Wikipedia

Kazimierz Pułaski

wojskowy, jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej, generał wojny o niepodległość USA, wolnomularz
Ten artykuł dotyczy generała. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Kazimierz Pułaski, właściwie Kazimierz Michał Władysław Wiktor Pułaski herbu Ślepowron (ur. 4 marca[1] lub 6 marca[2] 1745[3][4] w Warszawie, zm. 11 października 1779 pod Savannah) – bohater walk o wolność dwóch narodów, polskiego i amerykańskiego[5], jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej, generał i bohater wojny o niepodległość USA, wolnomularz. Nazywany „ojcem amerykańskiej kawalerii”. W 2009 roku amerykański kongres przyznał mu honorowe obywatelstwo USA.

Kazimierz Pułaski
Ilustracja
konfederat – dowódca (Konfederacja barska)
generał brygady (U.S. Army)
Data i miejsce urodzenia

4 lub 6 marca 1745
Warszawa, Rzeczpospolita Obojga Narodów

Data i miejsce śmierci

11 października 1779
pod Savannah, Georgia, Stany Zjednoczone

Przebieg służby
Lata służby

1768–1779

Siły zbrojne

Konfederaci barscy
Trzynaście kolonii Armia Kontynentalna

Główne wojny i bitwy

konfederacja barska,
wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych †

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Herb
Ślepowron
Rodzina

Pułascy

Ojciec

Józef Pułaski

Matka

Marianna Zielińska

Dzieci

brak

Rodzeństwo

Anna, Wiktoria, Franciszek, Antoni, Józefa, Paulina, Małgorzata, Monika, Joanna, Teresa, Maciej

Pułaski w Barze, obraz pędzla Kornelego Szlegla
Kazimierz Pułaski pod Częstochową, obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku
Kazimierz Pułaski pod Częstochową,
akwarela Juliusza Kossaka
Pomnik Kazimierza Pułaskiego w parku przy muzeum Jego imienia w Warce – Winiarach proj. Kazimierz Danilewicz
Pomnik Pułaskiego w Waszyngtonie (2014)
Popiersie Kazimierza Pułaskiego w parku w Częstochowie
Pomnik poświęcony generałowi postawiony przez Bałtyckie Towarzystwo Polska-Stany Zjednoczone w Koszalinie
List Kazimierza Pułaskiego wysłany 14 września 1779 spod Savannah

Życiorys

edytuj

Młodość

edytuj

Urodził się 4 lub 6 marca 1745[3] w nieistniejącym dziś dworku Pułaskich w Warszawie (w pobliżu dzisiejszego adresu ul. Nowy Świat 53 róg ul. Wareckiej)[6]. Był synem starosty wareckiego Józefa Pułaskiego i Marianny z Zielińskich, bratem Antoniego i Franciszka Ksawerego z Pułaskich, wywodzących się ze wsi Pułazie.

Data i miejsce urodzenia

edytuj

W opracowaniach podawane są różne daty i miejsce urodzenia. W 1911 Kazimierz Ferdynand Pułaski – historyk i prawnuk Antoniego Pułaskiego, brata Kazimierza, podał datę urodzenia Kazimierza Pułaskiego 4 marca 1747 i miejsce: Warka – Winiary[7]. Data ta i miejsce urodzenia Warka – zostały powtórzone przez Władysława Konopczyńskiego w biografii z 1931[8]. Polski Słownik Biograficzny podał datę 4 marca 1746[9]. Według odnalezionego w latach 80. XX w. zapisu metrykalnego w księdze chrztu kościoła Świętego Krzyża w Warszawie data i miejsce urodzenia to 6 marca 1745, Warszawa[4][10][11][12]. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce w biogramie swojego patrona z roku 2015 podaje „4 lub 6 marca 1745”[3].

W Warce w dworze w Winiarach spędził dzieciństwo. Uczył się w szkole parafialnej w Warce, a następnie w szkole księży teatynów w Warszawie[13]. W 1762 został paziem księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna. W Mitawie przeżył wyrzucenie księcia ze swojej stolicy przez wojska rosyjskie (1763). Po powrocie do domu otrzymał od ojca królewską wieś Zezulińce na Podolu i odtąd używał tytułu starosty zezulinieckiego[9]. W 1764 podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Konfederacja barska

edytuj
Osobny artykuł: Konfederacja barska.

