Wikipedia

Konklawe 1689

Konklawe 23 sierpnia – 6 października 1689 – konklawe, które wybrało Wenecjanina Aleksandra VIII Ottoboni na następcę błogosławionego Innocentego XI.

Konklawe 1689
Ilustracja
Daty i miejsce
23 sierpnia – 6 października 1689
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Alderano Cibo

Kamerling

Paluzzo Paluzzi-Altieri

Protoprezbiter

Carlo Barberini

Protodiakon

Francesco Maidalchini

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


51
9

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Pietro Ottoboni
Przybrane imię: Aleksander VIII

Śmierć Innocentego XI

edytuj

Papież Innocenty XI zmarł 12 sierpnia 1689 w wieku 78 lat po prawie 13 latach pontyfikatu. Jako papież był człowiekiem skromnym, surowym i dbającym o biednych, natomiast zdecydowanie zwalczał nepotyzm i korupcję, co przyniosło spore oszczędności Stolicy Apostolskiej; swojego bratanka Livio Odescalchiego trzymał z dala od spraw Kościoła. Patronował też walce Świętej Ligi z Turcją. Był jednak także człowiekiem nieustępliwym i upartym, co doprowadziło do zaostrzenia konfliktu Stolicy Apostolskiej z Francją. W chwili śmierci papieża wojska Ludwika XIV okupowały należący do Państwa Kościelnego Awinion, a sam król był ekskomunikowany.

Lista uczestników

edytuj

W chwili śmierci Innocentego XI było 60 kardynałów, ale jeden zmarł w trakcie sediswakanacji. W konklawe wzięło udział 51, jednak dwóch musiało je opuścić z powodu choroby:

Skład narodowościowy: trzech Francuzów (Bouillon; d’Estrées i Bonzi); dwóch Niemców (Kollonitsch i pozostający w służbie francuskiej Fürstenberg); jeden Hiszpan (Aguirre); jeden Anglik (Howard); jeden Polak (Denhoff); reszta Włosi.

Czterech elektorów mianował jeszcze Innocenty X (1644–1655), ośmiu Aleksander VII (1655–1667), trzech Klemens IX (1667–1669), dziesięciu Klemens X (1670–1676), a dwudziestu sześciu Innocenty XI (1676–1689).

Nieobecni

edytuj

Dziewięciu kardynałów (dwóch Hiszpanów, trzech Włochów, Francuz, Niemiec, Portugalczyk i Polak), z czego jeden zmarł w czasie sediswakancji:

Kardynał Portocarrero został mianowany przez Klemensa IX, pozostali byli nominatami Innocentego XI.

Frakcje w Kolegium Kardynalskim

edytuj

Wyróżniano następujące ugrupowania w Kolegium Kardynalskim[1]:

  • „partia habsburska” – reprezentująca interesy Habsburgów: Medici (lider), Aguirre i Kollonitsch
  • „partia francuska” – reprezentująca interesy króla Francji Ludwika XIV: d’Estrées (lider), Bonzi, Bouillon, Fürstenberg i Maidalchini
  • „Chigianie” – partia skupiona wokół kardynała Flavio Chigi, bratanka Aleksandra VII. Należeli do niej kardynałowie mianowani przez tego papieża: Bichi, Franzoni, Barbarigo, Conti, Giulio Spinola i Delfino, oraz dwaj kardynałowie mianowani przez Innocentego XI: Pamphili i Astalli
  • „Altieriści” – partia skupiona wokół kardynała Altieriego. Należeli do niej kardynałowie mianowani przez jego wuja Klemensa X: Carpegna, Orsini, Nerli, Casanate, Colonna, Marescotti, Spada i Howard
  • „Zelanti” („Gorliwi”) – czyli włoscy kardynałowie mianowani przez Innocentego XI: Giovanni Battista Spinola, Pignatelli, Millini, Visconti, Capizucchi, Brancati, de Angelis, Pallavicino, Marcantonio Barbarigo, Ciceri, Petrucci, Colloredo, Carafa, Sacchetti, Ginetti, Corsi, Negroni, Denhoff, d’Este i Cavalieri. Choć we współczesnych relacjach byli traktowani jako jedno stronnictwo, w praktyce nie tworzyli takiego z uwagi na brak przywódcy. W jego obrębie uformowała się radykalna grupa kardynałów zwana fazione di Dio („frakcja Boga”), głosząca kontynuację reform Innocentego XI: Colloredo, Carafa, Marcantonio Barbarigo, Ciceri i Pignatelli.

