Język staro-wysoko-niemiecki
Język staro-wysoko-niemiecki (niem. Althochdeutsche Sprache) – najstarsza forma języka niemieckiego[1] (750–1050).
| Obszar |
Niemcy i inne | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||
| |||||
| Status oficjalny | |||||
| język urzędowy | – | ||||
| Organ regulujący | – | ||||
| Kody języka | |||||
| ISO 639-1 | – | ||||
| ISO 639-2 | goh | ||||
| ISO 639-3 | goh | ||||
| IETF | goh | ||||
| Glottolog | oldh1241 | ||||
| SIL | – | ||||
| Występowanie | |||||
 Przybliżony zasięg kontynentalnych języków zachodniogermańskich na początku X wieku: język staro-holenderski język staro-wysoko-niemiecki język staro-fryzyjski | |||||
| W Wikipedii | |||||
| |||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||
Nazwa „staro-wysoko-niemiecki” (stwn., althochdeutsch, ahd.) składa się z elementu „staro” o znaczeniu czasowym i „wysoko” – o znaczeniu przestrzennym[2]. Dialekty wysokoniemieckie (hochdeutsche Dialekte) były używane na terenie ówczesnych Niemiec środkowych i południowych, a na niżej położonych terenach północnych były używane dialekty dolnoniemieckie (niederdeutsch). Tylko na terenie dialektów wysokoniemieckich zachodziła staroniemiecka przesuwka spółgłoskowa (althochdeutsche Lautverschiebung), np. germ. holt > ahd. holz, germ. slapan > ahd. slaffan[3].
Język staro-wysoko-niemiecki wyodrębnił się z grupy języków zachodniogermańskich ok. 500 r. na terenie obecnej południowej i środkowej RFN w wyniku procesu zwanego drugą przesuwką spółgłoskową. Na obecnym obszarze północnych Niemiec proces ten nie miał miejsca i rozwinął się tam odrębny język dolnoniemiecki. Język staro-wysoko-niemiecki zapisywany był alfabetem łacińskim, który został jedynie nieznacznie zmodyfikowany w celu przystosowania go do staro-wysoko-niemieckiego systemu fonetycznego[4].
Zapożyczeniami z łaciny są (podajemy obecne formy): Kloster, Kreuz, Altar, predigen, Mauer, Frucht, Wein, Straße, Fenster, Rose, kaufen[5].
Najstarsze zabytki języka staro-wysoko-niemieckiego sięgają połowy wieku VIII, aczkolwiek istnieje również pewna liczba napisów runicznych w starszym futharku z wieku VI.
Literatura staro-wysoko-niemiecka obejmuje przede wszystkim teksty religijne, tłumaczenia Biblii, nieliczne utwory poetyckie i użytkowe. Do najstarszych tekstów należą m.in.: Abrogans – rękopis słownika łacińsko-stwn. z VIII w., tłumaczenie na wschodniofrankoński dialekt łacińskiej wersji tekstu religijnego Syryjczyka Tacjana żyjącego w II w. (przekład powstał ok. 850 w Fuldzie), opracowanie poetyckie przez Otfryda von Weißenburga życia i śmierci Chrystusa (Evangelienharmomie, IX w.), Pieśń o Hildebrandzie (Hildebrandslied) (IX w.), Notker der Deutsche i jego teksty (tłumaczenia z łaciny) z X–XI w. (St. Gallen obecna Szwajcaria)[6].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2021, s. 31 n. ISBN 978-83-7977-607-8.
- ↑ Norbert Morciniec: Wprowadzenie do językoznawstwa niemieckiego. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2020, s. 38. ISBN 978-83-7977-488-3.
- ↑ Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego ... 2021, s. 43 nn..
- ↑ Aleksander Szulc: Historia języka niemieckiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 86 n. ISBN 83-01-10160-1.
- ↑ Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego ... 2021, s. 49 nn.
- ↑ Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego..., 2021, s. 34 nn.
Bibliografia
edytuj- Aleksander Szulc: Historia języka niemieckiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 81–124, ISBN 83-01-10160-1.
- Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2021, s. 31–65, ISBN 978-83-7977-607-8.
- Norbert Morciniec: Wprowadzenie do językoznawstwa niemieckiego. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2020, s. 38, ISBN 978-83-7977-488-3.