Gatunek inwazyjny

Gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy, IGO)^[1] – gatunek allochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi (rodzimymi) o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.

Gatunki inwazyjne stanowią drugie – zaraz po niszczeniu siedlisk – największe zagrożenie dla światowej bioróżnorodności. Inwazyjne gatunki roślin stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin, dla ochrony których utworzono te obszary. W takim przypadku zachodzi konieczność usuwania intruzów (głównie przez niszczenie mechaniczne).

Przykładowe gatunki

Europa

Channa argus

Sumik węgorzowaty

Wiewiórka czarna

W 2018 opublikowana została lista 66 inwazyjnych gatunków zwierząt i roślin uznanych za stanowiące największe zagrożenie dla bioróżnorodności i ekosystemów w Europie^[2]. Wybrano je spośród 329 uznawanych za groźne. Na czele listy znalazły się:

Channa argus – ryba z rodziny żmijogłowowatych (Channidae),
Limnoperna fortunei – małż z rodziny omułkowatych (Mytilidae)
Orconectes rusticus – rak z rodziny Cambaridae
Plotosus lineatus – sumik węgorzowaty
Codium parvulum – zielenica z rzędu Bryopsidales
Crepidula onyx – ślimak z rodziny Calyptraeidae
Mytilopsis sallei – małż z rodziny racicznicowatych (Dreissenidae)
Sciurus niger – wiewiórka czarna

Ornitologia

Sowa śnieżna

W ornitologii termin gatunek inwazyjny ma również inne znaczenie. Są to gatunki, które w pewnych, nieregularnych okresach pojawiają się w dużej liczbie na danym terenie. Z reguły są to gatunki wysoko wyspecjalizowane pod względem odżywiania. Dla Polski przykładami tego typu ptaków są:

sowa śnieżna (Nyctea scandiaca)
syberyjski podgatunek orzechówki (Nucifraga caryocatactes macrorhynos)
krzyżodzioby (rodzaj Loxia):
- krzyżodziób świerkowy (L. curvirostra)
- krzyżodziób sosnowy (L. pytyopsittacus)
- krzyżodziób modrzewiowy (L. leucoptera)

Niektóre gatunki wykazują jedynie pewien stopień tego typu inwazyjności manifestujący się fluktuacjami liczby wędrujących osobników, trasy przelotu i zasięgu. Z reguły są to gatunki odżywiające się mało zróżnicowanym pokarmem roślinnym. W przypadku nieurodzaju na danym terenie żerowania (zwykle zimowisku) większa niż zazwyczaj liczba osobników podejmuje dalszą wędrówkę w poszukiwaniu nowych żerowisk. Taką zwiększoną liczbę osobników na trasie wędrówki określa się nalotem inwazyjnym. Przykładami tego typu gatunków inwazyjnych są dla Polski takie ptaki jak:

czyż zwyczajny (Carduelis spinus)
czeczotka zwyczajna (Carduelis flammea)
dzięcioł duży (Dendrocopos major)
jemiołuszka (Bombycilla garrulus)
sójka zwyczajna (Garrulus glandarius)

Zobacz też

Przypisy

↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: Inwazyjne gatunki obce. [dostęp 2022-09-08].
↑ Roy et al. Developing a list of invasive alien species likely to threaten biodiversity and ecosystems in the European Union. „Global Change Biology”, s. 1–17, 2018. DOI: 10.1111/gcb.14527. (ang.).

Bibliografia

Dajdok Z., Pawlaczyk P., Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009, ISBN 978-83-87846-69-5.
Instytut Ochrony Przyrody PAN – Gatunki obce w Polsce
NOBANIS – Baza danych o gatunkach inwazyjnych centralnej i północnej Europy

Linki zewnętrzne

Mirosław Gwiazdowicz Inwazyjne gatunki obce, „Infos”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 11(171), 5 czerwca 2014.

[gov-1] Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: Inwazyjne gatunki obce. [dostęp 2022-09-08].

[Roy-2] Roy et al. Developing a list of invasive alien species likely to threaten biodiversity and ecosystems in the European Union. „Global Change Biology”, s. 1–17, 2018. DOI: 10.1111/gcb.14527. (ang.).

[1]

[2]