Emil Georg Bührle
Emil Georg Bührle (ur. 31 sierpnia 1890 w Pforzheim, zm. 28 listopada 1956 w Zurychu) – niemiecko-szwajcarski przedsiębiorca.
 Emil Georg Bührle w 1954 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się 31 sierpnia 1890 r. w Pforzheim[1] w rodzinie urzędnika służby cywilnej. Był wychowany jako gorliwy wyznawca religii starokatolickiej. W liceum odkrył w sobie pasję do sztuki i literatury. Od 1909 r. studiował we Fryburgu filologię niemiecką i angielską, ale w latach 1910–1911 uczęszczał na wykłady z historii sztuki w Monachium, a po powrocie do Fryburga uczęszczał na zajęcia z rzeźby gotyckiej u prof. Wilhelma Vögego. Podczas podróży do Berlina w 1913 r. po raz pierwszy zetknął się z malarstwem impresjonistycznym[2]. W czasie I wojny światowej służył w armii jako oficer kawalerii[3] w 3 Pułku Dragonów Badeńskich i w 1916 r. awansował do stopnia porucznika. Po zakończeniu wojny nie został zdemobilizowany, gdyż wojsko miało być użyte do pacyfikowania ruchów rewolucyjnych[2].
Przeniesiony wraz z oddziałem do Magdeburga, zakwaterowany został w domu bankiera Ernsta Schalka i w październiku 1919 r. zaręczył się z jego córką Charlotte[2]. Wkrótce potem rozpoczął pracę w Magdeburskiej Fabryce Maszyn i Narzędzi, gdzie szybko awansował do zarządu firmy[3], gdyż jego teść był jej udziałowcem. Po ślubie w 1920 r. przeniesiony został do oddziału firmy w Stolbergu[2]. W 1923 r. firma kupiła szwajcarską fabrykę obrabiarek Oerlikon i rok później Bührle został jej dyrektorem generalnym. Wraz z nową posadą przeniósł się do Zurychu[3]. Wkrótce po przeprowadzce nabył patent na 20-mm działko opracowane przez niemieckiego inżyniera z Zurychu Reinholda Beckera. Wpisywało się to w niemiecki program zbrojeniowy, który po ograniczeniach traktatu wersalskiego zmuszony był przenieść produkcję uzbrojenia poza granice Niemiec[2].
W 1929 r. teść Bührlego stał się większościowym udziałowcem fabryki. Sam Bührle pozyskiwał w tym czasie kontrakty w Europie i Ameryce Południowej, sprzedając działa przeciwlotnicze[2]. Początkowo firma Oerlikon-Bührle zaopatrywała w broń również przeciwników gen. Franco w Hiszpanii czy Abisyńczyków broniących się przed faszystowskimi Włochami[3]. Po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów, gdy oficjalnie porzucono ograniczenia w zbrojeniach, zaczęły wzrastać zamówienia dla firmy Oerlikon z Francji i Wielkiej Brytanii, a licencja na produkcję działek przeciwlotniczych została sprzedana do tego drugiego kraju oraz do USA. W 1937 r. Bührle został jedynym właścicielem Oerlikon Bührle & Co[2]. W tym samym roku uzyskał szwajcarskie obywatelstwo[3]. W 1939 r. otworzył dodatkowo Hotel zum Storchen w centrum Zurychu[2].
W latach 1940–1944, gdy Szwajcaria była otoczona przez kraje Osi lub państwa przez nie okupowane, na zlecenie szwajcarskiego rządu firma dostarczała broń do Niemiec i Włoch[3]. W tym okresie Bührle zakupił także ziemię rolną w Maggia Delta w Ticino. W 1942 r. z jego pomocą finansową Kościół starokatolicki wzniósł kościół w Oerlikonie, do którego sam Bührle podarował obrazy i rzeźby[3]. Po II wojnie światowej firma trafiła na aliancką czarną listę producentów broni, wobec czego zaczęła się zajmować nielegalnym jej dostarczaniem, m.in. do Indii i Pakistanu. Dodatkowo w fabrykach należących do Bührlego od 1941 do 1968 r. trwał proceder pracy przymusowej realizowany z pomocą domu klasztornego w Marienheim, do którego władze kierowały kobiety w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej[3].
Bührle kolekcjonował obrazy, szczególnie malarstwo impresjonistów i postimpresjonistów, m.in. Claude’a Moneta, Edgara Degasa czy Auguste’a Renoira. Ponadto w jego kolekcji znajdowały się obrazy Petera Rubensa i innych dawniejszych mistrzów. W okresie II wojny światowej utrzymywał kontakty handlowe z handlarzami zrabowanych dzieł sztuki Theodorem Fischerem i Hansem Wendlandem. Po wojnie nadal kolekcjonował sztukę, ale o podejrzanej proweniencji jego kolekcji mówiono od czasu wojny. Już w 1948 r. szwajcarski Sąd Najwyższy zmusił go do zwrotu pierwotnym właścicielom lub ich spadkobiercom 13 obrazów zagrabionych przez nazistów. Jeszcze w tym samym 1948 r. odkupił jednak kilka z nich, gdyż wielu ocalonych z Zagłady żyło w ubóstwie[3].
Utrzymywał doskonałe relacje z władzami Zurychu, m.in. w 1952 r. podarował Kunsthausowi dwa obrazy Moneta z cyklu przedstawiającego lilie wodne oraz sfinansował skrzydło wystawowe. W chwili śmierci jego zbiór liczył ponad 600 dzieł[3].
Zmarł 28 listopada 1956 r. w Zurychu[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ueli Müller, Matthieu Leimgruber, Emil Georg Bührle, Ein Unternehmen der Schweizerischen Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften, 15 stycznia 2024 [dostęp 2024-06-22] (niem.).
- ↑ a b c d e f g h Arms manufacturer and art collector • 1890-1956 · Foundation E.G. Bührle Collection [online], www.buehrle.ch [dostęp 2024-06-22].
- ↑ a b c d e f g h i j Wojciech Szot, „Skażona kolekcja”. Tak historycy nazywają jeden z najcenniejszych zbiorów malarstwa w Szwajcarii [online], wyborcza.pl, 20 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-22] (pol.).