Nieliczni żyjący jeszcze włoscy kardynałowie nominowani przez Innocentego X (Barberini, Cibo i Ottoboni) oraz Klemensa IX (Cerri i Acciaioli) nie byli przyporządkowani do żadnej frakcji.

Na czas konklawe król Francji Ludwik XIV i cesarz Leopold wysłali do Rzymu swych specjalnych ambasadorów. Francję reprezentował książę Chaulnes Charles d’Albert d’Ailly oraz markiz de Torcy, natomiast cesarza książę Anton von Liechtenstein[2].

Tych pięć frakcji kardynalskich uformowało się w dwa bloki. Po jednej stronie stanęły frakcje Chigiego i Altieriego oraz partia habsburska, natomiast po drugiej kardynałowie Innocentego XI sprzymierzeni z Francuzami, podczas gdy kardynałowie Innocentego X i Klemensa IX zachowywali neutralność[3].

Kandydaci na papieża

edytuj

Od samego początku spodziewano się wyboru na papieża kardynała Pietro Ottoboni, uważanego za najbardziej godnego kandydata. Jego głównym zwolennikiem był kardynał Chigi, który wszakże postanowił działać ostrożnie. Przeciwko Ottoboniemu działało bowiem to, że był Wenecjaninem, a Wenecjanie nie zasiadali na tronie papieskim od czasów Pawła II (1464 – 1471)[4]. W instrukcjach cesarskich dla kardynała Medici i ambasadora Liechtensteina jako papabili wymieniani są też kardynałowie Cibo, Ranuzzi, Carpegna, Altieri, Brancati, Colonna, Buonvisi, Chigi, Barberini, Cerri, Conti, Giulio Spinola, Giovanni Battista Spinola, Acciaioli, Nerli, Ginetti, Pallavicino, Durazzo, Mellini, Capizucchi i Marescotti[5].

Konklawe

edytuj

Konklawe rozpoczęło się 23 sierpnia z udziałem 29 kardynałów. 24 sierpnia dotarł kardynał Orsini, 25 sierpnia kardynałowie Pignatelli, Petrucci, Carafa i d’Este, 26 sierpnia Franzoni i Pallavicino, 28 sierpnia Giulio Spinola, de Aguirre i Corsi, 29 sierpnia Acciaioli, Gregorio Barbarigo i Ciceri, 30 sierpnia Cerri, a 31 sierpnia Denhoff. Z końcem sierpnia było zatem 44 elektorów. 5 września na konklawe wszedł kardynał Delfino, 6 września kardynał Giovanni Battista Spinola, 13 września kardynał Kollonitsch, a 21 września kardynał Visconti. Liczba elektorów osiągnęła wówczas 48, ale 24 września Giulio Spinola musiał opuścić konklawe z powodu choroby. 26 września do grona elektorów dołączyli de Bouillon, Bonzi i Fürstenberg, a 4 października chory Negroni opuścił konklawe, ustalając ostateczną liczbę elektorów na 49.[6]

W pierwszych turach głosy padały głównie na kardynała Capizucchi, jednak ta kandydatura szybko upadła. Następnie przez pewien czas wydawało się, że papieżem zostanie Gregorio Barbarigo, uważany za jednego z najbardziej wartościowych członków Świętego Kolegium. 20 września, w dniu przybycia do Rzymu księcia Liechtensteina, po mieście rozeszła się fałszywa pogłoska o jego zwycięstwie w wyborach. Barbarigo jednak sam zrezygnował z kandydowania, a ponadto wciąż oczekiwano na przybycie kardynałów francuskich, bez których nie zamierzano podejmować żadnych ostatecznych decyzji[7].

