Instytucje Unii Europejskiej

Instytucje Unii Europejskiej – to 7 głównych organów UE wymienionych w art. 13. Traktatu o Unii Europejskiej.

Instytucje władzy ustawodawczej

Izba wyższa, międzyrządowa (Rada UE)

Rada Unii Europejskiej, dawniej zwana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej, a od Traktatu z Lizbony zwana po prostu „Radą”, jest organem UE reprezentującym rządy państw członkowskich, wykonującym władzę ustawodawczą wspólnie z Parlamentem, na zasadzie współdecydowania. Rada UE przybrała obecną nazwę na mocy własnej decyzji w 1993 roku. Jednakże w traktatach stanowiących podstawę Unii cały czas widnieje nazwa Rada (Wspólnot Europejskich). Członkami są ministrowie resortowi poszczególnych krajów członkowskich. Możliwe konfiguracje Rady UE:

1. Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych
2. Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)
3. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)
4. Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów
5. Rada ds. Konkurencyjności
6. Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii
7. Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa
8. Rada ds. Środowiska
9. Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.

Prezydencja Rady

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Prezydencja Rady przypada co pół roku na kolejne państwo członkowskie. Jest ściśle związana z Radą UE, a nie z Radą Europejską.

Państwa sprawujące prezydencję Rady

Rok	1 I – 30 VI	1 VII – 31 XII
1958	Belgia	Niemcy
1959	Francja	Włochy
1960	Luksemburg	Holandia
1961	Belgia	Niemcy
1962	Francja	Włochy
1963	Luksemburg	Holandia
1964	Belgia	Niemcy
1965	Francja	Włochy
1966	Luksemburg	Holandia
1967	Belgia	Niemcy
1968	Francja	Włochy
1969	Luksemburg	Holandia
1970	Belgia	Niemcy
1971	Francja	Włochy
1972	Luksemburg	Holandia
1973	Belgia	Dania
1974	Niemcy	Francja
1975	Irlandia	Włochy
1976	Luksemburg	Holandia
1977	Wielka Brytania	Belgia
1978	Dania	Niemcy
1979	Francja	Irlandia
1980	Włochy	Luksemburg
1981	Holandia	Wielka Brytania
1982	Belgia	Dania
1983	Niemcy	Grecja
1984	Francja	Irlandia
1985	Włochy	Luksemburg
1986	Holandia	Wielka Brytania
1987	Belgia	Dania
1988	Niemcy	Grecja
1989	Hiszpania	Francja
1990	Irlandia	Włochy
1991	Luksemburg	Holandia
1992	Portugalia	Wielka Brytania
1993	Dania	Belgia
1994	Grecja	Niemcy
1995	Francja	Hiszpania
1996	Włochy	Irlandia
1997	Holandia	Luksemburg
1998	Wielka Brytania	Austria
1999	Niemcy	Finlandia
2000	Portugalia	Francja
2001	Szwecja	Belgia
2002	Hiszpania	Dania
2003	Grecja	Włochy
2004	Irlandia	Holandia
2005	Luksemburg	Wielka Brytania
2006	Austria	Finlandia
2007	Niemcy	Portugalia
2008	Słowenia	Francja
2009	Czechy	Szwecja
2010	Hiszpania	Belgia
2011	Węgry	Polska
2012	Dania	Cypr
2013	Irlandia	Litwa
2014	Grecja	Włochy
2015	Łotwa	Luksemburg
2016	Holandia	Słowacja
2017	Malta	Estonia
2018	Bułgaria	Austria
2019	Rumunia	Finlandia
2020	Chorwacja	Niemcy
2021	Portugalia	Słowenia
2022	Francja	Czechy
2023	Szwecja	Hiszpania
2024	Belgia	Węgry
2025	Polska	Dania
2026	Cypr	Irlandia
2027	Litwa	Grecja
2028	Włochy	Łotwa
2029	Luksemburg	Holandia

COREPER

Składa się ze stałych przedstawicieli państw członkowskich. Jego głównym zadaniem jest przygotowywanie posiedzeń Rady. Faktycznie większość decyzji głosowanych w Radzie zapada właśnie już na szczeblu ambasadorów/stałych przedstawicieli. Na szczeblu ministerialnym dyskutuje się tematy sporne i drażliwe.

