Wikipedia

Iowa

stan Stanów Zjednoczonych
Ten artykuł dotyczy stanu w USA. Zobacz też: inne znaczenia.

Iowa (ⓘwymowa:/ˈaɪ.əwə/) – stan w centralnej części Stanów Zjednoczonych. Jego granice wyznaczają rzeki Missisipi (na wschodzie), oraz Missouri i Big Sioux (na zachodzie).

Iowa
State of Iowa
stan
29. stan od 28 grudnia 1846
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Hymn: The Song of Iowa
Dewiza: Our liberties we prize and our rights we will maintain
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Des Moines

Kod ISO 3166-2

US-IA

Gubernator

Kim Reynolds (R)

Powierzchnia

145 746 km²[1]

Populacja (2021)
• liczba ludności


3 193 079[2]

• gęstość

21,90 os./km²

Strefa czasowa

UTC-06:00
UTC-05:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Całe terytorium stanu zajmują rozległe równiny. Położony w centrum tzw. pasa kukurydzianego, jest największym w kraju producentem wieprzowiny i kukurydzy[3].

Liczy 3,2 mln mieszkańców, z czego ponad 700 tys. zamieszkuje obszar metropolitalny stolicy Des Moines.

Stał się 29. stanem w 1846 roku. Jego nazwa wywodzi się od rdzennych Amerykanów Ioway, którzy niegdyś zamieszkiwali ten region[4].

Symbole stanu

edytuj
  • Dewiza: Our Liberties We Prize and Our Rights We Will Maintain („Cenimy swobody nasze i praw swoich strzec będziemy”)
  • Przydomek: The Hawkeye State („Stan sokolego oka”)
  • Symbole: szczygieł, dzika róża, skała geoda i dąb

Historia

edytuj

Pierwsi Europejczycy dotarli do terytorium przyszłego stanu Iowa w 1673. Byli to francuscy odkrywcy Louis Jolliet i Jacques Marquette. Do 1763 terytorium formalnie należało do Francji, będąc częścią Luizjany. Następnie do 1800 należało do Hiszpanii, potem do 1803 powróciło do Francji, by w końcu przejść w ręce Stanów Zjednoczonych w wyniku zakupu Luizjany. Pierwsi amerykańscy osadnicy oficjalnie przybyli na terytorium stanu w 1833. Stan został przyjęty do Unii 28 grudnia 1846[5]. W latach czterdziestych XIX wieku zaczęli napływać niemieccy imigranci, którzy z czasem stali się największą grupą migrantów w stanie[6].

  • 1857 – Des Moines zostaje stolicą stanu (wcześniej nią było Iowa City)[7].
  • 1867 – Ukończono budowę pierwszej linii kolejowej[7].

Geografia

edytuj

Graniczy z Minnesotą na północy, Wisconsin i Illinois na wschodzie, na południu z Missouri, oraz z Nebraską i Dakotą Południową na zachodzie[4]. Jako stan Środkowego Zachodu, tworzy pomost między lasami na wschodzie i łąkami wysokich równin preriowych na zachodzie. Jej łagodnie pofałdowany krajobraz wznosi się powoli, gdy rozciąga się na zachód od rzeki Missisipi, która stanowi jego całą wschodnią granicę[7].

Miasta

edytuj
 
Największe miasta w stanie Iowa, powyżej 50 000 mieszkańców (2021)[8]

Na terenie stanu Iowa znajdują się 942 miasta (city), w tym 3 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 42 powyżej 10 000 mieszkańców, a 274 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[8].

Lista miast zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.)[8]:

Demografia

edytuj
 
Gęstość zaludnienia w Iowa

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Iowa liczy 3 190 369 mieszkańców, co oznacza wzrost o 144 014 (4,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[9]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,9% populacji, 23,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,8% ludności stanu stanowią kobiety[10].

Język

edytuj

Najpowszechniej używanymi językami są[11]:

Rasy i pochodzenie

edytuj

Według danych z 2021 roku, 84,5% mieszkańców stanowiła ludność biała (83% nie licząc Latynosów), 6,8% było rasy mieszanej, 3,6% to Afroamerykanie lub czarnoskórzy Amerykanie, 2,4% to Azjaci, 0,5% to rdzenna ludność Ameryki, 0,15% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 6,6% ludności stanu[12].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (31,3%), irlandzkiego (12,7%) i angielskiego (10,4%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia: meksykańskiego (153,9 tys.), „amerykańskiego” (139,4 tys.), norweskiego (132,2 tys.), holenderskiego (106,7 tys.), szwedzkiego (67,3 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (64,2 tys.), włoskiego (57,8 tys.), afrykańskiego lub arabskiego (55,6 tys.), francuskiego (55,2 tys.), czeskiego (49,1 tys.), europejskiego (48,6 tys.), duńskiego (43,9 tys.) i polskiego (37 tys.)[12].

