Ivan Gašparovič
Ivan Gašparovič (ur. 27 marca 1941 w Poltárze[1]) – słowacki polityk, prawnik i nauczyciel akademicki, profesor prawa, przewodniczący Rady Narodowej, prezydent Słowacji od 15 czerwca 2004 do 15 czerwca 2014.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1941 |
|---|---|
| Prezydent Słowacji | |
| Okres |
od 15 czerwca 2004 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Rady Narodowej | |
| Okres |
od 1993 |
| Przynależność polityczna | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
           
| |
Życiorys
edytujUrodził się w miejscowości Poltár, w pobliżu Łuczeńca. Jego ojciec, Vladimir Gašparović, wyemigrował do Słowacji z Rijeki w Chorwacji pod koniec I wojny światowej i pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Bratysławie.
W latach 1959–1964 odbył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie[2]. Podjął pracę w prokuraturze w Martinie, a następnie w Bratysławie. Był członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, deklarował poparcie dla reform Alexandra Dubčeka. Został z wykluczony z partii komunistycznej po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968[1].
Od 1968 do lipca 1990 był nauczycielem akademickim w instytucie prawa karnego, kryminologii i kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. W międzyczasie doktoryzował się i objął stanowisko profesora. W lutym 1990 został prorektorem macierzystej uczelni. W 1989 zakładał niezależne od władz stowarzyszenie prawnicze, w którym pełnił funkcję współprzewodniczącego i z którym wspierał aksamitną rewolucję[1][2].
W lipcu 1990 został mianowany przez prezydenta Václava Havla prokuratorem generalnym Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Stanowisko to zajmował do marca 1992. Dołączył do Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS), kierowanego przez Vladimíra Mečiara. Z jego listy uzyskał mandat posła do Słowackiej Rady Narodowej, obejmując funkcję jej przewodniczącego. W tym samym roku był jednym z autorów Konstytucji Republiki Słowackiej z 1 września 1992. Od 1 stycznia 1993 był przewodniczącym Rady Narodowej (powstałej z przekształcenia dotychczasowego parlamentu). W wyborach w 1994 i 1998 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję, zasiadając w Radzie Narodowej do 2002. Na czele parlamentu stał do października 1998. Od marca do października 1998 wspólnie z premierem wykonywał obowiązki głowy państwa po zakończeniu kadencji prezydenta Michala Kováča i wobec braku jego następcy. W ramach HZDS pełnił funkcję wiceprzewodniczącego[1].
W lipcu 2002 wraz z kilkoma innymi członkami opuścił Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji. Było to efektem trwającego już konfliktu z Vladimírem Mečiarem i wykreślenia Ivana Gašparoviča z listy kandydatów w kolejnych wyborach parlamentarnych. 12 lipca wraz ze swoimi zwolennikami założył Ruch dla Demokracji, nową opozycyjną partię, której został liderem. We wrześniu tegoż roku jego ugrupowanie otrzymało w wyborach 3,3% głosów, nie przekraczając wyborczego progu[1]. Ivan Gašparovič powrócił wówczas do działalności naukowej na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego[1].
W 2004 wystartował w wyborach prezydenckich. Początkowo poparły go własne ugrupowanie i Unia Ludowa, a w sondażach plasował się na niższych miejscach. Do głosowania na niego wezwał w trakcie kampanii wyborczej Robert Fico, lider zyskującej popularność opozycyjnej partii SMER. W pierwszej turze głosowania z 3 kwietnia Ivan Gašparovič otrzymał 22,3% głosów, nieznacznie pokonując Eduarda Kukana. Przeszedł do drugiej tury z Vladimírem Mečiarem, którego poparło 32,7% głosujących. W głosowaniu z 17 kwietnia Ivan Gašparovič pokonał byłego premiera, otrzymując 59,9% głosów[1]. Urząd prezydenta objął 15 kwietnia 2004[2].
W 2009 z powodzeniem ubiegał się o reelekcje w kolejnych wyborach. W pierwszej turze dostał najwięcej głosów (46,7%)[3]. W drugiej pokonał centroprawicową kontrkandydatkę Ivetę Radičovą, otrzymując poparcie na poziomie 55,5%. Drugą pięcioletnią kadencję zakończył 15 czerwca 2014.
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Otrzymane z urzędu (2002)
- Order Andreja Hlinki I klasy
- Order Ľudovíta Štúra I klasy
- Krzyż Milana Rastislava Štefánika I klasy
- Krzyż Pribiny I klasy
- Otrzymane przed rozpoczęciem kadencji
- Order Andreja Hlinki I klasy[4]
- Odznaczenia państw obcych
- Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego – 2005, Litwa[5]
- Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi – 2007, Włochy[6]
- Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej – 2007, Hiszpania[7]
- Wielki Łańcuch Orderu Świętego Jakuba od Miecza – 2008, Portugalia[8][9]
- Order Orła Białego – 2009, Polska[10]
- Order Słonia – 2012, Dania[11]
- Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Lwa Białego – 2013, Czechy[12]
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2014, Polska[13]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Ivan Gašparovič. cidob.org. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).
- ↑ a b c Profil na stronie osobnosti.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).
- ↑ Voľba prezidenta SR 2009: Počet a podiel platných hlasov odovzdaných pre jednotlivých kandidátovna prezidenta Slovenskej republiky za Slovenskú republiku. statistics.sk. [dostęp 2016-09-26]. (słow.).
- ↑ Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998. prezident.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).
- ↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2016-09-25]. (lit.).
- ↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it, 20 lutego 2007. [dostęp 2016-09-25]. (wł.).
- ↑ BOE nùm. 254/2007. boe.es, 23 października 2007. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).
- ↑ Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-05-16]. (port.).
- ↑ Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910–2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006. [dostęp 2015-05-16]. (port.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 lutego 2009 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2009 r. nr 32, poz. 455).
- ↑ Statsbesøg fra Slovakiet. kongehuset.dk. [dostęp 2016-09-25]. (duń.).
- ↑ Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2016-09-25]. (cz.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2014 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2014 r. poz. 761).