Henri Coandă
Henri Marie Jean Gustave Coandă (ur. 7 czerwca 1886 w Bukareszcie, zm. 25 listopada 1972 tamże) – rumuński inżynier i konstruktor lotniczy. Coandă był jednym z pionierów lotnictwa, odkrywcą efektu przylegania płynu (ciecz lub gaz) do powierzchni (tzw. efekt Coandy), wymienia się go również jako konstruktora pierwszego samolotu odrzutowego.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
konstruktor lotniczy |
| Alma Mater | |
Życiorys
edytujUrodził się jako syn generała Constantina Coandy i Aidy Danet w Bukareszcie. Po trzech latach szkoły średniej w Bukareszcie (Liceul Sf. Sava), kontynuował naukę w liceum wojskowym w Jassach, które ukończył w 1903 roku ze stopniem sierżanta[1]. Naukę kontynuował w Bukareszcie w akademii wojskowej (Școala de ofițeri de artilerie, geniu și marină)[1], w Niemczech, w Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, gdzie w 1907 otrzymał stopień podporucznika artylerii, i przez rok w Belgii. W 1908 roku powrócił do Rumunii, lecz w 1909 roku podjął studia we Francji na nowo powstałej Wyższej Szkole Inżynierów Lotniczych (École Nationale Superieure d’Ingenieurs en Construction Aeronautique) w Paryżu, którą ukończył w 1912 roku[2].
W 1910 roku skonstruował samolot znany jako "Coandă 1910", który zademonstrował publicznie na 2. Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu[2]. Miał być to pierwszy samolot odrzutowy, napędzany energią gazów wylotowych i rozbić się po starcie na skutek utraty kontroli podczas swojego pierwszego lotu 16 grudnia 1910 roku[2]. Istnieją wątpliwości, czy Coandă do swego samolotu, który w miejsce śmigła miał turbinę[3], rzeczywiście przewidywał wtrysk paliwa (płomień wylotowy ogarniał by pilota i kadłub[4], zbudowany z drewna[3]), oraz czy samolot ten kiedykolwiek latał[4].
Przy okazji eksperymentów ze swoim samolotem odkrył nowy efekt aerodynamiczny nazwany później efektem Coandy, który opatentował w 1934[2]. Na jego podstawie zaprojektował m.in. efektywną pompę powietrzną[5].
W latach 1911–1914 pracował jako dyrektor techniczny zakładów lotniczych Bristol Aeroplane Company w Wielkiej Brytanii, gdzie zaprojektował kilka samolotów Bristol-Coandă[2]. W 1914 roku powrócił do Francji, gdzie został wcielony do 22 pułku artylerii podczas I wojny światowej; od 1916 służył w lotnictwie, w jednostkach współpracy z artylerią, równocześnie konstruując samoloty[2]. W tym okresie zaprojektował samolot rozpoznawczy, sanie z napędem odrzutowym i aerodynamiczny pociąg[1].
W latach 1918–1923 przebywał w Rumunii; po ponownym przyjeździe do Francji, w latach 1923-28 wraz z Louisem Blériot opracował system budowy prefabrykowanych domków jednorodzinnych; w 1928 zaprojektował też wielki dom mieszkalny dla 3500 osób o konstrukcji odpornej na trzęsienia ziemi[2]. W czasie II wojny światowej przebywał we Francji. W 1942 otrzymał od Niemców zamówienie na opracowanie napędu do sań motorowych i wykonał badania nad kierowaniem ciągu z wykorzystaniem efektu swojego imienia. Projekt został ostatecznie wstrzymany po roku[5]. Po wojnie pracował m.in. nad urządzeniami odsalającymi wodę morską i podgrzewaczami wykorzystującymi energię słoneczną[6].
W 1969 roku powrócił do Rumunii i osiadł w Bukareszcie, gdzie podjął pracę jako dyrektor instytutu naukowego INCREST[1]. W 1970 mianowany członkiem Akademii Nauk Rumunii. Coandă zmarł w Bukareszcie 25 listopada 1972 roku. Jego dom przekształcono w muzeum akademii nauk[2].
Upamiętnia go m.in.:
- Port lotniczy Bukareszt-Otopeni – pełna nazwa oryginalna Aeroportul Internaţional Henri Coandă[7]
- Akademia Rumuńskich Sił Powietrznych w Braszowie[8]
-
Samolot Coanda 1910 -
Samolot Bristol-Coanda z 1912 -
Projekt sań odrzutowych
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Coandă, Henri. W: Ecaterina Țarălungă: Enciclopedia identității românești. București: Editura Litera, 2011, s. 195-196. ISBN 978-606-600-246-2. (rum.).
- ↑ a b c d e f g h Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 67-69. ISBN 83-206-0495-8.
- ↑ a b Oiseau. Impressions of the Paris Show. „Flight”. 2 (96), s. 880-883, 1910-10-29. (ang.).
- ↑ a b Charles H. Gibbs-Smith. Coanda's 1910 Jet Experiments. „Flight”. 78, s. 2692, 1960-10-14. (ang.).
- ↑ a b Augmented Flow. „Flight”. 50, s. 174, 1946-08-25. (ang.).
- ↑ Dr Henri Coanda. „Flight”. 103 (3332), s. 76, 1973-01-18. (ang.).
- ↑ Aeroportul Internaţional Henri Coandă Bucureşti – Istoric. bucharestairports.ro. [dostęp 2024-01-15]. (rum.).
- ↑ Carlo Kuit, Paul Kievitt. Boboc the cradle of Romanian Air Force aviation. „Global Military”. 1 (4), s. 24-26, 2016-07. (ang.).