Karlik większy
Karlik większy[5] (Pipistrellus nathusii) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).
| Pipistrellus nathusii[1] | |||
| (Keyserling & Blasius, 1839) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
karlik większy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1839 roku niemieccy zoolodzy Alexander Keyserling i Johann Heinrich Blasius nadając mu nazwę Vespertilio nathusii[2]. Holotyp pochodził z Berlina, w Niemczech[6].
Pipistrellus nathusii wydaje się być najbliżej kompleksu P. kuhlii, który obejmuje parafiletyczne P. kuhlii i P. maderensis[7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].
Etymologia
edytujZasięg występowania
edytujKarlik większy występuje w większości Europy (od Irlandii i Półwyspu Iberyjskiego na wschód do Rosji i zachodniego Kazachstanu), w Turcji i w Kaukaz; występuje również na wyspach Morzu Śródziemnego takich jak Kreta czy Majorka[7].
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 44–54 mm, długość ogona 30–40 mm, długość ucha 10,5–16 mm, długość przedramienia 32,2–37,1 mm; rozpiętość skrzydeł 230–250 mm; masa ciała 6–15,5 g[10]. Jest nieco większy od karlika malutkiego, z szerszymi skrzydłami. Jego błony lotne, ucho i pyszczek są ciemne. Futro na grzbiecie: ciemnobrązowe z jaśniejszymi końcówkami, na brzuchu jaśniejsze niż na grzbiecie. Ma małe uszy i zaokrąglony, dość gruby, wygięty do przodu koziołek nie sięgający połowy długości ucha. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Poza nią wystaje płatek skórny wzmocniony poprzeczną chrząstką. Koniec ogona wystaje z błony ogonowej na ok. 1 mm (połowa ostatniego kręgu).
Ekologia
edytujBiotop
edytujGatunek związany jest z terenami leśnymi, obfitującymi w wody powierzchniowe. Kolonie rozrodcze spotykano w budynkach, skrzynkach lęgowych dla ptaków i nietoperzy, jak również w dziuplach. Często osobniki tego gatunku tworzą kolonie mieszane z karlikiem malutkim, lokalnie również z mroczakiem posrebrzanym, wykorzystuje także wspólne schronienia z mroczkiem późnym. Zimowymi kryjówkami są m.in. dziuple drzew, nadziemne części budynków, stosy składowanego drewna opałowego, zaś w ostatnich latach również fortyfikacje.
Wędrówki
edytujGatunek odbywający długodystansowe, sezonowe wędrówki. Zimę spędza głównie w zachodniej i południowej Europie, tylko sporadycznie na terenie Polski. U karlika większego stwierdzono najdłuższy wśród europejskich gatunków przelot – 1903 km. Szlaki migracji tego gatunku biegną wzdłuż wybrzeży morskich (np. przez Mierzeję Wiślaną) i dolin rzecznych, karliki większe mogą jednak przelatywać również nad otwartym morzem.
Rozród
edytujGody odbywają się późnym latem i jesienią. Wówczas samce zajmują terytoria godowe. W centrum każdego z nich znajduje się kryjówka godowa, np. skrzynka lęgowa, dziupla lub szczelina w murze. Samiec siada w jej otworze i emituje słyszalne dla człowieka głosy socjalne, pełniące analogiczną funkcję, jak śpiew u ptaków wróblowych – metodą tą określa więc granice terytorium i wabi samice. Te ostatnie gromadzą się w kryjówce godowej wokół właściciela terytorium, tworząc jego harem. Wiosną samice gromadzą się w koloniach rozrodczych (liczących do ponad 700 osobników w jednym budynku), rodząc w czerwcu jedno lub dwoje młodych. Uzyskują one zdolność lotu po około czterech tygodniach.
Pożywienie
edytujOdżywia się głównie muchówkami z rodziny ochotkowatych. W przeciwieństwie do nocka rudego, odżywiającego się bardzo zbliżonym spektrum ofiar, karlik większy chwyta ofiary wyłącznie w locie, nie zbiera ich zaś z powierzchni wody; dlatego w pokarmie tego ostatniego brak jest poczwarek ochotkowatych, a jedynie ich postaci dorosłe (imagines).
Długość życia
edytujMaksymalny wiek obserwowany w warunkach naturalnych wynosi 11 lat.
Ochrona
edytujW Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.[11]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Pipistrellus nathusii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b A. Keyserling & J.H. Blasius. Uebersicht der Gattungs- und Artcharaktere der europäischen Fledermäuse. „Archiv für Naturgeschichte”. 5 (1), s. 320, 1839. (niem.).
- ↑ V. Fatio. Liste préliminaire d’espèces, sous-espèces et variétés de Mammifères, entièrement nouvelles ou nouvelles pour la Suisse, successivement trouvées dans le pays, depuis 1869, en vue d’un Supplément général à la Faune des Vertébrés de la Suisse. „Archives des sciences physiques et naturelles”. Quatrième période. 19, s. 510, 1905. (fr.).
- ↑ M. Paunović & J. Juste, Pipistrellus nathusii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-07-24] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 120–121. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pipistrellus (Pipistrellus) nathusii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-07-24].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 218. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 538, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 289. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 773. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)
Bibliografia
edytuj- Konrad Sachanowicz, Mateusz Ciechanowski: Nietoperze Polski. Tomasz Cofta (rysunki). Warszawa: Multico, 2005. ISBN 83-7073-401-4.
- Sachanowicz K., Ciechanowski M. 2006. First winter record of the migratory bat Pipistrellus nathusii (Keyserling & Blasius 1839) (Chiroptera: Vespertilionidae) in Poland: yet more evidence of global warming? Mammalia 70: 168-169.