Język kasycki

Język kasycki – język izolowany, używany w starożytności przez lud Kasytów, przybyłych z gór Zagros do południowej Mezopotamii w XVII wieku p.n.e. Nie wykazuje pokrewieństwa z językiem sumeryjskim, podobnie jak z językami semickimi czy też językami indoeuropejskimi, choć występują w nim indoeuropejskie zapożyczenia. Kasyci byli ludem o niezidentyfikowanym do końca pochodzeniu. Dominującym elementem u niego były cechy indo-irańskie. Po przybyciu do Babilonii Kasyci założyli własną dynastię i przejęli lokalny język. Język Kasytów został dostrzeżony dzięki zachowanej w źródłach akadyjskich onomastyce i nielicznym słowom, nienależącym do języka akadyjskiego.

Tekstów zapisanych w języku kasyckim nie odkryto. Liczba zachowanych w źródłach akadyjskich słów kasyckich wynosi niewiele ponad 60. Pojęcia te ograniczają się jedynie do określonych pól semantycznych: ras koni, części rydwanów, terminów z zakresu irygacji, nazw roślin i tytułów. Około 200 dodatkowych zrostków wyodrębniono dzięki badaniom antroponimów, toponimów, teonimów oraz imion nadawanych przez Kasytów koniom. Dzięki badaniom teonimicznym z imion władców wyodrębniono imiona bóstw kasyckich.

Przykłady słów kasyckich: barhu – „głowa” (hur. pahi – „głowa”), bašhu – „bóg” (hur. ašhu – „wysoki”), buri, ubri – „pan” (hur. ebri, ewri; urart. euri – „pan, władca”), burna – „sługa” (hur. burami – „sługa”; urart. bura – „sługa, niewolnik”), dakaš – „gwiazda”, dagigi – „niebo”, iaš – „kraj” (hur. eše – „ziemia”), kukla – „niewolnik, sługa”, mali – „człowiek”, mele/i – „niewolnik, sługa”, ulam – „syn, dziecko”.

Język kasycki nie należał do języków indoeuropejskich, ani do semickich. Pokrewieństwo z językiem elamickim jest wątpliwe. Taką teorię wysunął Georg Hüsing. Według Augusta Ancillottiego kasycki należał do bliżej nieokreślonego i słabo poświadczonego języka indo-irańskiego z rodziny języków indo-europejskich. W świetle badań Arnauda Fournet'a jest językiem, spokrewnionym z huro-urartyjskimi. Istniała także teoria o przynależności kasyckiego do rodziny języków kartwelskich.

Kasycki był językiem aglutynacyjnym, prawdopodobnie używającym głównie zrostków. Istniały przynajmniej cztery samogłoski: a, u, e oraz i, z tym że dwie ostatnie nie zawsze były rozróżniane. Ponieważ nie odnaleziono ani jednego zdania zapisanego w języku kasyckim, nie można nic powiedzieć o składni ani fleksji. Z analizy kasyckich imion własnych można wnioskować, że posiadały następującą strukturę: rdzeń czasownika – znacznik rodzaju czasownika (np. -a- dla czas. ruchu, -i- dla czas. przechodnich, -u- dla czas. nieprzechodnich) – znacznik czasu (np. -∅- na oznaczenie czasu teraźniejszego, -b- na oznaczenie czasu przeszłego) – dopełnienie (np. -di- „mnie”, -mba- „ciebie”, -i- „jego/jemu”) – podmiot (np. -ti/di „ja”, -mba/mma „ty”, -a „on”, -e/i „ona”, -nnu/nna/nni „oni”; często jako podmiot występuje imię boga).

Przykłady imion kasyckich:

imię kasyckie	rdzeń czasownika	znacznik rodzaju czas.	znacznik czasu	dopełnienie	podmiot	tłumaczenie
Ha-aš-te-ia	haz-	-∅-	-∅-	-di-	-a	„on słyszy mnie”
Ha-ši-it-te	haz-	-i-	-t<b-	-i-	-di	„ja usłyszałem jego”
A-ri-pa-am-pa	ar-	-i-	-b-	-i-	-mba	„ty dałeś jemu”
Ši-im-te-e	šim-	-i-	-∅-	-di-	-e	„ona chroni mnie”
A-ra-a-a	ar-	-a-	-∅-	/	-a	„on przychodzi aby dać”
A-ri-in-nu	ar-	-i-	-∅-	-i-	-nnu	„oni dają jemu”
Al-ba-di-Sah	al-	-a-	-b-	-di-	Sah	„(bóg) Sah sprowadził mnie”

Bibliografia

• Delitzsch F., Die Sprache Der Kossäer. Linguistisch-Historische Funde Und Fragen, Leipzig 1884.
• ArnaudA. Fournet ArnaudA., The Kassite Language In a Comparative Perspective with Hurrian and Urartean, „The Macro-Comparative Journal”, 2 (1), 2011, s. 1–19  (ang.).
• Maria LuisaM.L. Uberti Maria LuisaM.L., Wprowadzenie do historii starożytnego Bliskiego Wschodu, AndrzejA. Mrozek (tłum.), MarekM. Stępień (red.), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 47–48, ISBN 978-83-235-0680-5, OCLC 751354697 .
• Марр Н. Я., Избранные работы, T. 5, Этно- и глоттогония Восточной Европы, Ленинград 1935.