Francuzi przybyli wreszcie do Rzymu w dniu 23 września wraz ze swym ambasadorem księciem Chaulnes, ale na konklawe weszli dopiero wieczorem 26 września. Już 20 września dotarł do miasta cesarski ambasador książę Liechtenstein. Obu ambasadorom Święte Kolegium udzieliło audiencji (Liechtensteinowi 29 września, a księciu Chaulnes 2 października), co było wydarzeniem bez precedensu, choć na wynik konklawe nie miało większego wpływu[8].

Kardynał Chigi, choć nie od razu wysunął kandydaturę Ottoboniego, od początku konklawe prowadził zakulisową i w ostatecznym rozrachunku skuteczną kampanię na jego rzecz. Bez trudu zyskał poparcie Gorliwych i zdołał przekonać także Mediciego, który w ten sposób postąpił zresztą wbrew instrukcjom od księcia Liechtensteina. Ottoboni, jakkolwiek uważany za możliwego do zaakceptowania, nie miał bowiem u cesarza najwyższych notowań[9]. Trudniejsze było przekonanie Altieriego, ale i on, choć niechętnie, w końcu przeszedł na jego stronę[10]. Najdłużej sprzeciwiali się Ottoboniemu Francuzi, ale wobec jednomyślności pozostałych frakcji musieli się pogodzić z jego wyborem. Postawili jednak twarde warunki. Nowy papież miał zaakceptować wszystkich biskupów mianowanych przez króla i uznać przywileje francuskiego ambasadora w Rzymie. Ponadto biskup Beauvais Forbin de Janson miał zostać kardynałem na najbliższym konsystorzu, a sekretarz papieski Lorenzo Casoni odwołany ze stanowiska. Choć Ottoboni nie zgodził się wprost na wszystkie te żądania, jego generalną deklarację o woli pełnego pojednania z królem Francji uznano za wystarczającą[11].

Wybór Aleksandra VIII

edytuj

6 października kardynał Pietro Vito Ottoboni został wybrany na następcę Innocentego XI, uzyskując 19 głosów w fazie skrutynium i kolejne 29 w fazie akcesu (tylko on sam, zgodnie z obyczajem, zagłosował na dziekana Alderano Cibo)[12]. Przybrał imię Aleksandra VIII i został koronowany 10 dni później przez protodiakona Maidalchini.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pastor, s. 526-527; Wahrmund, s. 160; Leti, s. 38 i nast.
  2. ↑ Pastor, s. 527.
  3. ↑ Wahrmund, s. 160.
  4. ↑ Pastor, s. 529.
  5. ↑ Wahrmund, s. 162-163.
  6. ↑ Ritzler, s. 15.
  7. ↑ Pastor, s. 528.
  8. ↑ Pastor, s. 528-529.
  9. ↑ Pastor, s. 529; por. Wahrmund, s. 162.
  10. ↑ Pastor, s. 529; Melani, s. 55.
  11. ↑ Pastor, s. 529-530.
  12. ↑ Pastor, s. 530, przyp. 4

Bibliografia

edytuj
  • Atto Melani: Sekrety konklawe, red. R. Monaldi & F. Sorti, Warszawa 2006
  • Gregorio Leti: Histoire des conclaves depuis Clément V jusqu'à présent, Tom 2, Kolonia 1703
  • Ludwig Wahrmund, Das Ausschliessungs-recht (jus exclusivae) der katholischen Staaten Österreich, Frankreich und Spanien bei den Papstwahlen (Wien: Holder 1888).
  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 32. London: 1940. (ang.).
  • Remigius Ritzler: Hierarchia Catholica. T. V. Münster: 1952. (łac.).

Uzupełniające źródła internetowe

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konklawe_1689&oldid=67019066”
  NODES
Intern 2
iOS 1
os 61