Wtajemniczony w przygotowania do konfederacji barskiej, zbroił oddziały na Podolu i Wołyniu. 29 lutego 1768 podpisał akt założenia konfederacji barskiej.

W latach 1768–1772 był jednym z dowódców konfederacji barskiej, został marszałkiem ziemi łomżyńskiej. Przez dwa tygodnie w 1768 bronił się w warownym klasztorze w Berdyczowie przed atakami armii rosyjskiej. Skapitulował, został wypuszczony po przyrzeczeniu porzucenia konfederacji. Już niedługo jednak ogłosił, że został do tego zmuszony siłą i będzie walczyć do ostatniej kropli krwi. Dowodził z Józefem Pułaskim w bitwie pod Orzechowem stoczonej 3 listopada 1768 roku przeciw armii rosyjskiej pod dowództwem Aleksandra Suworowa.

W 1769 bronił Okopów Świętej Trójcy przed przeważającą armią rosyjską, następnie przeszedł do Turcji, a potem na Podole. Gdy przybył z Podola pod Barwinek, 7 kwietnia 1769 roku, skoncentrowały się tam siły konfederackie ks. Jerzego Marcina Lubomirskiego, niefortunnego obrońcy Krakowa. Kazimierz Pułaski, mimo młodego wieku (24 lata), był czołowym dowódcą wojskowym konfederacji. Prowadził zaciągi i zorganizował pod Barwinkiem jeden z największych obozów konfederackich. Lubomirski powierzył Pułaskiemu funkcję regimentarza krakowsko-sanockiego i sandomierskiego. W Barwinku sygnowany był uniwersał nazwany imieniem Pułaskiego, wzywający pod broń szlachtę Podkarpacia. Stąd też w kwietniu 1769 r. wybrał się przeciw rosyjskim oddziałom Jelczaninowa do bitwy pod Iwlą. Pułaski z tego miejsca wyruszył w wielki rajd kawaleryjski na Podlasie i Litwę, w czasie którego w bitwie pod Łomazami poległ jego brat Franciszek Ksawery Pułaski, idący z odsieczą od Włodawy.

6 kwietnia 1769 na polach między Miejscem (dziś: Miejscem Piastowym) a Rogami, koło Krosna, miała miejsce bitwa konfederatów barskich z Rosjanami, w której Pułaski został ranny. Wkrótce przebił się ze swoim oddziałem na Litwę i Ruś, wzniecając tam powstanie antyrosyjskie. Wsławił się między innymi brawurową obroną Jasnej Góry przed wojskami rosyjskimi gen. Iwana Drewicza i królewskimi (od 31 grudnia 1770 do 14 stycznia 1771).

Mniej szczęśliwe były wystąpienia Pułaskiego w polityce: ulegając wpływom Wessla i jego otoczenia, podjął się na rozkaz Generalności zorganizowania porwania króla, Stanisława Augusta Poniatowskiego 3 listopada 1771. Przywódcy konfederacji chcieli w ten sposób urzeczywistnić ogłoszone bezkrólewie. Z projektem porwania króla zgłosił się do Pułaskiego w lipcu konfederat litewski Stanisław Strawiński. W październiku u Franciszki Krasińskiej na Śląsku spotkał się z Józefem Zarembą, gdzie przyjęto ułożony przez barona Vioménila plan ofensywy na Warszawę. Pułaski wyruszył z Częstochowy 20 października 1771 r., ale na skutek braku współdziałania z Zarembą został pobity przez wojska podpułkownika Langa pod Skaryszewem. Po niepowodzeniu zamachu spadła na niego główna odpowiedzialność; wypierał się swego udziału, ale wobec oczywistych dowodów władze austriackie zakazały mu pobytu na swym terytorium[9].

Na emigracji

edytuj
Osobny artykuł: Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

Po upadku konfederacji w 1772, zaocznie skazany w sierpniu 1773 r. na śmierć za próbę królobójstwa, musiał emigrować z Polski[9]. Władze żadnego kraju europejskiego nie chciały go jednak przyjąć. Początkowo przebywał na Śląsku, w Dreźnie i we Francji. Po wydaniu wyroku udał się do Turcji, skąd jednak po interwencji dyplomatycznej go wydalono, a następnie znów nielegalnie przebywał we Francji, skąd w połowie 1777 r. wyjechał na zaproszenie generała Lafayette’a do powstających właśnie Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo użyteczny w naszej służbie

Benjamin Franklin do Jerzego Waszyngtona, Paryż 29 maja 1777[14]

W latach 1777–1779 walczył w szeregach armii Jerzego Waszyngtona w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, będąc w randze generała brygady Armii Kontynentalnej. 11 września 1777 w bitwie nad Brandywine dzięki swojej odwadze uratował życie Jerzego Waszyngtona, za co ten 15 września 1777 roku promował Pułaskiego na stopień generała brygady amerykańskiej kawalerii. W 1778 utworzył legion kawalerii, na którego czele odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston (10 maja 1779).

