Glicynia
Glicynia, słodlin, wisteria (Wisteria Nutt.) – rodzaj rośliny z rodziny bobowatych. Obejmuje cztery gatunki[5], z których jeden występuje we wschodniej Ameryce Północnej (W. frutescens), jeden w Japonii (glicynia japońska W. floribunda), a pozostałe dwa w Chinach[5], przy czym w niektórych ujęciach są one rozdzielane w sumie na cztery gatunki[3]. Są to liany występujące w lasach i zaroślach, zarówno na terenach skalistych, jak i nad rzekami[6].
 Kwiatostany glicynii japońskiej | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
glicynia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Wisteria Nutt. Gen. 2: 115. 14 Jul 1818[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Wisteria speciosa Nutt.[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Uprawiane są (także w postaci licznych kultywarów) jako rośliny ozdobne[6], dla okazałych i pachnących (w przypadku wisterii japońskiej) kwiatostanów (największe okazy osiągają ponad 150 cm długości i tworzą 1,5 miliona kwiatostanów[7], u odmiany 'Multijuga' największe kwiatostany osiągają 2 m długości[8]). Ze względu na osiągane rozmiary wymagają bardzo solidnych podpór (masa największych okazów przekraczać może 250 ton)[7]. Użytkowane są ich olejki eteryczne[6], kwiaty są jadalne po usmażeniu, także dodawane są do ciast[7], włókna z kory bywają wykorzystywane jako surowiec włókienniczy[6].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Liany owijające się wokół podpór[3] (niektóre owijają się przeciwnie do ruchów wskazówek zegara – np. wisteria chińska, inne zgodnie z nimi – np. wisteria japońska)[7]. Osiągają wysokość do 40 m[8], przy długości pędów sięgającej ponad 150 m[7].
- Liście
- Zrzucane na zimę. Pąki zimowe jajowate, okryte 3–5 łuskami. Liście skrętoległe, u nasady z przylistkami, nieparzysto pierzaste, o poszczególnych listkach naprzeciwległych, całobrzegich[3]. Liczba listków na liściu wynosi od 3 do 19[8].
- Kwiaty
- Obupłciowe, motylkowe, zebrane w szczytowe, zwisające grona. Poszczególne kwiaty osiągają od 1,5 do 2,5 cm długości[3]. Kielich u nasady rurkowaty, z 5 nierównymi ząbkami. Korona barwy białej, niebieskiej, fioletowej, rzadko różowej. Pręcików 10, z czego nitki 9 zrastają się, a jeden pozostaje wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią zawierającą 5–16 zalążków[8][3].
- Owoce
- Strąki okazałe, ale z pojedynczymi nasionami (zwykle 1–3), równowąskie do lancetowatych o skórzastej owocni, wypukłej nad owocami[3].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj zaliczany jest do plemienia Millettieae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[9].
- Wykaz gatunków[5]
- Wisteria brachybotrys Siebold & Zucc.
- Wisteria floribunda (Willd.) DC. – glicynia japońska
- Wisteria frutescens (L.) Poir.
- Wisteria sinensis (Sims) DC. – glicynia chińska
Nazewnictwo
edytujNazwa rodzajowa opisywana jest jako zachowany wariant ortograficzny, pierwotnie zapisany z błędem, a powstały dla upamiętnienia Caspara Wistara (1760–1818) – filantropa wspierającego rozwój nauki na Uniwersytecie Pensylwanii. Alternatywnie jako osoba upamiętniona wskazywany jest Charles Jones Wister Sr. (1782–1865) – przyjaciel Thomasa Nuttalla, autora nazwy[6]. Pierwotnie gatunki tu zaliczane włączone zostały do rodzaju Glycine Willd., co wpłynęło na powstanie nazw zwyczajowych glycine w języku francuskim[8] i polskim[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Zhi Wei & Les Pedley: Wisteria Nuttall. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c d Wisteria Nutt.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-12].
- ↑ a b c d e G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 372. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 980, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 284. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Genus Wisteria Nutt.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12]. (ang.).
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 249. ISBN 83-214-1305-6.