Gazania

Gazania
	; Gazania nivea
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Vernonioideae
Rodzaj	gazania
	Nazwa systematyczna
	Gazania Gaertn.; Fruct. 2: 451. Sep-Dec 1791
	Typ nomenklatoryczny
	Gazania rigens L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gazania (Gazania Gaertn.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego kilkanaście gatunków roślin pochodzących z Afryki Południowej i tropikalnych obszarów Afryki^[4]. Nazwa rodzaju nadana została dla upamiętnienia średniowiecznego uczonego Teodora z Gazy^[4].

Odmiany uprawne mieszańcowego pochodzenia określane są zbiorową nazwą gazanii lśniącej G. × splendens^[5].

Morfologia

Rośliny jednoroczne i byliny. Liście długie i wąskie, całobrzegie do głęboko klapowanych. U wielu gatunków na górnej stronie są ciemnozielone, na spodniej białosrebrzyste i pokryte kutnerem, u niektórych są obustronnie owłosione. Kwiaty zebrane w koszyczki wyrastające na krótkich szypułach. Mają różne kolory: kremowy, żółty, złoty, różowy, czerwony i wszystkie pośrednie odcienie tych kolorów. W koszyczku na zewnątrz znajdują się kwiaty języczkowe, wewnątrz kwiaty rurkowate. Zazwyczaj kwiaty języczkowe mają na płatkach kontrastujące, barwne paski lub plamy u nasady. Kwitną długo; od wiosny przez całe lato. Ich kwiaty zamykają się przy złej pogodzie.

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae). W obrębie rodziny należy do podplemienia Gorteriinae z plemienia Arctotideae zaliczanego tradycyjnie do podrodziny Cichorioideae^[6]^[7], a od końca drugiej dekady XXI wieku do podrodziny Vernonioideae^[8].

Wykaz gatunków

Gazania caespitosa Bolus
Gazania ciliaris DC.
Gazania heterochaeta DC.
Gazania jurineifolia DC.
Gazania krebsiana Less.
Gazania lanata Magee & Boatwr.
Gazania leiopoda (DC.) Roessler
Gazania lichtensteinii Less.
Gazania linearis (Thunb.) Druce
Gazania maritima Levyns
Gazania othonnites Less.
Gazania pectinata (Thunb.) Hartweg
Gazania rigens (L.) Gaertn. – gazania sztywna^[5]
Gazania rigida (Burm.f.) Roessler
Gazania schenckii O.Hoffm.
Gazania serrata DC.
Gazania splendidissima Mucina, Magee & Boatwr.
Gazania tenuifolia Less.
Gazania thermalis Dinter

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, zazwyczaj jednak uprawia się bardziej ozdobne mieszańce różnych gatunków i kultywary^[4]. W krajach o ciepłym klimacie są uprawiane w ogrodach jako rośliny rabatowe, w ogrodach skalnych, czasami w pojemnikach na tarasach i werandach. W Polsce ze względu na klimat są uprawiane tylko jako rośliny jednoroczne, zazwyczaj z sadzonek wyprodukowanych przez specjalistów.

Uprawa

Wymagają stanowiska w pełnym słońcu, przepuszczalnego (piaszczystego) podłoża. Ziemia nie powinna być podmokła, jednak w czasie dłuższych upałów wskazane jest ściółkowanie i podlewanie. Rozmnaża się je przez odkład, sadzonki, lub z nasion wysiewanych pod koniec zimy.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 88. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
↑ Gazania Gaertn.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].

[E-4] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 88. ISBN 978-83-925110-5-2.

[6] Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.

[7] B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).

[tica-8] Gazania Gaertn.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]