Huaorani
Huaorani (również: Waorani) – plemię indiańskie zamieszkujące las tropikalny Yasuní we wschodnim Ekwadorze. Należy do tych amazońskich plemion, z którymi stosunkowo późno nawiązano kontakt. Żyją na terenie Rezerwatu Etnicznego Huaorani. Prawdopodobnie częścią ludu Huaorani są również dwa plemiona żyjące dotychczas w dobrowolnej izolacji od świata zewnętrznego – Taromenane i Tagaeri.
Historia
edytujHuaorani są uważani za pierwotnych mieszkańców ekwadorskiego lasu tropikalnego Yasuní[1]. W czasach przed nawiązaniem kontaktu ze światem zewnętrznym byli ludem łowców-zbieraczy, którzy uprawiali też ogrody leśne[2]. Niewiele wiadomo o ich historii sprzed XX wieku. Badania lingwistyczne ich języka, huao terero, sugerują, że zawsze żyli w izolacji od innych szczepów indiańskich[3].
Pierwsze wzmianki o żyjących w Yasuní agresywnych Indianach pochodzą z przełomu XIX i XX wieku. Do lat 50. XX wieku byli znani przede wszystkim z ataków oszczepami na pracowników firm wydobywczych i próbujących się z nimi skontaktować misjonarzami. Dopiero w 1958 amerykańskiej misjonarce Rachel Saint udało się nawiązać pokojowy kontakt z przedstawicielami Huaorani. Niedługo potem Saint, za przyzwoleniem rządu Ekwadoru, rozpoczęła akcję przesiedlania Indian do specjalnie stworzonego dla nich rezerwatu, gdzie byli nawracani na chrześcijaństwo i uczeni osiadłego trybu życia. Od nawiązania kontaktu liczebność plemienia wzrosła z ok. 600 do prawie 2000[3].
W latach 90. utworzony został Rezerwat Etniczny Huaorani, będący częścią Rezerwatu Człowieka i Biosfery UNESCO[3].
Kultura i styl życia
edytuj
Główną jednostką społeczną Huaorani jest nanicabo, rodzaj długiej chaty zamieszkiwanej przez 10 do 35 członków rozszerzonej rodziny[4]. Ich kultura jest nacechowana indywidualizmem i elastycznością w odniesieniu do społecznych ról płci, a także egalitarnością struktur politycznych[2][5].
Pierwotnie Huaorani byli ludem łowców-zbieraczy, jednakże kontakty ze światem zewnętrznym miały znaczny wpływ zarówno na ich tryb życia, jak i na wiele innych aspektów ich tradycyjnej kultury. M.in. zaczęli się oni trudnić handlem (ozdoby, dziczyzna etc.)[2], w tym nielegalnym handlem egzotycznymi zwierzętami[3]. Część Huaorani pracuje przy wydobyciu ropy naftowej oraz wycince drzew. Z drugiej strony, język Huaorani (huao terero) wydaje się daleki od zaniknięcia[3].
Charakterystycznym elementem wyglądu Huaorani są ich duże kolczyki (plugs), wykonane z drewna drzewa balsa[4].
Wielu badaczy Huaorani zwróciło uwagę na ich zależność od ekosystemu, w którym żyją[6][4][2]. Z drugiej strony, zwrócono uwagę na to, że zmiana w stylu życia Huaorani (przede wszystkim przyrost naturalny i korzystanie z broni palnej) może mieć negatywny wpływ na stabilność ekosystemu Yasuní[7].
W wyniku konfliktów z rządem ekwadorskim utworzone zostały polityczne organizacje zrzeszające Huaorani – NAWE (Nacionalidad Waorani del Ecuador) i kobieca AMWAE (Asociación de Mujeres Waorani de la Amazonía Ecuatoriana)[5].
Zemsta krwi
edytujHuaorani uważani są za tradycyjnie nadzwyczaj skłonnych do mszczenia się przez morderstwo. Szacuje się, że przed 1958 rokiem ponad połowa śmierci mężczyzn i ok. jednej trzeciej śmierci kobiet tego szczepu było wynikiem zabójstw dokonanych przez innych Huaorani. Dodatkowo, ok. 8% ginęło z rąk obcych, których Huaorani nazywali kohouri, czyli „nie-ludzie” bądź „kanibale”. Z powodu tej rzadko spotykanej agresji Huaorani byli i nadal są nazywani przez Kiczua auca, czyli „dzicy”[1]. Odkąd utrzymują kontakty ze światem zewnętrznym, liczba morderstw wewnątrz społeczności Huaorani znacznie spadła[3].
Jeszcze w 1941 roku dwóch współpracowników firmy naftowej Shell zostało zamordowanych przez członków szczepu Huaorani. W latach 70. dwukrotnie doszło do zamordowania przez członków podszczepu Tagaeri pracowników firm naftowych[3].
Tagaeri i Taromenane
edytujPoza Huaorani na terenie lasu tropikalnego Yasuní żyją dwa dalsze plemiona – Tagaeri i Taromenane, o których przypuszcza się, że są z Huaorani spokrewnione. Sami Huaorani postrzegają ich jako krewniaków[3]. Oba plemiona nie utrzymują żadnych kontaktów ze światem zewnętrznym.
Między 1999 a 2007 rokiem utworzona została wewnątrz lasu Yasuní tzw. zona intangible, do której nie mają dostępu przemysł wydobywczy i firmy zajmujące się wycinką drzew. W niej Tagaeri i Taromenane mają mieć możliwość wieść w spokoju swój tradycyjny tryb życia[3].
Ze względu na ich dobrowolną izolację, niewiele wiadomo o losie Tagaeri i Taromenane. Istnieją nawet teorie, że Tagaeri zostali zabici bądź wchłonięci przez Taromenane[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stephen Beckerman, Pamela Erickson, James Yost, Jhanira Regalado i inni. Life histories, blood revenge, and reproductive success among the Waorani of Ecuador. „PNAS”. 106 (20), 2009.
- ↑ a b c d Flora Lu. The Common Property Regime of the Huaorani Indians of Ecuador: Implications and Challenges to Conservation. „Human Ecology”. 29 (4), 2001.
- ↑ a b c d e f g h i j Matt Finer, Varsha Vijay, Fernando Ponce, Clinton Jenkins i inni. Ecuador's Yasuni Biosphere Reserve: a brief modern history and conservation challenges. „Environmental Resources Letters”. 4, 2009.
- ↑ a b c Laura Rival. The Growth of Family Trees: Understanding Huaorani Perceptions of the Forest. „Man”. 28(4), s. 635-652, 1993.
- ↑ a b Lawrence Ziegler-Otero: Resistance in an Amazonian Community: Huaorani Organizing against the Global Economy. New York, Oxford: Beryhalm Books, 2007.
- ↑ J. Mannina. The Human Rights Implications of Economic Development: A Case Study of the Huaorani People of Ecuador. „Georgetown International Environmental Law Review”. 5, s. 117-150, 1993.
- ↑ Jonathan Watts: Wildlife at risk as Amazon tribes come under threat from oil exploration. Guardian.co.uk, 2012-09-03. [dostęp 2012-12-27]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Ekwadorski Lud Waorani. nacionalidadwaorani.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-30)].
- Związek Kobiet Waorani w Ekwadorskiej Amazonii. waoraniswomen.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-14)].