Wikipedia

Horodenka

miasto na Ukrainie w obwodzie iwanofrankowskim

Horodenka (ukr. Городенка) – miasto w rejonie kołomyjskim, w obwodzie iwanofrankowskim, na Ukrainie. Historycznie leży na Pokuciu. Do 2020 stolica rejonu horodeńskiego.

Horodenka
Городенка
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Rejon

kołomyjski

Populacja (2018)
• liczba ludności


9 225[1]

Nr kierunkowy

+380

Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego
Mapa konturowa obwodu iwanofrankiwskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Horodenka”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Horodenka”
Ziemia48°40′N 25°30′E/48,666667 25,500000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy[2].

Demografia

edytuj
  • 1800: ponad 5 tys. mieszkańców[3];
  • 1870: 8824 mieszkańców, w tym 4726 grekokatolików, 3157 żydów, 857 rzymskich katolików, 78 Ormian;
  • 1880: 10227 mieszkańców;
  • 1900: 11613 mieszkańców, w tym 4255 Żydów[4];
  • 1921: 10054 mieszkańców, w tym 5390 Ukraińców, 3081 Żydów, 1571 Polaków[5];
  • 1931: 12303 mieszkańców[5];
  • 1939: 14 tys. mieszkańców[5], w tym 3750 Żydów[6];
  • 1989: 12 600 mieszkańców[7]
  • 2013: 9386 mieszkańców[8].

Historia

edytuj
 
Dawny polski herb Horodenki

Pierwsza pisemna wzmianka o Horodence jako wsi zamieszkanej przez rolników i rzemieślników pochodzi z 1195 roku. W XVI wieku w Horodence osiedlili się pierwsi Żydzi, w XVII wieku - pierwsi Ormianie. Po otrzymaniu z rąk króla Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku prawa magdeburskiego i uzyskaniu przywilejów w handlu i rzemiośle od Potockich w 1743 roku, Żydzi wygrali w mieście rywalizację z Ormianami[3].

Pod panowaniem austriackim od 1772 r., początkowo w powiecie tyśmienickim cyrkułu halickiego[9], od 1786 r. w cyrkule zaleszczyckim[10], następnie jako miasto powiatowe. 22 maja 1862 r. doszło do wielkiego pożaru Horodenki, w wyniku którego doszczętnie spłonęło 21 domostw[11].

W II Rzeczypospolitej - stolica powiatu w województwie stanisławowskim oraz gminy Horodenka.

W okresie międzywojennym Horodenka była siedzibą komisariatu Straży Celnej „Horodenka”.

We wrześniu 1939 w miejscowości stacjonowały 216. i 217. eskadry bombowe[12]. oraz 16 eskadra towarzysząca[13].

Od września do grudnia 1939 r. NKWD aresztowało 100 osób, głównie policjantów, wojskowych i urzędników, w tym starostę Leona Rutkowskiego i burmistrza Tomkiewicza. W tym czasie w mieście działała ekspozytura tajnej polskiej organizacji, która ułatwiła 22 oficerom i podoficerom Wojska Polskiego przedostanie się do Rumunii. W lutym 1940 NKWD z terenu parafii w Horodence zesłało na Syberię 1280 osób. 11 listopada 1941, w polskie Święto Niepodległości, Niemcy, których aktywnie wspierała Ukraińska Policja Pomocnicza, aresztowali 16 Polaków, głównie ze środowiska inteligenckiego, z których 14 rozstrzelano w więzieniu w Kołomyi. W latach 1943–1945 miasto było schronieniem dla ludności z okolicznych wiosek przed atakami OUN-UPA. Niemniej jednak nacjonaliści ukraińscy zamordowali na okolicznych drogach 20 Polaków[14].

Podczas okupacji niemieckiej doszło do całkowitej zagłady Żydów w Horodence. 5 lipca 1941 (zajęcie miasta przez wojska węgierskie) ludność ukraińska urządziła pogrom polegający na grabieży mienia żydowskiego. Pierwszą masową egzekucję Żydów Horodenki przeprowadziło 4 grudnia 1941 gestapo z Kołomyi rozstrzeliwując 2,6 tys. ludzi, w tym 1 tys. dzieci, w lesie między wsiami Siemakowce i Michalcze. Między grudniem 1941 a wrześniem 1942 istniało w Horodence getto, do którego dosiedlono Żydów z sąsiednich miejscowości oraz Żydów węgierskich. Getto zlikwidowano drogą kolejnych egzekucji i deportacji. Ł.M. Sołowka ocenia, że w Horodence i okolicy zabito 3250 Żydów, pozostali w liczbie około 2 tys. zginęli w obozie śmierci w Bełżcu i w Kołomyi[4][6].

Żydów w Horodence ukrywały polskie rodziny Bombasów i Otwinowskich, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował Rozalię Bombas, jej córkę Zuzannę Jakubską (z d. Bombas) i Bronisławę Otwinowską tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[15][16].

25 marca 1944 miasto ponownie zajęła Armia Czerwona[6]. W kwietniu i czerwcu 1944 Horodenka przeszła ciężkie bombardowania Luftwaffe. W 1945 roku polska ludność miasta została ekspatriowana do Polski[5]. Część polskich mieszkańców Horodenki została przesiedlona do Racławic Śląskich koło Prudnika[17].

Zabytki

edytuj
 
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i klasztor Teatynów w Horodence
 
Kościół ormiański

Ludzie związani z Horodenką

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Horodenką.

Ludzie urodzeni w Horodence

edytuj

Sport

edytuj

Do 1939 roku w mieście funkcjonował klub piłkarski Strzelec Horodenka.

Pobliskie miejscowości

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.36
  2. ↑ Horodenka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-10].
  3. ↑ a b Historia miejscowości. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-31]. (pol.).
  4. ↑ a b Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-31]. (pol.).
  5. ↑ a b c d Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 111-112, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661.
  6. ↑ a b c Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 229-230
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  8. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  9. ↑ Carte nouvelle des Royaumes de Galizie et Lodomerie avec le District de Bukowine, Augsburg po 1772
  10. ↑ Carte Generale de l'Atlas des Roiaumes Galicie et Lodomerie divisés en 19 Cercles avec la Buckowina, 1786
  11. ↑ „Czas” nr 128, Kraków, 5 czerwca 1862, str. 3.
  12. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 196. ISBN 83-206-0795-7.
  13. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 352. ISBN 83-206-0795-7.
  14. ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 111-113, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661.
  15. ↑ Bombas Rozalia ; Daughter: Jakubska Zuzanna (Bombas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  16. ↑ Otwinowska Bronisława (Muciek). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  17. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 115.
  18. ↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
  19. ↑ Elżbieta Łysakowska, Kościoły Archidiecezji Lwowskiej - HORODENKA [online], ordynariat.ormianie.pl [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  20. ↑ Andrzej Betlej:Kilka uwag na temat architekta lwowskiego Marcina Urbanika. W: Modus. Prace z Historii sztuki. T. 3. Kraków, 2002, s. 12. ISSN 1641-9715.
  21. ↑ Poczet dyrektorów
  22. ↑ Ćwierćwiecze pracy nauczycielskiej. „Nowości Illustrowane”. 13, s. 8–9, 28 marca 1914.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Horodenka&oldid=75257568”
  NODES
admin 1
INTERN 2