Herbert von Karajan

austriacki dyrygent

Herbert von Karajan (ur. 5 kwietnia 1908 w Salzburgu, zm. 16 lipca 1989 w Anif koło Salzburga)[1][2]austriacki dyrygent, animator życia muzycznego.

Herbert von Karajan
Ilustracja
Herbert von Karajan (1963)
Data i miejsce urodzenia

5 kwietnia 1908
Salzburg

Data i miejsce śmierci

16 lipca 1989
Anif, koło Salzburga

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

dyrygent

Aktywność

1927–1989

Powiązania

Berliner Philharmoniker

Odznaczenia
Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria) Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001) Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RFN
podpis
Strona internetowa

Życiorys

edytuj

Pochodził z rodziny arumuńskich oraz greckich emigrantów; jego ojciec był lekarzem[3]. Zaczął uczyć się gry na fortepianie mając 4 lata; już po roku wystąpił publicznie.

W latach 1916–1926 studiował w klasie fortepianu w Mozarteum w Salzburgu, jednak rodzice uzależnili zgodę na jego karierę, jako muzyka, od ukończenia "normalnej" szkoły[4]. W latach 1926–1929 studiował dyrygenturę w Akademii Muzycznej w Wiedniu[5]. Dzięki niepospolitemu talentowi w 1927 roku zadebiutował nieoczekiwanie w Ulm, gdzie zastąpił chorego dyrygenta w Weselu Figara[6]. Jego występ wywarł tak dobre wrażenie, że otrzymał posadę pierwszego kapelmistrza w teatrze i pozostał w Ulm do roku 1934[7]. W 1935 został dyrektorem artystycznym Opery i Orkiestry Symfonicznej w Akwizgranie, najmłodszym w Niemczech. W latach 1937–1938 odbył tournée po Skandynawii, Holandii i Włoszech[8].

 
Karajan dyrygujący Filharmonikami Wiedeńskimi (1941)

Przełomowym momentem w jego karierze było poprowadzenie w 1939 roku w berlińskiej operze Czarodziejskiego fletu Mozarta i Śpiewaków norymberskich Wagnera. Dzięki temu sukcesowi i poparciu nazistów został w latach 1941–1945 dyrektorem pierwszej sceny III Rzeszy. Jego nazwisko figurowało na Gottbegnadeten-Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą w III Rzeszy). Po drugiej wojnie światowej za przynależność do NSDAP ukarany został zakazem występów, cofniętym po roku przez Brytyjczyków[9]. W czasie tej przerwy nagrał wiele płyt z nowo założoną London Philharmonic Orchestra. W styczniu roku 1946 koncertował z Wiener Philharmoniker. W 1947, jako dyrygent, a od 1949, jako dyrektor Towarzystwa Przyjaciół Muzyki, prowadził Symfoników Wiedeńskich. W 1949 roku dyrygował na Festiwalu w Salzburgu, w 1950 na Festiwalu w Bayreuth. W tymże 1950 został kierownikiem artystycznym Philharmonia Orchestra w Londynie. W latach 1951–1952 był gościnnym dyrygentem w Bayreuth. W 1954 objął kierownictwo Berliner Philharmoniker po śmierci Wilhelma Furtwänglera. W 1956 został dyrektorem Festiwali Mozartowskich w Salzburgu. W latach 1955–1964 kierował Operą Wiedeńską (słynne inscenizacje oper Verdiego i Pucciniego oraz dramatów muzycznych Richarda Wagnera).

 
Herbert von Karajan podczas koncertu w Brazylii (1973)

W latach 60. był dyktatorem muzycznym w Europie, kontrolował najbardziej prestiżowe ośrodki muzyczne: Berlin, Salzburg, Wiedeń; miał wpływ na La Scalę i Londyńską Orkiestrę Symfoniczną. W Metropolitan Opera wystąpił dopiero w 1967 roku. Od 1957 zajmował się reżyserowaniem dyrygowanych przez siebie oper, zwłaszcza kompozytorów włoskich i Wagnera. W 1967 r. otworzył Osterfestspiele (Festiwal Wielkanocny w Salzburgu), gdzie przez kilkadziesiąt lat nie tylko dyrygował wielkimi dziełami operowymi, ale również je reżyserował.

W roku 1958 50-letni wówczas von Karajan po 16 latach małżeństwa rozszedł się ze swoją drugą żoną i ożenił po raz trzeci z paryską modelką Eliette Mouret. Miał dwie córki: Isabel (ur. 1960) i Arabel (ur. 1964).

Był animatorem nowych technik audiowizualnych - 15 kwietnia 1981 roku zaprezentował na Festiwalu Wielkanocnym w Salzburgu (Osterfestspiele) pierwszy odtwarzacz płyt CD. Dzięki nowoczesnym mediom stworzył imperium muzyczne; dokonał nagrań licznych płyt i telewizyjnych filmów muzycznych. W roku 1969 założył fundację, dzięki której co 2 lata organizowane są konkursy dla młodych dyrygentów.

Herbert von Karajan zmarł 16 lipca 1989 roku w Anif na atak serca. Rano prowadził jeszcze próbę do opery Verdiego Bal maskowy. Spoczął na cmentarzu w Anif.

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. David Brensilver: Biografia Herberta von Karajana na stronie allmusic.com. allmusic.com. [dostęp 2012-02-20]. (ang.).
  2. John Rockwell, Herbert von Karajan Is Dead; Musical Perfectionist Was 81, „The New York Times”, 17 lipca 1989, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  3. Mariss Jansons receives the 2019 Herbert von Karajan Prize on 19 April [online], www.osterfestspiele-salzburg.at [dostęp 2020-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-19] (ang.).
  4. Huncwot.com, Herbert von Karajan o sobie i o sztuce dyrygowania (13 lutego 1977) - Archiwum - Kwartalnik Przekrój [online], przekroj.pl [dostęp 2020-04-13] (pol.).
  5. 100. Geburtstag: Vergesst Herbert von Karajan! - WELT [online], amp.welt.de [dostęp 2020-04-13].
  6. Audite Musikproduktion, Ludger Böckenhoff, Herbert von Karajan (Dirigent) - audite [online], www.audite.de [dostęp 2020-04-13] (niem.).
  7. HERBERT VON KARAJAN: 1980’s [online], Universal Music Polska [dostęp 2020-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-29] (pol.).
  8. Herbert von Karajan: 10 (little) things you (perhaps) do not know about the legendary conductor [online], France Musique, 24 czerwca 2019 [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  9. Clipped From Lansing State Journal, „Lansing State Journal”, Lansing, Michigan, 6 marca 1955, s. 55 [dostęp 2020-07-15].
  10. Karajan, Herbert von. www.aeiou.at (Österreich-Lexikon). [dostęp 2020-01-29]. (niem.).
  11. Karajan, Herbert von, 5.4.1908 - 16.7.1989, Austrian conductor, portrait, with Bundesverdienstkreuz, 1960er, 60s, Order of Merit. www.alamy.com. [dostęp 2020-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-29)].
  12. von Karajan Maestro Herbert. quirinale.it. [dostęp 2019-12-24]. (wł.).
  NODES
Intern 2
multimedia 1
musik 1
os 32