Jonasz Kofta

Jonasz Kofta, właśc. Janusz Kaftal (ur. 28 listopada 1942 w Mizoczu, zm. 19 kwietnia 1988 w Warszawie) – polski poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz i malarz.

Jonasz Kofta

Jonasz Kofta, ok. 1970
Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1942 Mizocz
Data i miejsce śmierci	19 kwietnia 1988 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	poeta, dramaturg, satyryk, artysta kabaretowy, piosenkarz
Narodowość	polska
Rodzice	Mieczysław Kofta, Maria Kofta
Małżeństwo	Jaga Kofta
Dzieci	Piotr Kofta
Krewni i powinowaci	Mirosław Kofta (brat), Krystyna Kofta (bratowa, żona Mirosława)
Odznaczenia

Jonasz Kofta ze Stefanem Friedmannem podczas nagrywania audycji, lata 60.

Życiorys

Urodził się 28 listopada 1942 w Mizoczu na Wołyniu jako syn Mieczysława Kaftala z Warszawy i Marii Jaremczuk z Mizocza. Po ojcu miał żydowskie pochodzenie, matka zaś była Ukrainką. Rodzice poznali się na studiach w Warszawie. Po wysiedleniu z Wołynia Jonasz zamieszkał z rodzicami we Wrocławiu, gdzie jego ojciec współzakładał rozgłośnię Polskiego Radia, a następnie w latach 1952–1956 w Katowicach, gdzie jego ojciec był redaktorem naczelnym Radia Katowice. W latach następnych Koftowie z dziećmi przeprowadzali się kolejno do Łodzi i Poznania, gdzie matka wykładała germanistykę na tamtejszych uniwersytetach.

W 1961 ukończył Liceum Plastyczne im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu. Nie dostał się na studia architektoniczne, przez kilka miesięcy studiował na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej, by zamienić je na studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W tym czasie ujawnił się jego talent literacki i kabaretowy. Wraz z Adamem Kreczmarem i Janem Pietrzakiem w 1962 utworzył kabaret Centralnego Klubu Studentów Warszawy „Hybrydy”. W 1964 został jego kierownikiem literackim.

W latach następnych współpracował z Teatrem Syrena, był współzałożycielem i wykonawcą w kabarecie Pod Egidą, współdziałał między innymi ze Stefanem Friedmannem (cykle Dialogi na cztery nogi i Fachowcy) oraz z Janem Pietrzakiem (Duety liryczno-prozaiczne).

Jego debiutem literackim były fraszki „Warsztat filozoficzny”, „O smutnych ludziach” i „Hasło” opublikowane w 1966 przez tygodnik „Szpilki”. Następne wiersze, satyry i teksty piosenek drukowane były na stronach „Szpilek” (1966, 1968, 1971–1978, 1980–1981) „Radaru” (1967–1969, 1971), „Płomyka” (1967–1971, 1974–1975), „ITD” (1967–1975).

Od 1964 współpracował z Programem III Polskiego Radia. W lutym 1967 został skreślony z listy studentów ASP. Był autorem tekstów piosenek, napisał słowa do przebojów, takich jak m.in.: Wakacje z blondynką, Radość o poranku, Śpiewać każdy może, Jej portret, Samba przed rozstaniem, Pamiętajcie o ogrodach, Taką cię wymyśliłem, Popołudnie, Szary poemat, Do łezki łezka czy Kwiat jednej nocy. Był też wykonawcą wielu przebojów. Publikował wierszowane felietony w „Polityce”.

Zmarł w wyniku powikłań po zakrztuszeniu się podczas posiłku. Wcześniej cierpiał na chorobę nowotworową, którą udało mu się wyleczyć. Cierpiał również na chorobę alkoholową. Pierwszy raz na odwyk alkoholowy trafił w wieku 18 lat. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach (kwatera K-1-57).

Nagrodę (Grand Prix) jego imienia przyznaje jury Ogólnopolskiego Przeglądu Piosenki Autorskiej. W 1994 nagrodę „Jonasz” im. Jonasza Kofty w kategorii twórczości kabaretowej i literackiej ustanowiła redakcja rozrywki Programu III Polskiego Radia. Od 2 czerwca 2007 roku organizowany jest w Warszawie przez Stowarzyszenie Warszawska Scena Bardów oraz Centrum Promocji Kultury Praga-Południe miasta stołecznego Warszawy, z upoważnienia spadkobierców artysty (Jagi Kofty – żony i Piotra Kofty – syna) Ogólnopolski Festiwal im. Jonasza Kofty „Moja Wolności”.

9 października 2009 z udziałem Jagi Kofty (żony) imieniem Jonasza Kofty nazwano Ogólnopolskie Spotkanie Młodych Autorów i Kompozytorów Piosenki (SMAK), odbywające się od 1978 w Myśliborzu, na których Jonasz Kofta był członkiem jury oceniającym uczestników konkursu.

Grób Jonasza Kofty na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na legnickim deptaku

Rodzina

Syn dziennikarza Mieczysława Kofty i prof. Marii Kofty – germanistki. Brat Mirosława Kofty, profesora psychologii, szwagier Krystyny Kofty, pisarki i publicystki, ojciec pisarza Piotra Kofty.

Cenzura komunistyczna

Nazwisko Jonasza Kofty znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz wytyczne postępowania.

