Koniunkcja (astronomia)
Koniunkcja (z łac. coniunctio od con- „współ-” i iugare „łączyć”), złączenie[1] – ustawienie ciał niebieskich i obserwatora w jednej linii.
Planety górne względem Ziemi mogą znajdować się w opozycji bądź koniunkcji. Samo określenie koniunkcji planety górnej oznacza, że znajduje się za Słońcem w jednej linii z Ziemią.
Natomiast koniunkcja planety dolnej dzieli się na dwa rodzaje:
- koniunkcja dolna (planeta znajduje się w jednej linii między Słońcem a Ziemią)
- koniunkcja górna (planeta znajduje się za Słońcem w jednej linii z Ziemią)
Podczas koniunkcji dolnej istnieje możliwość wystąpienia zjawiska tranzytu (przejścia) ciała niebieskiego na tle tarczy Słońca.
Średni czas między koniunkcjami planet Układu Słonecznego względem Ziemi (por. synodyczny okres obiegu)
| Nazwa | Liczba dni |
|---|---|
| Merkury | 115,8770698 |
| Wenus | 583,9236488 |
| Mars | 779,9600308 |
| Jowisz | 398,8776994 |
| Saturn | 378,0952517 |
| Uran | 369,6529058 |
| Neptun | 367,4848037 |
Wielkie koniunkcje
edytujWielką koniunkcją nazywa się zjawisko, gdy dwie bardzo jasne planety (np.: Jowisz i Saturn) znajdą się na niebie najbliżej siebie.
7 p.n.e.
edytujJohannes Kepler badając wielką koniunkcję z 1603 roku rozważał, że wielka koniunkcja z 7 r. p.n.e. może być tożsama z Gwiazdą Betlejemską[2].
1563
edytujWielka koniunkcja Jowisza i Saturna była obserwowana w dniu 25 sierpnia 1563 roku przez astronomów z Akademii Krakowskiej (Jan Muscenius z Kurzelowa, Stanisław Jakobejusz z Kurzelowa, Piotr z Proboszczowic, Mikołaj z Szadka). Obserwacja ta posłużyła do porównania tablic alfonsyńskich (bazujących na modelu geocentrycznym) oraz tablic pruskich (bazujących na modelu heliocentrycznym Kopernika). Tablice pruskie poprawnie wskazały czas wielkiej koniunkcji Jowisza i Saturna na 25 sierpnia 1563 roku. Separacja kątowa pomiędzy obserwowanymi planetami wynosiła 6,8 minut łuku. Tablice alfonsyńskie wskazywały inną datę koniunkcji, dla której to daty separacja kątowa wynosiła 2 stopnie i 21 minut łuku. Profesorzy z Akademii Krakowskiej zasugerowali używanie obliczeń bazujących na modelu Kopernika jako bardziej dokładnych oraz wykładanie modelu heliocentrycznego podczas wykładów z astronomii. W latach 1578–80 model heliocentryczny Kopernika był trzykrotnie przedmiotem wykładów z astronomii Walentego Fontanusa[3][4].
2020
edytujPodczas koniunkcji 21 grudnia 2020 roku Jowisz i Saturn zbliżyły się na najmniejszą kątową odległość na niebie od 1623 roku. Separacja kątowa planet wyniosła maksymalnie 6,1 minut łuku i nastąpiła o godzinie 18:22 UTC[5]. Jowisz i Saturn były widoczne na południowo-zachodnim horyzoncie tuż po zachodzie Słońca.
Przypisy
edytuj- ↑ koniunkcja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-04-02].
- ↑ W. Burke-Gaffney, Kepler and the Star of Bethlehem, „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”, 31, grudzień 1937, s. 417, ISSN 0035-872X [dostęp 2020-12-20] (ang.).
- ↑ Hermann Kesten, Copernicus and his World, New York: Roy Publishers, 1945, s. 320.
- ↑ Jan Musceniusz [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-12-20] (pol.).
- ↑ Jupiter-Saturn Conjunction Series [online], sparky.rice.edu [dostęp 2020-12-20].
Linki zewnętrzne
edytuj- Kalendarz dolnych i górnych koniunkcji (planet Merkury oraz Wenus (pol.)) w latach 2010–2100.
- Wielka Koniunkcja jako gwiazda wigilijna (cz. 1)
- Wielka Koniunkcja jako gwiazda wigilijna (cz. 2)