Gołoliczka krótkodzioba
Gołoliczka krótkodzoba[3] (Neodrepanis hypoxantha) – gatunek małego ptaka z rodziny brodawników (Philepittidae). Występuje we wschodniej części Madagaskaru. Nie wyróżnia się podgatunków[4]. Narażony na wyginięcie.
| Neodrepanis hypoxantha[1] | |||
| Salomonsen, 1933 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gołoliczka krótkodzioba | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Znaczenie nazwy naukowej
edytujNazwa rodzajowa neodrepanis pochodzi od greckiego słowa neos (nowy) i od nazwy rodzaju Drepanis, zaś nazwa gatunkowa hypoxantha pochodzi od greckich słów hupo (poniżej) i xanthos (żółty) i odnosi się do barwy spodniej części ciała[5].
Zasięg występowania
edytujZasiedla wschodnią część Madagaskaru na wysokości powyżej 1200 m n.p.m. Całkowity zasięg występowania szacowany jest na 5500 km². Środowisko życia stanowią mszyste i wilgotne górskie lasy wiecznie zielone[6].
Morfologia
edytujDługość ciała wynosi gołoliczki krótkodziobej 9–10 cm[6]. Poniższe wymiary dotyczą holotypu, który znajduje się w Australian Museum. Skrzydło mierzy 48 mm, ogon 21, natomiast skok 14,5 mm. Dziób ma długość 17,4 mm od nasady, jednakże koniec dzioba tego okazu jest nadłamany. Dziesiąta lotka I-rzędowa długości 7 mm, obecna emarginacja; takowa występuje tylko u samca i w locie wydaje furkoczący odgłos. W roku 1933 Finn Salomonsen na podstawie tegoż okazu wyodrębnił ten gatunek z gołoliczki długodziobej (Neodrepanis coruscans)[7]. Masa ciała zarówno samca, jak i samicy wynosi do 8 g[8].
Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. U samca dookoła oczu naga, opalizująca skóra; tuż za oczami jest zielona, zaś u góry i u dołu turkusowa do granatowej. Zagięty w dół dziób u nasady zielono opalizuje, zaś na górnej szczęce, na górze tuż u nasady turkusowa plama. Górna szczęka ciemnoszara, dolna zaś żółto-szara. Wierzch głowy, grzbiet i pokrywy skrzydłowe czarne, opalizujące granatowo. Broda, gardło, spód oraz boki ciała i pokrywy podogonowe żółte, niepołyskliwe. Lotki, skrzydełko i pokrywy I rzędu czarne. Nogi i stopy szarobrązowe, podeszwy stóp jaśniejsze, żółtawe. Samica ubarwiona znacznie skromniej. Dziób czarny, u nasady dolnej szczęki jaśniejszy. Spód ciała w kolorze przygaszonej szarawej żółci. Przez oko przechodzi jasnoszary pasek, brew szarożółta, jasna. Wierzch ciała szarozielonkawy.
Zachowanie
edytujRuchliwy. Żywi się nektarem, a także stawonogami[6].
Lęgi
edytujPrzypuszczalnie termin lęgów przypada na listopad i grudzień. Osobnik z plamą lęgową złapany został 22 listopada, natomiast 1 grudnia złapano osobnika, u którego jedynie 15% czaszki było skostniałe. Jedno gniazdo odnaleziono 2 listopada[8]. Kształt gruszkowaty, budulec stanowią poprzeplatane patyki i roślinność; buduje jedynie samica[9]. Znalezione gniazdo zawierało dwa jaja i zawieszone było na bocznej gałęzi 2,5-metrowego drzewa. Przy lęgach obserwowano jedynie samice, jednak samiec również broni terytorium. 4 grudnia odnaleziono gniazdo z jajami, w którym były 2 zarodki. 19 listopada obserwowano młodego samca, który zalecał się do samicy poprzez stroszenie piór oraz pochylanie dzioba, głowy i ogona[8].
Status, zagrożenia
edytujGatunek od 2004 roku klasyfikowany przez IUCN jako narażony (VU, Vulnerable), wcześniej uznawany za zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). Populacja trudna do oszacowania, przypuszczalnie mieści się w granicach 10 000 – 20 000 osobników. Zagrożenie dla tego gatunku stanowią głównie wyrąb lasów i pożary. Zasięg występowania gołoliczki krótkodziobej pokrywa się z kilkoma narodowymi (Andasibe-Mantadia, Zahamena, Marojejy, Ranomafana) oraz z masywem Andringitra, który w całości objęty jest ochroną w w/w sposób.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Neodrepanis hypoxantha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Neodrepanis hypoxantha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Philepittidae Sharpe, 1870 - brodawniki - Asities (wersja: 2019-04-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-09].
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): NZ wrens, Sapayoa, broadbills, asities, pittas. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-09]. (ang.).
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 300. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c Yellow-bellied Asity Neodrepanis hypoxantha. BirdLife International. [dostęp 2013-08-09].
- ↑ N.W. Longmore. A Sydney specimen of Neodrepanis hypoxantha. „Bulletin of British Ornithologists' Club”. 105 (3), s. 85–86, 1985.
- ↑ a b c Steven M. Goodman: The birds of southeastern Madagascar. Chicago: Field Museum of Natural History, 1997, s. 61–62.
- ↑ Richard O. Prum. Phylogeny, biogeography, and evolution of the broadbills (Eurylaimidae) and asities (Philepittidae) based on morphology. „The Auk”. 115 (2), 1993.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Badania nad rozpraszaniem światła prowadzącym do efektu opalizacji u 4 gatunków, w tym gołoliczki krótkodziobej. yale.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-23)]. (ang.)