Integument (botanika)
Osłonka, integument – struktura rozwijająca się początkowo u nasady zalążka roślin nasiennych i w miarę rozwoju stopniowo go obrastająca. Po zapłodnieniu zalążka, podczas dojrzewania nasiona zmienia się w łupinę nasienną.
U nagonasiennych zalążki osłonięte są jedną osłonką (unitegmic)[1], choć u gniotowców wyróżnia się czasem 2 lub nawet 3 osłonki (według innych autorów dodatkowe warstwy są tworami odmiennymi)[2]. U okrytonasiennych przeważnie są dwie osłonki (bitegmic), rzadziej jest jedna (np. w rodzinie psiankowatych i akantowatych)[3], bardzo rzadko trzy (np. w niektórych rodzajach flaszowcowatych[4] i w rodzaju peperomia Peperomia[5]). Rzadko zdarzają się u okrytonasiennych zalążki pozbawione osłonek (ategmic) co jest wynikiem ich redukcji[3].
Rozwój
edytujOsłonka powstaje początkowo jako pierścień u nasady ośrodka zalążka (nucelusa)[2]. U nagonasiennych zaczątek jest jeden, u większości okrytonasiennych są dwa, choć zdarza się, że u niektórych roślin z podwójną osłonką rozwija się ona w wyniku rozszczepienia pojedynczego zaczątka (np. u sumaka)[3]. Z czasem osłonka obrasta ośrodek, pozostawiając na końcu kanał zakończony okienkiem (mikropyle)[2]. W przypadku rozwoju dwóch osłonek najpierw rozwija się wzrastająca po powierzchni ośrodka osłonka wewnętrzna, z czasem rozrasta się osłonka zewnętrzna[3].
Budowa
edytujPoczątkowo osłonka zbudowana jest z tkanki twórczej, z czasem osłonka nagonasiennych różnicuje się na trzy warstwy. Zewnętrzna jest miękiszowa, środkowa drewnieje, a wewnętrzna staje się błoniasta. U części nagonasiennych w osłonce występują wiązki przewodzące, niespotykane w zalążkach okrytonasiennych. W warstwie zewnętrznej znajdują się komórki wydzielnicze zawierające taniny oraz kanały żywiczne. Zewnętrzna miękiszowa część bywa zmięśniała, czasem jaskrawo zabarwiona i przypomina owoc. Twór taki określany jest mianem osnówki (epimacjum) i jest częścią nasienia, w przeciwieństwie do mięsistych owoców roślin okrytonasiennych powstających z zalążni słupka i ewentualnie dna kwiatowego[2].
U okrytonasiennych wyróżnia się warstwę komórek ścianki wewnętrznej osłonki przylegających do ośrodka. Nazywana jest ona tapetum integumentalnym (endothelium). Komórki tej warstwy są na powierzchni pokryte grubą kutykulą. Endothelium przypisuje się udział w odżywianiu ośrodka oraz funkcje ochronne w stosunku do zewnętrznych części osłonek – chroni powstającą łupinę nasienną przed zniszczeniem przez silny wzrost woreczka zalążkowego i bielma[3].
Pochodzenie
edytujZakładając, że ośrodek zalążka jest utworem homologicznym wobec makrosporangiów paprotników (tu i tu po mejozie tworzą się makrospory), osłonki powstały z kielichowatego organu (lub dwóch takich organów) pierwotnie osłaniających makrosporangium[3]. W przypadku kopalnych, najstarszych roślin nagonasiennych osłonki obrastały ośrodek całkowicie, nie pozostawiając na szczycie wolnego kanału z okienkiem[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowska: Botanika. T. 1: Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 281. ISBN 978-83-01-13946-9.
- ↑ a b c d e Bohdan Rodkiewicz: Embriologia roślin nagozalążkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 24-25. ISBN 83-01-04524-8.
- ↑ a b c d e f Bohdan Rodkiewicz, Renata Śnieżko, Bożena Fyk, Beata Niewęgłowska, Dorota Tchórzewska: Embriologia Angiospermae rozwojowa i eksperymentalna. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, s. 56-62. ISBN 83-227-0859-9.
- ↑ Christmann, M.. The tritegmic seeds of Annonaceae. „Botanische Jahrbuecher fuer Systematik Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie”. 110, 4, s. 433-440, 1989.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 51-53. ISBN 83-7079-778-4.