Choć według wielu publikacji nie wiadomo, czy Kazimierz Pułaski i Tadeusz Kościuszko się spotkali w Ameryce, Janusz Wesołowski twierdzi, że do takiego spotkania doszło, nie uzasadnia jednak swojej tezy[15].

19 czerwca 1779 roku nadano mu stopień mistrza w amerykańskiej wojskowej loży wolnomularskiej[16].

Zmarł 11 października 1779 od ran odniesionych w czasie oblężenia Savannah. Początkowa hipoteza zakładała, że ciała nie zdołano przetransportować do brzegu z powodu upałów i został oddany morzu ze statku „Wasp”. 21 października 1779 po przycumowaniu statku do lądu odbył się symboliczny pogrzeb Kazimierza Pułaskiego. Generał został pochowany na plantacji w Savannah, na co wskazują badania archeologiczne z 1996 r., podczas których odkryto trumnę z napisem „Brygadier general Casimir Pulaski”. Uroczysty pogrzeb odbył się 9 października 2005 roku[17].

Na wieść o śmierci Pułaskiego generał Jerzy Waszyngton (stacjonujący wówczas ze sztabem w swojej głównej kwaterze w Moore House, w West Point) zadecydował, aby w dniu, w którym przyszła ta wiadomość (17 listopada 1779 r.), hasłem w wojsku stał się „Pułaski”, a odzewem „Polska”[18].

Charakterystyka

edytuj

Charles François Dumouriez, jeden z dowódców konfederacji barskiej, tak go scharakteryzował:

Młodzieniec popędliwy, dumny, bardziej jeszcze dumny niż ambitny, bardzo przywiązany do księcia kurlandzkiego, wielki wróg rodziny Potockich, nadzwyczaj dzielny i dość szczery w postępowaniu.

Polski Słownik Biograficzny[9]

Zaś Jędrzej Kitowicz opisał go po latach:

Był statury niskiej, chuderlawy, szczupły w sobie, mowy prędkiej i chodu takiego. Był wielce wstrzemięźliwy tak od pijaństwa jak od kobiet. Zabawy jego najmilsze były w czasie od nieprzyjaciela wolnym ćwiczyć się w strzelaniu z ręcznej broni, pasować się z kim tęgim, na koniu różnych sztuk dokazywać, a w karty grać po całych nocach. Nic go bardziej nie bawiło jak utarczki z Moskalami.

Polski Słownik Biograficzny[9]

Badania pośmiertne

edytuj

Szkielet pochowany w pobliżu pomnika Kazimierza Pułaskiego w Savannah, który miał do niego należeć, badano w 1996, kiedy stwierdzono, że mógł należeć do Pułaskiego; pojawiły się też hipotezy, że mógł należeć do kobiety. Do badań powróciły w 2015 dr Virginia Estabrook z Georgia Southern University, dr Megan Moore z Eastern Michigan University i Lisa Powell. Na podstawie nieopublikowanych w recenzowanym czasopiśmie naukowym analiz DNA stwierdzono, że szkielet mógł należeć do Pułaskiego. W oparciu o badania szkieletu zasugerowano, że osoba ta cierpiała na wrodzony przerost nadnerczy (co wiązało się hiperandrogenizmem i wirylizacją), genetycznie zaś mogła być „osobą interpłciową z biologicznymi cechami kobiety ”[19][20][21][22][23][24].