Religia

edytuj
 
Kościół luterański synodu missouri w Davenport

Dane z 2014 r.[13]:

Największe wyznania religijne w stanie obejmują katolicyzm (18%) i luteranizm (14%)[17][13]. We wschodniej części stanu znajdują się dwa skupiska amiszów obejmujące około 8 tys. wyznawców[17][16].

Gospodarka

edytuj

Iowa jest stanem rolniczym gdzie 85% gruntów wykorzystywanych jest w celach rolniczych. Głównym źródłem dochodu z hodowli w stanie są świnie, zaraz za nimi plasuje się bydło mięsne – a Iowa hoduje więcej świń niż jakikolwiek inny stan. To także lider w produkcji mleka, kurczaków i jaj. Iowa prowadzi również w kraju pod względem uprawy kukurydzy i jest liderem w produkcji soi[4].

Przetwórstwo żywności jest największym przemysłem produkcyjnym w The Hawkeye State. Iowa ma jeden z największych młynów zbożowych w kraju i największy zakład przetwórstwa popcornu. Na drugim miejscu plasuje się produkcja maszyn – zwłaszcza maszyn rolniczych i budowlanych, a także sprzętu AGD[4].

Energia

edytuj

Iowa jest największym producentem etanolu i biodiesla jako paliwo w kraju i ma około jednej czwartej całkowitej zdolności produkcyjnej etanolu w USA[18].

Większość energii elektrycznej w stanie pochodzi ze źródeł odnawialnych, prawie w całości z wiatru. Stan jest drugim po Teksasie największym producentem energii wiatrowej w kraju. Posiada znaczne zasoby węgla, a jego wydobycie zakończono w latach 90. XX wieku[18].

Uczelnie

edytuj
 
Kampus Iowa State University

Kultura

edytuj
 
Zach Johnson na turnieju w 2007 roku
  • Slipknot – grupa muzyczna
  • Bill Bryson – amerykański pisarz, autor książek podróżniczych i popularnonaukowych
  • Jeremy Soule – amerykański kompozytor muzyki do gier komputerowych
  • Ashton Kutcher – amerykański aktor, producent, scenarzysta filmowy i telewizyjny
  • Elijah Wood – amerykański aktor

Sport

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
  2. ↑ Population of Iowa. United States Census Bureau. (ang.).
  3. ↑ Casey Leins, 10 Things to Know About Iowa [online], US News, 2019 [dostęp 2022-10-25] (ang.).
  4. ↑ a b c d Overview of Iowa, [w:] Us News [online] [dostęp 2022-10-26] (ang.).
  5. ↑ Informacje na temat przyłączenia stanu. (ang.).
  6. ↑ FAQs · German Iowa and the Global Midwest [online], germansiniowa.lib.uiowa.edu [dostęp 2022-10-27] (ang.).
  7. ↑ a b c Iowa History Timeline: Iowa Important Dates and Events [online], ereferencedesk.com [dostęp 2022-10-27] (ang.).
  8. ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-09]. (ang.).
  9. ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-11-10].
  10. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Iowa; United States [online], census.gov [dostęp 2022-10-26] (ang.).
  11. ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-20].
  12. ↑ a b 2021: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2022-10-26].
  13. ↑ a b Adults in Iowa. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-14].
  14. ↑ W nawiasie wymieniono grupy mające ponad 100 tys. członków.
  15. ↑ W nawiasie wymieniono grupy mające ponad 50 tys. członków.
  16. ↑ a b Congregational Membership [online], thearda.com [dostęp 2022-10-25].
  17. ↑ a b Iowa - People, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
  18. ↑ a b U.S. Energy Information Administration - EIA - Independent Statistics and Analysis [online], eia.gov [dostęp 2022-10-26].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Iowa&oldid=75021258”
  NODES
Done 1
eth 1
News 2
see 1
Story 2