Piosenki ze słowami Jonasza Kofty

• „A + B” (muz. Jan Tadeusz Stanisławski)
• „Ballada o pustych ramach” (zespół „Ślady”)
• „Ech, wy ludzie, co żyć potraficie” (zespół „Ślady”)
• „Chcę z tobą być” (muz. Janusz Strobel)
• „Cztery ściany świata” (Czesław Niemen, zespół „Ślady”)
• „Czas nie przyszedł” (muz. Janusz Strobel)
• „Czasami pech się uśmiecha” (muz. Antoni Kopff)
• „Czekamy na wyrok” (muz. Antoni Kopff)
• „Cztery ściany świata” (muz. Czesław Niemen)
• „Deszcz na jeziorach” (muz. Marek Grechuta)
• „Do łezki łezka” (muz. Andrzej Korzyński)
• „Dobry sen” (muz. Piotr Senkowski)
• „Epitafium dla Mahalii Jackson” (muz. Stanisław Sojka)
• „Gwóźdź” (zespół „Ślady”)
• „Idąc” (muz. Jarosław Kukulski)
• „Jeden świat” (muz. Janusz Koman)
• „Jej portret” (muz. Włodzimierz Nahorny, wyk. Bogusław Mec)
• „Jestem zmęczony” (zespół „Ślady”)
• „Kantyczka Franka” (zespół „Ślady”)
• „Kiedy się dziwić przestanę” (muz. Czesław Niemen)
• „Kochać znaczy żyć” (muz. Barbara Bajer)
• „Kochajcie starszych panów” (muz. Leszek Bogdanowicz)
• „Księżyc w nowiu” (muz. Janusz Strobel)
• „Kwiat jednej nocy” (muz. Juliusz Loranc)
• „Menuet dla króla Stasia” (muz. Jerzy Andrzej Marek)
• „Nie oślepiaj” (muz. Andrzej Zieliński)
• „Nieobecni” (muz. Janusz Strobel)
• „Pamiętajcie o ogrodach” (muz. Jan Pietrzak)
• „Piosenka o pośpiechu” (muz. Janusz Strobel)
• „Popołudnie”
• „Radość o poranku” (muz. Juliusz Loranc, wyk. Grupa I)
• „Samba przed rozstaniem” (muz. B. Powell)
• "Słońce" (muz. Daniel Gałązka)
• „Song o ciszy” (muz. Andrzej Zarycki)
• „Song o wyczekiwaniu” (muz. Czesław Majewski)
• „Sposób na czekanie” (muz. Marian Zimiński)
• „Szary poemat”
• „Śpiewać każdy może”
• „Śpiew ocalenia” (muz. Włodzimierz Korcz)
• „Tak będzie lepiej” (zespół „Ślady”)
• „Taką cię wymyśliłem”
• „Tango z różą w zębach” (muz. Włodzimierz Nahorny)
• „To ziemia” (muz. Juliusz Loranc)
• „Trzeba marzyć” (muz. Janusz Strobel)
• „W młodości sadźcie drzewa” (muz. Janusz Kruk)
• „Wakacje z blondynką” (muz. Juliusz Loranc)
• „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (muz. Mirosław Czyżykiewicz)
• „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (zespół „Ślady”)
• „Wołanie Eurydyki” (muz. Jerzy Satanowski)
• „Wszystko za wszystko” (muz. Antoni Kopff)
• „Zapatrzony” (muz. Janusz Strobel)
• „Zawołałam za późno” (muz. Janusz Strobel)
• „Ziemia obiecana" (muz. Zygmunt Konieczny)
• „Z tobą chcę oglądać świat” (muz. Zbigniew Wodecki)
• „Ździebełko ciepełka” (muz. Janusz Strobel)

Nagrody i odznaczenia

• 1968: Nagroda Komitetu ds. Radia i TV, zespołowa, za audycje satyryczno-rozrywkowe w Programie Trzecim Polskiego Radia
• 1973: 1. Nagroda na XI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Tango z różą w zębach” (muz. Włodzimierz Nahorny)
• 1974: 1. Nagroda na XII Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Radość o poranku” (muz. Juliusz Loranc)
• 1977: 3. Nagroda na XV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Song o ciszy” (muz. Andrzej Zarycki)
• 1977: Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Interwizji Sopot '77 za „Jeden świat” (muz. Janusz Koman) i „Kochać znaczy żyć” (muz. Barbara Bajer)
• 1978: 1. Nagroda na XVI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Pogrążony we śnie” (muz. Aleksander Maliszewski)
• 1979: Złoty Krzyż Zasługi
• 1983: Nagroda dziennikarzy na XX Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu
• 1987: 1. Nagroda na XXIV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Czekamy na wyrok” (muz. Antoni Kopff)
• 1988: Nagroda Przewodniczącego WRN w Opolu na XXV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za wybitną twórczość literacką i jej prezentację na festiwalach opolskich

Upamiętnienie

• W styczniu 2013 nazwę rondo Jonasza Kofty nadano skrzyżowaniu bezimiennych ówcześnie ulic w warszawskim Śródmieściu, które później otrzymały nazwy Pamiętajcie o Ogrodach (od tytułu piosenki Jonasza Kofty), oraz Kłopot.
• Cyklicznemu Spotkaniu Młodych Autorów i Kompozytorów „SMAK” w Myśliborzu, w celu upamiętnienia artysty nadano imię Jonasza Kofty. Sam autor wielokrotnie brał udział w SMAK-u, zasiadając w jury konkursu.

Bibliografia

• Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, s. 95, ISBN 978-83-61344-70-4 .
• Piotr Derlatka: Jego portret. Opowieść o Jonaszu Kofcie. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-Ka, 2019, s. 624. ISBN 978-83-8169-198-7.
• Jonasz Kofta, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-10-28] .

Linki zewnętrzne

• Gwiazdozbiór polskiej piosenki: Jonasz Kofta
• Jonasz Kofta – Biblioteka Polskiej Piosenki
• Jonasz Kofta w bazie Discogs.com (ang.)