Upamiętnienia

edytuj

Pamięć o Pułaskim w Polsce

edytuj
  • Działalność polityczną i wojskową Pułaskiego naświetlił szczegółowo w osobnej monografii Władysław Konopczyński (1931), podnosząc jego znaczenie historyczne jako „pierwszego powstańca, prekursora legionistów, wodza patriotycznej młodzieży, bojownika wolności naszej i cudzej, nade wszystko zaś nauczyciela bohaterstwa”[25].
  • W czasie trwania konfederacji barskiej walczył w okolicach Krynicy. W 1929, w 150. rocznicę śmierci, w Krynicy przy ul. Kazimierza Pułaskiego został usypany Kopiec Pułaskiego z pomnikiem gen. Kazimierza Pułaskiego. Od kilkudziesięciu lat jest tam także organizowany pieszy rajd turystyczny ku jego pamięci.
  • W II Rzeczypospolitej jego imię nosił 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego stacjonujący w Grajewie.
  • W 1967 otwarto w dawnym dworku Pułaskich w Warce – Winiarach muzeum im. Kazimierza Pułaskiego.
  • W 1976 wyemitowano polską monetę kolekcjonerską o nominale 100 zł. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 625 w nakładzie 100 334 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, rant gładki[26].
  • Ten sam wzór co moneta srebrna, miała również wyemitowana w tym samym roku złota moneta kolekcjonerska o nominale 500 zł, wybita z kruszcu próby 900 w nakładzie 2 315 egzemplarzy, która miała średnicę 32 mm i wagę 29,95 g, rant gładki[26].
  • 13 października 1979 w 200. rocznicę śmierci w parku przy muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce – Winiarach odsłonięto pomnik gen. Kazimierza Pułaskiego zaprojektowany przez rzeźbiarza Kazimierza Danilewicza[27]. Drugi odlew – kopię tego samego pomnika przekazano jako dar społeczeństwa Polski dla Polonii w Buffalo[28].
  • Jego imię nosił przedwojenny transatlantyk SS „Pułaski”, znany z powieści K.O. Borchardta. Obecnie imię generała noszą m.in. fregata rakietowa ORP „Generał Kazimierz Pułaski” Marynarki Wojennej RP oraz Uniwersytet Radomski.
  • Oprócz tego w Beskidzie Niskim (nieopodal pozostałości po szańcach konfederatów) znajduje się Przełęcz Pułaskiego.
  • Jego imię nosi niebieski szlak turystyczny Rzeszów – Grybów na odcinku: Grybów – Nowy Łupków.
  • 7 października 2009 Senat Rzeczypospolitej Polskiej jednogłośnie[29] podjął uchwałę w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. „...Senat Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do nauczycieli i wychowawców z apelem o popularyzację wśród młodzieży postaci Kazimierza Pułaskiego – regimentarza i generała, marszałka konfederacji ziemi łomżyńskiej, obrońcy Jasnej Góry, człowieka, który walcząc o wolność Ameryki, oddał życie za ideały wolności. Niech w sztafecie pokoleń, wśród imion tych, dzięki którym istnieje Rzeczpospolita, znajdzie się imię Kazimierza Pułaskiego, niech zachowane zostanie w zbiorowej pamięci”[5][30].
  • Szkoły im. Kazimierza Pułaskiego: Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych w Częstochowie[31] Szkoła Podstawowa nr 30 w Krakowie[32], Szkoła Podstawowa nr 49 w Warszawie (od 1962, pźniejsze Gimnazjum nr 30), Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Warce[33] (1966), Publiczne Gimnazjum w Dębowcu (1999), Gimnazjum nr 1 w Rzeszowie (od 2006), Zespół Szkół Zawodowych w Gorlicach (od 1983).

Pamięć o Pułaskim w USA

edytuj

W Stanach Zjednoczonych jest uważany za twórcę kawalerii amerykańskiej. Jest bohaterem narodowym USA. W 1929 Senat amerykański ustanowił 11 października Dniem Pamięci Generała Pułaskiego (General Pulaski Memorial Day). W pierwszą niedzielę października odbywa się największa w USA parada Pułaskiego (Pulaski Parade) na 5. alei w Nowym Jorku. Stan Illinois obchodzi Dzień Kazimierza Pułaskiego (Casimir Pulaski Day) w każdy pierwszy poniedziałek marca. W stanach Arkansas, Georgia, Illinois, Indiana, Kentucky, Missouri i Virginia istnieją hrabstwa Pulaski (Pulaski County).

Wybitny poeta Henry Wadsworth Longfellow napisał wiersz Hymn Of The Moravian Nuns Of Bethlehem At The Consecration Of Pulaski’s Banner (Hymn sióstr morawskich[a] z Bethlehem na poświęcenie sztandaru Pułaskiego lub Na poświęcenie chorągwi[b] Pułaskiego[34]) (1854).

