Indiana

Indiana (wymowa:/ɪndiˈænə/^ⓘwymowa:/ɪndiˈænə/) – stan w Stanach Zjednoczonych, w regionie Midwest, w Krainie Wielkich Jezior.

Indiana

State of Indiana

stan
19. stan od 11 grudnia 1816
Pomnik Żołnierzy i Żeglarzy w Indianapolis.
Pieczęć Flaga
Dewiza: The Crossroads of America
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Indianapolis
Kod ISO 3166-2	US-IN
Gubernator	Eric Holcomb (R)
Powierzchnia	94 321 km²
Populacja (2020) • liczba ludności	6 785 528
• gęstość	70,7 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00 UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie USA
Strona internetowa

Graniczy ze stanem Michigan i jeziorem Michigan (od północy) oraz Ohio (od wschodu), Kentucky (od południa) i Illinois (od zachodu). Obszar stanu jest równinny (nizina rzeki Missisipi), na południu i wschodzie pagórkowaty.

Pierwotnie zamieszkany był przez Indian grupy algonkińskiej, między innymi Delawarów i Potawatomi.

Stan ma drugi co do wielkości przemysł motoryzacyjny w kraju i jest liderem w USA pod względem wzrostu zatrudnienia w produkcji. Szacuje się, że co piąty mieszkaniec Indiany zatrudniony jest w zaawansowanej produkcji.

Indiana jest wiodącym producentem kukurydzy, soi, drobiu i popcornu i zajmuje 10. miejsce w kraju pod względem sprzedaży produktów rolnych.

Symbole stanu

• Dewiza: The Crossroads of America („Rozstaje Ameryki”)
• Przydomek: The Hoosier State („stan Hoosierów”, od przydomku mieszkańców stanu, pochodzenie którego nie jest pewne)
• Symbole: peonia, tulipanowiec, kardynał (ptak)

Historia

• 1679–1680 – Indiana stała się obiektem zainteresowania de la Salle’a.
• 1731–1732 – Powstała pierwsza francuska misja handlowa w Vincennes.
• 1763 – W wyniku traktatu paryskiego obszar Indiany zostaje przyznany Wielkiej Brytanii.
• 1778 – Wojska amerykańskie pod dowództwem generała George’a Rogersa Clarka zajęły Vincennes.
• 1811 – W bitwie nad Tippecanoe Indianie walczący pod wodzą Tecumseha ponieśli klęskę kończącą wieloletnią wojnę.
• 1816 – Przyjęcie do Unii.
• 1830 – Początek gwałtownego rozwoju osadnictwa.
• 1885 – Sylvanus Bowser z Fort Wayne wynalazł pompę benzynową.

Geografia

Obszar metropolitalny Indianapolis–Carmel–Anderson liczy ponad 2 mln mieszkańców.

Stan położony jest w dwóch strefach czasowych: 80 hrabstw w UTC-05:00, a 12 hrabstw w UTC-06:00 (Gibson, Jasper, Lake, La Porte, Newton, Porter, Posey, Spencer, Vanderburgh, Warrick, Perry, Starke).

• Klimat: umiarkowany ciepły, z wyraźnymi czterema porami roku, w południowej części podzwrotnikowy kontynentalny.
• Główne rzeki: rzeka Ohio
• Liczba hrabstw: 92 (lista)
• Największe hrabstwo: Marion
• Liczba parków stanowych: 23

 

Miasta

Indianapolis

Fort Wayne

Evansville

South Bend

Fishers

Carmel

Bloomington

Hammond

Noblesville

Lafayette

Gary

Greenwood

Muncie

Największe miasta w stanie Indiana, powyżej 60 000 mieszkańców (2022)

Na terenie stanu Indiana znajduje się 567 miast (city lub town), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 85 powyżej 10 000 mieszkańców, a 298 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.).

Lista miast zamieszkanych przez 10 000 lub więcej osób (2022 r.):

