew. słabo tuż pod zalążnią. Rąbek kielicha całobrzegi lub z 5 drobnymi ząbkami[5]. Płatków korony jest 5, niezachodzących na siebie. Pręcików jest zwykle 5. Zalążnia dolna, składa się z 2–5 komór i zwieńczona jest 1–5 szyjkami słupka (wolnymi lub zrośniętymi w różnym stopniu)[6][5].
- Owoce
- Kuliste lub spłaszczone pestkowce, czarne lub fioletowoczarne, zawierające 2–5 okazałych, spłaszczonych nasion[6][5].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj należący do podrodziny Aralioideae z rodziny araliowatych (Araliaceae)[2][8].
- Wykaz gatunków[4]
- Eleutherococcus baoxinensis (X.P.Fang & C.K.Hsieh) P.S.Hsu & S.L.Pan
- Eleutherococcus brachypus (Harms) Nakai
- Eleutherococcus cissifolius (Griff. ex C.B.Clarke) Nakai
- Eleutherococcus divaricatus (Siebold & Zucc.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus eleutheristylu s (G.Hoo) H.Ohashi
- Eleutherococcus giraldii (Harms) Nakai
- Eleutherococcus henryi Oliv.
- Eleutherococcus higoensis (Hatus.) H.Ohba
- Eleutherococcus hypoleucus (Makino) Nakai
- Eleutherococcus japonicus (Franch. & Sav.) Nakai
- Eleutherococcus lasiogyne (Harms) S.Y.Hu
- Eleutherococcus leucorrhizus Oliv.
- Eleutherococcus nikaianus (Koidz. ex Nakai) H.Ohashi
- Eleutherococcus nodiflorus (Dunn) S.Y.Hu
- Eleutherococcus pilosulus (Rehder) C.H.Kim & B.Y.Sun
- Eleutherococcus rehderianus (Harms) Nakai
- Eleutherococcus scandens (G.Hoo) H.Ohashi
- Eleutherococcus senticosus (Rupr. & Maxim.) Maxim. – eleuterokok kolczasty
- Eleutherococcus sessiliflorus (Rupr. & Maxim.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus setosus (H.L.Li) Y.R.Ling
- Eleutherococcus setulosus (Franch.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus sieboldianus (Makino) Koidz.
- Eleutherococcus simonii (Simon-Louis ex Mouill.) Hesse
- Eleutherococcus spinosus (L.f.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus trichodon (Franch. & Sav.) H.Ohashi
- Eleutherococcus trifoliatus (L.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus verticillatus (G.Hoo) H.Ohashi
- Eleutherococcus wardii (W.W.Sm.) S.Y.Hu
- Eleutherococcus wilsonii (Harms) Nakai
Zastosowanie
edytujNiektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, głównie ze względu na walory dekoracyjne liści. Są całkowicie mrozoodporne (strefy mrozoodporności 3-9[9]). Wymagają pełnego oświetlenia i żyznej, próchnicznej ziemi. Rozmnaża się je przez wysiew nasion jesienią lub wiosną albo przez sadzonki[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c Eleutherococcus Maxim.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b c d e f Eleutherococcus Maximowicz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 377. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 66, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Eleutherococcus Maxim.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-07].
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.