19 marca 2007 Senat amerykański jednomyślnie zagłosował za nadaniem mu honorowego obywatelstwa Stanów Zjednoczonych[35]. 8 października 2009 decyzja została jednomyślnie poparta przez obie izby amerykańskiego Kongresu[36]. Rezolucję wspierało 23 kongresmenów i senatorów z obu partii. 6 listopada 2009 Prezydent Barack Obama podpisał rezolucję nadającą pośmiertnie honorowe obywatelstwo USA Kazimierzowi Pułaskiemu[37]. Kazimierz Pułaski stał się 7. osobą w historii Stanów Zjednoczonych uhonorowaną w ten sposób, obok m.in. Marii Józefa La Fayette, Winstona Churchilla i Matki Teresy z Kalkuty.

Prezydent USA Donald Trump 11 października 2020 wydał proklamację ogłaszającą ten dzień Dniem Pamięci gen. Kazimierza Pułaskiego (jest to jednorazowe upamiętnienie tylko i wyłącznie w tym konkretnym dniu w roku 2020)[38].

Upamiętnienia imieniem w USA

edytuj

Filmy o Generale

edytuj
  • Kazimierz Pułaski – bohater dwóch narodów, scenariusz i reżyseria: Jolanta Kessler-Chojecka, film dokumentalny z 2007