• Indianapolis (880 621)
• Fort Wayne (267 927)
• Evansville (115 749)
• South Bend (103 110)
• Fishers (101 966)
• Carmel (101 964)
• Bloomington (79 107)
• Hammond (76 575)
• Noblesville (72 748)
• Lafayette (71 402)
• Gary (67 972)
• Greenwood (65 406)
• Muncie (65 076)
• Kokomo (59 671)
• Terre Haute (58 335)
• Anderson (55 099)
• Westfield (54 605)
• Elkhart (53 801)
• Columbus (51 268)
• Jeffersonville (51 030)
• Mishawaka (50 913)
• Lawrence (49 276)
• West Lafayette (45 060)
• Portage (38 327)
• New Albany (37 506)
• Merrillville (36 233)
• Plainfield (36 074)
• Richmond (35 513)
• Valparaiso (34 565)
• Crown Point (34 526)
• Goshen (34 375)
• Zionsville (31 982)
• Michigan City (31 792)
• Brownsburg (31 193)
• Schererville (29 668)
• Hobart (29 458)
• Marion (28 030)
• East Chicago (25 968)
• Franklin (25 728)
• Greenfield (24 785)
• Munster (23 664)
• Highland (23 622)
• Avon (23 611)
• St. John (22 847)
• La Porte (22 198)
• Clarksville (21 782)
• Seymour (21 618)
• Shelbyville (20 159)
• Logansport (18 194)
• New Castle (17 345)
• Huntington (17 023)
• Lebanon (16 982)
• Jasper (16 757)
• Vincennes (16 484)
• Crawfordsville (16 479)
• Frankfort (16 474)
• Dyer (16 361)
• Griffith (16 287)
• Warsaw (16 111)
• New Haven (15 843)
• Cedar Lake (15 592)
• Chesterton (14 554)
• Beech Grove (14 492)
• Bedford (13 897)
• Auburn (13 724)
• Speedway (13 695)
• Connersville (13 292)
• Lake Station (13 096)
• Greensburg (12 377)
• Madison (12 211)
• Washington (12 171)
• Whitestown (11 958)
• Martinsville (11 858)
• Yorktown (11 689)
• Lowell (11 128)
• Danville (10 927)
• Peru (10 828)
• Bargersville (10 717)
• Plymouth (10 705)
• Bluffton (10 379)
• McCordsville (10 369)
• Wabash (10 347)
• Kendallville (10 222)
• Columbia City (10 086)
• Sellersburg (10 057)

Demografia

Mapa gęstości zaludnienia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Indiana liczy 6 785 528 mieszkańców, co oznacza wzrost o 301 726 (4,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,2% populacji, 23,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety. Powszechny jest przydomek "hoosier" na określenie mieszkańców stanu Indiana.

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były:

• język angielski – 92,23%,
• język hiszpański – 4,39%,
• język niemiecki – 0,59%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku, 82,8% mieszkańców stanowiła ludność biała (78,3% nie licząc Latynosów), 9,6% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,6% miało rasę mieszaną, 2,5% to Azjaci, 0,27% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 7,2% ludności stanu.

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (19,4%), irlandzkiego (10,0%), afroamerykańskiego, angielskiego (8,3%), „amerykańskiego” (7,7%) i meksykańskiego (5,0%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia polskiego (203 tys.), włoskiego (170,5 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (169,6 tys.), europejskiego (158,3 tys.), francuskiego (140,4 tys.) i holenderskiego (101,8 tys.).

Religia

Katolicki Kościół Mariacki w Indianapolis

Dane z 2014:

• protestanci – 52%:
  • ewangelikalni – 31% (gł. bezdenominacyjni, baptyści, campbellici, uświęceniowcy, zielonoświątkowcy, szwenkfeldyści i luteranie),
  • głównego nurtu – 16% (gł. metodyści i kalwini),
  • historyczni czarni protestanci – 5%,
• brak religii – 26% (w tym: 4% agnostycy i 3% ateiści),
• katolicy – 18%,
• mormoni – 1%,
• inne religie – 3% (w tym: prawosławni, muzułmanie, świadkowie Jehowy, żydzi, buddyści, hinduiści, scjentyści, unitarianie uniwersaliści, wyznawcy New Age i bahaiści).

Stan zamieszkuje znaczna populacja amiszów, głównie na północnym wschodzie, z największą populacją w hrabstwie LaGrange, gdzie również mieszkają mennonici. Społeczności amiszów i mennonitów stanowią ponad 1% populacji stanu i są częścią ewangelikalnego protestantyzmu.

Gospodarka

Pole kukurydzy w hrabstwie Blackford

• kukurydza
• soja, żyto, owies
• pomidory, cebula
• trzoda chlewna, drób

Przemysł

• wydobywczy
• metalowy i rafineryjny
• samochodowy
• maszynowy
• farmaceutyczny

Polityka

Indiana głosowała na republikańskiego kandydata na prezydenta w każdych wyborach od 1968 r., z wyjątkiem wyborów z 2008 r., kiedy stan głosował na Baracka Obamę. W wyborach z 2020 roku 57% wyborców oddało głos na Donalda Trumpa. Joe Biden, który uzyskał 41% poparcia, wygrał jedynie w hrabstwach Indianapolis (63,6%), Monroe (63,1%), Lake (56,8%), St. Joseph (52%) i Tippecanoe (49%).

Uczelnie

• University of Notre Dame
• Indiana University Bloomington
• Indiana University East
• Indiana University Kokomo
• Indiana University Northwest
• Indiana University South Bend
• Indiana University Southeast
• Purdue University
• Indiana University–Purdue University Columbus
• Indiana University Fort Wayne
• Indiana University–Purdue University Indianapolis
• Indiana Institute of Technology
• Indiana State University
• Indiana University System

Sport

Stan znany jest z zamiłowania do koszykówki i produkcji gwiazd, takich jak Larry Bird, czy Louie Dampier.

4 maja 1871 roku w mieście Fort Wayne została rozegrana pierwsza państwowa i profesjonalna gra w baseball. W meczu spotkali się Fort Wayne Kekiongas i Cleveland Forest Citys.

Mark Spitz, dziewięciokrotny mistrz olimpijski w pływaniu, w latach 1968–1972 pływał dla Indiana University.

Zobacz też

• Indianapolis 500