Harfa

Harfa
Klasyfikacja naukowa	322-5; Chordofon złożony
Klasyfikacja praktyczna	Strunowy, szarpany
	; Skala instrumentu
Podobne instrumenty	lira, cytra;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Harfa (wł. arpa, skrót: ar.) − instrument strunowy szarpany (chordofon) w kształcie stylizowanego trójkąta, którego jeden bok stanowi rozszerzające się ku dołowi pudło rezonansowe. Z niego wychodzi 46 lub 47 strun naciągniętych na stalowe kołki, tkwiące w górnej ramie. Jest to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych, wywodzący się z łuku muzycznego^[1]. W starożytności spotykana była również w kształcie łuku^[2]. Harfa była znana już w Azji Mniejszej około 5000 lat temu^[2]. Znana była również w kulturze w starożytnej Mezopotamii (tzw. harfa z Ur). Mówi się, że biblijny król Dawid śpiewał psalmy akompaniując sobie na harfie kinnor, która jednak w rzeczywistości była odmianą liry. Instrumenty przypominające harfę znaleźć można w wielu kulturach. Harfę przypomina np. chiński instrument strunowy o nazwie konghou.

Po raz pierwszy harfa znalazła się w orkiestrze w twórczości Georga Friedricha Händla oraz Christopha Willibalda Glucka^[2]. Jednakże stałe miejsce w orkiestrze znalazła dopiero w partyturach Hectora Berlioza oraz Richarda Wagnera^[2].

Współczesną popularność instrument ten zawdzięcza królowej Francji – Marii Antoninie Austriaczce, która była utalentowaną harfistką. Dzięki modzie, jaka zapanowała na harfę w okresie schyłku monarchii francuskiej, instrument ten rozwinął się technicznie i stał się bardziej interesujący dla kompozytorów, którzy wcześniej rzadko komponowali utwory harfowe ze względu na niepraktyczność instrumentu. Harfa jest instrumentem narodowym w Peru, Irlandii i Paragwaju. Harfa jest również spotykana jako instrument koncertowy^[2].

Budowa

Współczesna harfa pedałowa o podwójnym wcięciu ma 46 lub 47 strun nastrojonych diatonicznie w Ces-dur i 7 pedałów, służących do przestrajania strun jednoimiennych. Harfa taka umożliwia przestrajanie 44 strun (tj. wszystkich z wyjątkiem jednej lub dwóch najniższych i jednej najwyższej) o jeden lub dwa półtony, a zatem używanie wszystkich tonacji. Przestrajanie to jest możliwe dzięki mechanizmowi, składającemu się m.in. ze sprężyn, drutów zwanych pilotami, przekładni i widełek.

Techniki gry na harfie

Jedną z technik gry na harfie, podobną w swej koncepcji do preparowanego fortepianu czy preparowanej gitary, jest harfa preparowana. Różne przedmioty, takie jak np. kawałki papieru, są wplecione w struny, aby zmienić brzmienie instrumentu^[3]. Wśród pionierek tej metody znajduje się harfistka Anna LeBaron^[4].

Z polskich przykładów warto wymienić kompozycję Witolda Szalonka Trzy szkice na harfę solo (1972)^[5] oraz harfistkę Urszulę Mazurek^[6].

Odmiany harf

Harfa w logo Guinnessa

Znani harfiści

Harfiści celtyccy

Zobacz też

Przypisy

↑ C. Sachs, Historia instrumentów muzycznych, PWM, Warszawa 1989, ISBN 83-224-0324-0
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Krzysztof Baculewski et al.: Encyklopedia Muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 342. ISBN 83-01-11390-1.
↑ Folk harp journal. 2004-01-01, s. 68. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).
↑ Karin Pendle: Women and Music. Indiana University Press, 2001, s. 336. ISBN 978-0-253-21422-5. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).
↑ Witold Szalonek: Trzy szkice na harfę solo. 1972, PWMEdition (online) [dostęp 2016-04-12].
↑ Agnieszka Cygan: Wykraczając poza dźwięk – o fascynacjach brzmieniowych Witolda Szalonka w 86. rocznicę urodzin kompozytora pisze Agnieszka Cygan. 2013-03-01. [dostęp 2016-04-12].

Linki zewnętrzne

Polskie Towarzystwo Harfowe
Strona o harfach dawnych i etnicznych (strona archiwalna). harfa.chhc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-27)].

[1] C. Sachs, Historia instrumentów muzycznych, PWM, Warszawa 1989, ISBN 83-224-0324-0

[Harfa-PWN-2] Krzysztof Baculewski et al.: Encyklopedia Muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 342. ISBN 83-01-11390-1.

[3] Folk harp journal. 2004-01-01, s. 68. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).

[4] Karin Pendle: Women and Music. Indiana University Press, 2001, s. 336. ISBN 978-0-253-21422-5. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).

[5] Witold Szalonek: Trzy szkice na harfę solo. 1972, PWMEdition (online) [dostęp 2016-04-12].

[6] Agnieszka Cygan: Wykraczając poza dźwięk – o fascynacjach brzmieniowych Witolda Szalonka w 86. rocznicę urodzin kompozytora pisze Agnieszka Cygan. 2013-03-01. [dostęp 2016-04-12].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]