Konwencja TIR

Konwencja TIR (skrót od fr. Transport International Routier – Międzynarodowy Transport Drogowy^[1]) – międzynarodowa konwencja celna z 14 listopada 1975 dotycząca przewozu towarów samochodami ciężarowymi w transporcie międzynarodowym, pozwalająca uprościć procedury na przejściach granicznych i w urzędach celnych przy przewozach drogowych^[1].

Celem konwencji TIR ma być ułatwienie i uproszczenie międzynarodowego transportu towarów polegające na tym, że^[2]:

podczas przekraczania granicy w urzędach celnych (stron konwencji) nie pobiera się żadnych dodatkowych zabezpieczeń czy gwarancji należności celno-podatkowych, które mogą obowiązywać w kraju tranzytowym lub kraju przeznaczenia (taką rolę spełnia funkcjonujący w ramach Konwencji karnet TIR);
stosując karnet TIR, nie trzeba przygotowywać dokumentacji celnej.

Przewóz wykonywany na podstawie karnetu prowadzi do uznawania zamknięć celnych nakładanych na środki transportu w chwili rozpoczęcia lub kontynuacji tranzytu i znosi czynności kontroli towarzyszące przekraczaniu granicy. Również w trakcie przemieszczania taką kontrolę można prowadzić tylko w uzasadnionych przypadkach podejrzenia popełnienia przestępstwa lub nadużycia. Aby temu zapobiec, przewóz w ramach konwencji powinien odbywać się specjalnie przystosowanymi pojazdami (posiadającymi świadectwo uznania) oznaczonymi tablicą z napisem TIR^[2].

Wymagane jest, aby samochód ciężarowy, jak i zespół pojazdów przewożący towar pod osłoną karnetu TIR, był opatrzony z przodu i z tyłu niebieską tabliczką z białym literowym skrótem TIR. Konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR^[3] co do zasady określa wymagania dotyczące wykorzystywanych pojazdów oraz procedury tranzytowe. Jednak, należy mieć na uwadze, że do przeprowadzania przewozów międzynarodowych realizowanych pod zamknięciem celnym mają również zastosowanie przepisy aktów prawa miejscowego. W przypadku krajów należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego określono wymagania względem kierowców zawodowych wykonujących przewozy międzynarodowe^[4].

Konwencję TIR podpisało 68 stron włączając w to Unię Europejską. Operacje TIR można realizować w 58 krajach. Umowa ta obejmuje^[2]:

całą Europę,
Afrykę Północną,
Bliski i Środkowy Wschód,
Stany Zjednoczone Ameryki i Kanadę,
w Ameryce Południowej – Chile i Urugwaj.

Przewozy w ramach procedury TIR można realizować w następujących przypadkach^[2]:

jeżeli przewóz rozpoczął się lub ma się zakończyć poza Unią Europejską,
jeżeli dotyczy przewozu realizowanego z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze Unii Europejskiej przez terytorium kraju trzeciego.

Przepisy zawarte w Konwencji TIR odnoszą się wyłącznie do drogowego transportu towarów w ruchu międzynarodowym. Oznacza to, że karnetu TIR funkcjonującego w ramach tych rozwiązań nie stosuje się do innych rodzajów transportu^[2].

W przypadku transportu drogowego karnet nie będzie obowiązywał, gdy przemieszczanie towaru nie prowadzi do zmiany obszaru celnego. Karnet można więc otworzyć tylko wtedy, gdy przewóz spowoduje przekroczenie granicy celnej^[2].

Operacji TIR nie można stosować w przewozie towarów wrażliwych, do których zalicza się^[2]:

produkty tytoniowe,
alkohol i produkty pochodne.

W polszczyźnie potocznej „tir” to także określenie dużego samochodu ciężarowego do przewozu towarów na trasach międzynarodowych^[5].

Samochód wykorzystywany w transporcie międzynarodowym w latach 70. kontrolowany przez węgierską policję.
Spotykane zespoły pojazdów w transporcie międzynarodowym.