Izba niższa, ponadnarodowa (Parlament Europejski)

Sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Parlament Europejski reprezentuje obywateli państw należących do Unii. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. Parlament Europejski liczy obecnie (na mocy Traktatu z Lizbony) 705 członków (deputowanych) plus przewodniczący, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia „europarlamentarzysta” lub „eurodeputowany”, natomiast oficjalne określenie brzmi: „poseł do Parlamentu Europejskiego”. Najważniejsze uprawnienia Parlamentu to:

• współudział w tworzeniu prawa poprzez:
  • konsultacje;
  • współpracę;
  • współdecydowanie;
  • akceptację (zgodę) – uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej;
• uprawnienia budżetowe – Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania;
• uprawnienia kontrolne;
  • zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego;
  • prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów);
  • prawo zadawania pytań Komisarzom;
  • zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie;
• powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się oni zwykle do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie lub pozostają niezależni. Frakcje te odpowiadają mniej więcej ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji, a nie według przynależności narodowej.

Instytucje władzy wykonawczej

Czynnik międzyrządowy (Rada Europejska)

Członkowie Rady Europejskiej według przynależności partyjnej
    Partia Europejskich Socjalistów
    Europejska Partia Ludowa
    Partia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
    Partia Europejskich Konserwatystów i Reformatorów
    Partia Europejskiej Lewicy
    niezależni

Radę Europejską tworzą szefowie rządów państw członkowskich i prezydenci Francji i Finlandii (choć zwykle towarzyszą im też premierzy) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.

Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji, przy czym Przewodniczący Rady Europejskiej musi pochodzić spoza grona Rady Europejskiej. Od 1 grudnia 2019 roku jest nim Charles Michel.

Rada Europejska zbiera się co najmniej 4 razy w roku, na dwóch formalnych i dwóch nieformalnych, krótkich, zwykle dwudniowych posiedzeniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie formalne spotkania Rady odbywają się w Brukseli.

Nie należy jej mylić z Radą Europy, która jest osobną organizacją.

Kompetencje Rady Europejskiej:

• Określa ogólne wytyczne polityki Europejskiej
• Wyznacza kierunki rozwoju organizacji
• Koordynuje politykę zagraniczną państw członkowskich oraz zajmuje stanowisko wobec najważniejszych problemów światowych
• Podejmuje decyzje o przyjęciu nowych członków i układach stowarzyszeniowych

Czynnik ponadnarodowy (Komisja Europejska)

Budynek Berlaymont w Brukseli, siedziba Komisji Europejskiej

Komisja Europejska, oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich, to rodzaj rządu Unii Europejskiej, odpowiedzialnego za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace wszystkich jej agencji i zarządzającej funduszami Unii. Siedzibą Komisji jest Bruksela. Po wejściu w życie traktatu nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodniczący Komisji, lecz rządy poszczególnych państw.

Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami – są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Europejska i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Instytucje władzy sądowniczej (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (franc. Cour de Justice des Communautés européennes) jest sądem międzynarodowym, konstytucyjnym i administracyjnym. Powstał na mocy traktatu o EWWiS, a na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości, objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot.

Trybunał Sprawiedliwości senso stricte (d. Europejski Trybunał Sprawiedliwości)

W jego skład wchodzi 27 sędziów mianowanych przez każde państwo członkowskie oraz 11 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję na zasadzie rotacji. Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.

Nie należy mylić z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka ze Strasburga, który jest organem Rady Europy.

Sąd (d. Sąd Pierwszej Instancji)

Do rozpatrywania drobniejszych spraw

Sąd do spraw Służby Publicznej

W ramach wspólnotowej instytucji sądowniczej Sąd do spraw Służby Publicznej zajmuje się sporami z zakresu służby publicznej Unii Europejskiej.

Instytucje kontrolne (audytowe)

Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO)

Logo Trybunału Obrachunkowego

Znany też jako Trybunał Rewidentów Księgowych

Instytucje gospodarcze

Europejski Bank Centralny (EBC)

Europejski Bank Centralny

EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za:

• nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii;
• zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej;
• funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu _target);
• zapobieganie fałszerstwom banknotów;
• współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.

Poprzednikiem EBC był Europejski Instytut Walutowy, który nie dysponował kompetencjami władczymi i funkcjonował jedynie jako ciało doradcze krajowych banków centralnych. Jego głównym zadaniem było przygotowanie wprowadzenia wspólnej waluty na obszarze Unii.

EBC powstał 1 czerwca 1998 roku w drodze porozumienia krajowych banków centralnych. Konsekwencją tego kroku była likwidacja walut narodowych w ramach Eurosystemu (obejmującego początkowo 11 krajowych banków centralnych) oraz wprowadzenie w ich miejsce wspólnej waluty euro. Nastąpiło to 1 stycznia 1999 roku, rok później do Eurosystemu dołączył, jako dwunasty członek, grecki bank centralny. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.

Europejski System Banków Centralnych

Obejmuje EBC i banki centralne państw członkowskich.