Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka
Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka, Estońska SRR, radziecka Estonia, ESRR (est. Eesti Nõukogude Sotsialistlik Vabariik, ros. Эстонская Советская Социалистическая Республика) – republika sowiecka utworzona w sierpniu 1940 roku po okupacji terytorium Estonii 17 czerwca 1940 przez Armię Czerwoną i formalnej aneksji jej terytorium przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich 6 sierpnia 1940.
| republika radziecka | |||||
| 1940–1941 1944–1991 | |||||
| |||||
| Hymn: Hymn Estońskiej SRR | |||||
| Dewiza: Kõigi maade proletaarlased, ühinege! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania | |||||
| Data likwidacji | |||||
| Powierzchnia |
45 226 km² | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
31,6 os./km² | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Historia
edytujPo ataku III Rzeszy na ZSRR w czerwcu 1941 roku zajęta przez Wehrmacht, pod okupacją III Rzeszy jako Komisariat Generalny Estonia w ramach Komisariatu Rzeszy Wschód do lata 1944. W 1944 mniejszość szwedzka w Estonii została repatriowana do kraju przez władze Szwecji, a tysiące Estończyków w obawie przed nacierającą Armią Czerwoną uciekło na zachód. Nadzieje na odbudowę państwowości estońskiej w 1941 roku i po 1945 roku nie ziściły się, jakkolwiek Stany Zjednoczone i część innych państw nie uznały aneksji Estonii przez ZSRR[1].
Po ponownej okupacji sowieckiej i zakończeniu II wojny światowej, władze ZSRR przeprowadziły przymusową kolektywizację rolnictwa. Do 1951 skolektywizowano ponad 95% estońskich gospodarstw[2], pozostałe do połowy lat 50. NKWD i MGB przeprowadziły masowe deportacje ludności z terytorium republiki (ok. 11 tys. ludzi w czerwcu 1941, przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej, ok 20 tys. w 1949), 34 tys. Estończyków zostało w latach 1940–1941 wcielonych do Armii Czerwonej.[potrzebny przypis] Do 1953 działały, podobnie jak w innych państwach bałtyckich, oddziały niepodległościowej i antykomunistycznej partyzantki określanej jako Leśni Bracia. W 1944 Rada Najwyższa ZSRR dokonała zmiany granicy między Estońską SRR a RFSRR, włączając Iwangorod (część Narwy) do RFSRR.
W sierpniu 1991 roku Estonia opuściła ZSRR (deklaracja suwerenności wydana została już w 1988 roku) i została uznana przez społeczność międzynarodową za niepodległe państwo. Okres Estońskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej uznano po 1991 roku jako prawnie niebyły i okupację oraz wrócono do uregulowań prawnych (konstytucja, kwestie obywatelstwa) z 1938 roku[3].
Stany Zjednoczone, zgodnie z doktryną Stimsona, uznały oficjalnie aneksję Estonii przez ZSRR w 1940 za nielegalną, podobnie Wielka Brytania i kilka innych państw[4]. Oficjalnie uznały ten fakt natomiast rządy III Rzeszy oraz Szwecji[5]. Wielka Brytania i USA na konferencji jałtańskiej w lutym 1945 milcząco przyjęły do wiadomości fakt aneksji Estonii przez ZSRR, jednak de facto nadal utrzymywano stosunki dyplomatyczne z przedstawicielami władz estońskich na emigracji i de iure nie uznano przyłączenia kraju do ZSRR[6][7]. Ten stan trwał do 1975, kiedy uczestnicy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach, podpisując Akt Końcowy KBWE, ogłosili nienaruszalność granic europejskich w ogóle, a tym samym uznali granice ZSRR według stanu na 1975[8].
Władze Rosji zajmują do dziś stanowisko, że aneksja Estonii była zgodna z prawem międzynarodowym[9].
Galeria
edytuj-
Deklaracja Departamentu Stanu USA, z 23 lipca 1940 roku potępiająca agresję ZSRR na kraje bałtyckie -
Karl Säre wraz z innymi działaczami Komunistycznej Partii Estonii w Tallinnie po okupacji Estonii przez Armię Czerwoną, 24 lipca 1940 roku -
Znaczek pocztowy wydany w Estońskiej SRR w 1967, z okazji 50. rocznicy przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ „The Baltic question during the Cold War” John Hiden, Vahur Made, David J. Smith.
- ↑ Eastern Europe: an introduction to the people, lands, and culture [online], Internet Archive [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑ „On 30 March 1990 the Estonian Supreme Soviet passed the Act on the Status of the Estonian State (Eesti riiklikust staatusest). which declared the laws and powers of the USSR illegal in occupied Estonia retroactively to the moment of occupation in 1940 and announced the beginning of a period of transition to reestablish the Republic of Estonia, to end when the legal organs of the Estonian state and its Constitution come into force.” Artykuł: Declaration of Sovereignty w: Miljan Toivo Historical Dictionary of Estonia, Scarecrow Press 2004, ISBN 0-8108-4904-6, s. 166–167 wersja elektroniczna.
- ↑ The Baltic question during the Cold War John Hiden, Vahur Made, David J. Smith.
- ↑ The Baltic States, years of dependence, 1940-1990 [online], Internet Archive [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑ The United States and Lithuania. The Stimson Doctrine of Nonrecognition, „American Journal of International Law”, 85 (4), 1991, s. 755–755, DOI: 10.2307/2203299, ISSN 0002-9300, JSTOR: 2203299 [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑ Mälksoo, Professor Uluots, the Estonian Government in Exile and the Continuity of the Republic of Estonia in International Law, „Nordic Journal of International Law”, 69 (3), 2000, s. 289–316, DOI: 10.1163/15718100020296305, ISSN 0902-7351 [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑ Грани.Ру: МИД РФ: Запад признавал Прибалтику частью СССР [online], graniru.org [dostęp 2020-11-04] (ros.).
- ↑ Russia denies Baltic 'occupation' [online], 5 maja 2005 [dostęp 2020-08-15] (ang.).