Jastrzębiec alpejski

Jastrzębiec alpejski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	jastrzębiec
Gatunek	jastrzębiec alpejski
	Nazwa systematyczna
	Hieracium alpinum L.; Sp. Pl. 2: 800. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jastrzębiec alpejski (Hieracium alpinum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje na Grenlandii, na Syberii i w Europie. W Polsce jest dość pospolity w Sudetach, w Tatrach, na Babiej Górze i w Pieninach.

Morfologia

Łodyga: Wniesiona, pojedyncza (tylko bardzo rzadko zdarza się, że rozwidla się nisko nad ziemią). Ma wysokość 5–25 cm i cała jest owłosiona trzema rodzajami włosków; prostymi, białego koloru ale o czarnych nasadach, gwiazdkowatymi oraz gruczołowymi (niezbędna lupa).

Liście: Głównie liście odziomkowe o lancetowatołopatkowatym kształcie, końcach tępych lub zaostrzonych, całobrzegie lub niewyraźnie ząbkowane. Brzegi liści i spodnia strona blaszki są pokryte licznymi i drobnymi gruczołkami. Całe liście są owłosione, szczególnie obficie po brzegach i na spodniej stronie. Na spodniej stronie oprócz włosków prostych występuje pewna ilość włosków gwiazdkowatych. Na łodydze zwykle 2-4 liście tuż przy ziemi, poza tym łodyga jest bezlistna i tylko pod koszyczkiem 1–3 malutkie listki o lancetowatym kształcie.

Kwiaty: Zebrane w pojedynczy, ciemny koszyczek na szczycie łodygi. Ma on długość 12–20 mm i pokryty jest prostymi, długimi włosami (brak włosów gwiazdkowatych). Listki okrywy koszyczka wyrastają w wielu szeregach dachówkowato zachodzących na siebie. Puch kielichowy składa się z 1–2 szeregów brudnobiałych, sztywnych i kruchych włosków. W koszyczku kilkanaście kwiatów języczkowych o cytrynowożółtej barwie i silnie, krótko orzęsionych ząbkach.
Owoc: Niełupka z puchem kielichowym, ucięta na szczycie.

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia, roślina owadopylna. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Siedlisko: murawy, hale, skały. Oreofit. Wyłącznie na podłożu pozbawionym wapienia (roślina kwasolubna). W Tatrach występuje od regla dolnego aż po piętro turniowe, głównie jednak w piętrze kosówki i piętrze halnym. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Juncetea trifidi, Ass. Calamogostietum villosae (tatricum), Ass. Oreochloo distichae-Juncetum trifidi^[3].

Zmienność

Rodzaj jastrzębiec jest bardzo liczny w gatunki, które są morfologicznie bardzo do siebie podobne. Ponadto występuje pomiędzy nimi wiele form przejściowych, które łączą w sobie 2 lub 3, a czasami nawet więcej cech różnych gatunków. Oznaczenie większości gatunków jest bardzo trudne, na ogół niemożliwe na podstawie zdjęcia, wymaga żywych okazów, wraz z dodatkowymi wiadomościami o miejscu ich występowania, lupy, a przede wszystkim bardzo specjalistycznej wiedzy.

Ciekawostki

Łacińska nazwa jastrzębiec pochodzi prawdopodobnie od słowa hierax = jastrząb. Roślina ta często występuje bowiem na półkach skalnych i turniach, które dostępne były tylko dla tych ptaków (nazwa powstała przed rozwojem alpinizmu). Według ludowych podań sokoli wzrok ptaki te zawdzięczają sokowi mlecznemu tej rośliny.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[3] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]