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Określenie „sióstr morawskich” dotyczy tu kobiet należących do ewangelickiej wspólnoty Braci morawskich z Bethlehem w stanie Pensylwania (inaczej: Ewangelicka Jednota Braterska, Herrnhuci). W Polsce wspólnota ta podporządkowana jest Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu.
  2. ↑ Ang. banner ma znaczenie pol. m.in. chorągiew lub sztandar.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pułaski Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-02-23].
  2. ↑ Według niektórych opracowań data dzienna urodzin 4 marca jest wątpliwa, a właściwa to 6 marca, por. Stanisław Makarewicz: The Four Birth Records of Kazimierz Pulaski. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).
  3. ↑ a b c Patron – Kazimierz Pułaski. Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce, 2015-09-15. [dostęp 2017-02-23].
  4. ↑ a b Kopia r. księgi urodzin z kościoła pw. św. Krzyża w Warszawie. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. [dostęp 2009-03-13]. (łac.).
  5. ↑ a b Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, 7 października 2009. [dostęp 2009-11-02]. (pol.).
  6. ↑ Kamienica Wawrzyńca Mikulskiego Nowy Świat 53 róg Warecka 2/8. Warszawa1939.pl. [dostęp 2009-07-30].
  7. ↑ Kazimierz Pułaski: Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy. T. 1. Brody: Księgarnia Feliksa Westa, 1911, s. 261. OCLC 47829350., s. 165.
  8. ↑ Konopczyński 1931 ↓, s. 7.
  9. ↑ a b c d e f Pułaski Kazimierz h. Ślepowron (1746–1779) w: Polski Słownik Biograficzny, tom 29, Wrocław 1986, s. 386–395.
  10. ↑ Jack Pinkowski Udokumentowana data narodzin Pułaskiego – fragment artykułu Szczątki Kazimierza Pułaskiego w Savannah. Dowody fizyczne s. 81–82, [w:] 40 lat Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. Bohater, historia i perspektywy rozwoju. Materiały z polsko-amerykańskiego sympozjum w Warce-Winiarach, 13–16 października 2007 = Forty years of the Casimir Pulaski Museum in Warka. The hero, history and perspectives for development. Papers from the Polish-American symposium in Warka-Winiary, October, 13–16, 2007 / pod red. Iwony Stefaniak ; [teksty tł. Joanna Łukasiak, Jacek Hołysz]. Warka: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, 2007, s. 347. ISBN 978-83-925551-5-5. OCLC 212815661. (pol. • ang.).
  11. ↑ dr Jack Pinkowski: Tajemnica Pulaskiego. Orzeł Biały, 2008-04-04. [dostęp 2010-09-10]. (pol.).
  12. ↑ Faktyczny rok urodzenia Kazimierza Pułaskiego, „Tygodnik Powszechny”, 1 lutego 1987, nr 5, s. 5.
  13. ↑ Architektura przedwojennej Warszawy. Długa 8/10. Kamienica teatynów. warszawa1939.pl. [dostęp 2017-02-23].
  14. ↑ Witold Michałowski, „Z teki Sarmatów”, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2009 s. 30. W oryginale: Count Pulaski of Poland, an officer famous throughout Europe for his bravery and conduct in defence of the liberties of his country against the three great invading powers of Russia, Austria and Prussia ... may be highly useful to our service. (The Peasant Prince: Thaddeus Kosciuszko and the Age of Revolution s. 47), Pułaski nie używał takiego tytułu.
  15. ↑ Janusz Wesołowski, "Tadeusz Kościuszko. Bohater dwóch kontynentów", wyd. Biały Kruk, Kraków 2017, s. 43
  16. ↑ Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w lożach Zachodu: dwie pierwsze dekady XIX wieku, „Ars Regia”, 7/8, 13/14, 1998–1999, s. 131.
  17. ↑ Uroczystości pogrzebowe szczątków Gen. Kazimierza Pułaskiego w Savannah, 9 października 2005 r.
  18. ↑ Mieczysław Haiman, Polacy w Walce o Niepodległość Ameryki, Chicago: Dziennik Zjednoczenia, 1931.
  19. ↑ Kazimierz Pułaski był kobietą? Sensacyjne wyniki badań szkieletu bohatera Polski i USA. Wprost.pl, 2019-04-04. [dostęp 2019-04-04]. (pol.).
  20. ↑ Buried Secrets – Eastern Magazine [online], archive.fo, 11 grudnia 2018 [dostęp 2019-04-12].
  21. ↑ Presentation: The Female Pelvis of Casimir Pulaski: Misidentified Skeleton or Intersex War Hero? (2016 Annual Meeting) [online], aaa.confex.com [dostęp 2019-04-12].
  22. ↑ Brigit Katz, Was the Revolutionary War Hero Casimir Pulaski Intersex? [online], Smithsonian [dostęp 2019-04-14] (ang.).
  23. ↑ Sarah Mervosh, Casimir Pulaski, Polish Hero of the Revolutionary War, Was Most Likely Intersex, Researchers Say, „The New York Times”, 7 kwietnia 2019, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-04-14] (ang.).
  24. ↑ Mysteries Surrounding Casimir Pulaski
  25. ↑ Konopczyński 1931 ↓.
  26. ↑ a b Janusz Parchimowicz: Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916. Szczecin: Nefryt, 1995, s. 89. ISBN 83-902670-1-2.
  27. ↑ Park w Warce-Winiarach przy Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. [dostęp 2017-02-23].
  28. ↑ A Chronology of Casimir Pulaski’s Life 1745–1779. [dostęp 2010-09-14]. (ang.).
  29. ↑ Wyniki głosowania Senatu w/s uchwały w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745–1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci. Senat Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2017-02-23]. (pol.).
  30. ↑ Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie uczczenia pamięci generała Kazimierza Pułaskiego (1745-1779), bohatera Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki, w 230. rocznicę śmierci (M.P. z 2009 r. nr 66, poz. 865).
  31. ↑ Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych im. Kazimierza Pułaskiego w Częstochowie —oficjalna strona
  32. ↑ Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 30 w Krakowie — oficjalna strona [dostęp 2021-04-23]
  33. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. oficjalna strona [dostęp 2021-04-23]
  34. ↑ tłum. Stanisław Kazimierczyk: Na poświęcenie chorągwi Pułaskiego. Gazeta Niedzielna 1993 nr 10, s. 5 [za:] Polska Bibliografia literacka IBL PAN. [dostęp 2009-06-03]. (pol.)., „Gazeta Niedzielna”. 10, s. 5. Londyn: Veritas Foundation Publication Centre. ISSN 1358-832X. 
  35. ↑ „Kazimierz Pułaski został obywatelem USA”.
  36. ↑ „H. J. Res. 39: Proclaiming Casimir Pulaski be an honorary citizen of the United States posthumously”.
  37. ↑ „Informacja o podpisie rezolucji na stronie Białego Domu”. whitehouse.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-11)]..
  38. ↑ Piękny gest Donalda Trumpa. Prezydent USA ogłosił Dzień Pamięci gen. Kazimierza Pułaskiego!. niezalezna.pl.
  39. ↑ Pulaski Mountain VT. trailsnh.com. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).
  40. ↑ Jerzy Gągol, Gertruda Herman: Polonica wśród minerałów i skał. pgi.gov.pl. [dostęp 2022-06-27].
  41. ↑ Pulaskite. alexstrekeisen.it. [dostęp 2022-06-27]. (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Pułaski&oldid=75308341”
  NODES
chat 1
Idea 1
idea 1
Intern 1
iOS 1
mac 5
multimedia 1
os 114