Konzerthaus Berlin
Konzerthaus Berlin[1][a] (także: Schauspielhaus, Schauspielhaus Berlin, Schauspielhaus am Gendarmenmarkt[1][b]) – klasycystyczny budynek teatralny, znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, na placu Gendarmenmarkt.
 Budynek w 2015 roku | |
| Typ teatru |
obiekt koncertowy, filharmonia |
|---|---|
| Państwo | |
| Kraj związkowy | |
| Lokalizacja | |
Położenie na mapie Berlina  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
 52°30′49″N 13°23′32″E/52,513611 13,392222
| |
| Strona internetowa | |
Budynek został zbudowany według projektu architekta Karla Friedricha Schinkla w latach 1818–1821. W 1821 roku otwarto tu Königliches Schauspielhaus, a w latach 1919–1945 mieścił się tu Preußisches Staatstheater (pol. „Pruski Teatr Państwowy”). Teatr został zniszczony podczas II wojny światowej, a jego odbudowa rozpoczęła się w 1976 roku. Budynek otwarto ponownie jako dom koncertowy w 1984 roku, a w 1994 roku oficjalnie nadano mu nazwę Konzerthaus. Jest wpisany do rejestru berlińskiego urzędu krajowego ds. ochrony zabytków jako Schauspielhaus pod numerem 09065015[2]. Od 1984 roku służy jako miejsce dla Konzerthausorchester Berlin.
Historia
edytujJuż w 1776 roku z polecenia pruskiego króla Fryderyka II Wielkiego na obszarze położonym równolegle do dwóch katedr: Niemieckiej i Francuskiej otwarto mały dom komediowy (niem. Komödienhaus), zbudowany według projektu wyższego naczelnika budowlanego Johanna Boumana[3][2]. Na początku XIX wieku na miejscu domu komediowego wybudowano zaprojektowany przez architekta Carla Gottharda Langhansa budynek Teatru Narodowego (niem. Nationaltheater), którego otwarcie miało miejsce 1 stycznia 1802 roku[3][2].
Teatr Narodowy mógł pomieścić 2 tysiące widzów, jednak z powodu podłużnego kształtu widowni akustyka była niezbyt dobrej jakości i widzowie nie słyszeli dobrze aktorów[4]. Z uwagi na niezbyt atrakcyjną bryłę teatr często był nazywany „kufrem” lub „wiekiem trumny”[4][5]. Budynek ten uległ zniszczeniu wskutek pożaru w 1817 roku[3]. Po tym wydarzeniu król Fryderyk Wilhelm III zlecił architektowi Karlowi Friedrichowi Schinklowi zaprojektowanie nowego gmachu teatralnego, tak aby mógł stanąć na fundamentach spalonego obiektu[3][2].
Budowę nowego, klasycystycznego budynku rozpoczęto w 1818 roku, zaś jego otwarcie odbyło się 26 maja 1821 roku - wystawiono wtedy premierową wersję sztuki Johanna Wolfganga von Goethego z 1787 roku pt. Ifigenia w Taurydzie[3][2][5]. 8 czerwca 1821 roku wystawiono tu po raz pierwszy operę Carla Marii von Webera zatytułowaną Wolny strzelec[6]. W późniejszych czasach w budynku koncertowali Niccolò Paganini (1829) i Ferenc Liszt (1843), dyrygowali Felix Mendelssohn-Bartholdy (1842) i Richard Wagner (1844)[6].
W latach 1883–1884 ze względów ekonomicznych pokrytą tynkiem fasadę budynku oblicowano piaskowcem[2]. W 1919 roku teatr przemianowano na Staatstheater (pol. „Teatr Państwowy”)[6].
Teatr został zniszczony podczas II wojny światowej[7]. Władze NRD podjęły decyzję o jego odbudowie z zamiarem utworzenia tu wschodnioberlińskiej filharmonii[2]. Odbudowa pod kierownictwem Erhardta Gißkego, Manfreda Prassera i Klausa Justa rozpoczęła się dopiero w 1976 roku[7][2]. W jej trakcie w dużym stopniu zrekonstruowano zewnętrzne formy budynku, z kolei wnętrza poddano przebudowie mającej na celu dostosowanie ich do nowej funkcji gmachu. W następstwie dyskusji na temat wystroju nowych pomieszczeń, w której poważnie brano pod uwagę urządzenie ich w oparciu o nowoczesną stylistykę ostatecznie zdecydowano się na swobodną adaptację wystroju oryginalnych wnętrz Schinkla[2]. Budynek otwarto ponownie jako dom koncertowy 1 października 1984 roku koncertem berlińskiej orkiestry Berliner Sinfonie-Orchester pod batutą Clausa Petera Flora i Kurta Sanderlinga[6]. W 1994 roku teatr oficjalnie przemianowano na Konzerthaus[7].
Architektura
edytujBudynek jest podzielony na trzy części: środkową ze sceną, widownią i foyer, lewe skrzydło z salą koncertową i balową oraz trzypiętrowe prawe skrzydło z pomieszczeniami zaplecza teatralnego, biurami administracji i salą prób[8]. Widownia pomieścić mogła 1600 widzów i została zaprojektowana w myśl propozycji Schinkla, Gilly’ego i Langhansa z 1813 roku półkolistego teatru antycznego, by zapewnić optymalną widoczność i akustykę[8]. Odbudowany po II wojnie światowej teatr może pomieścić od 1507 do 1677 widzów w zależności od wielkości sceny[9].
Formy zewnętrzne
edytujJako model dla układu ozdobionej pilastrami fasady budynku posłużył pomnik greckiego stratega Trazyllosa zbudowany w Atenach w 320 roku p.n.e.[2] Schinkel chciał ujednolicić gmach poprzez wybór greckich „form i sposobów konstrukcyjnych” oraz jednoczesne unikanie wszelkich łuków i sklepień. Zastosował za to harmonijne połączenie portyków z kolumnami i porządku pilastrowego w pasach między oknami[2].
Fasady gmachu cechuje bogata dekoracja rzeźbiarska wykonana przez Christiana Friedricha Tiecka, zawierająca starożytne przedstawienia różnych dziedzin sztuki co jest odniesieniem do funkcji budynku oraz realizacją wskazówek Karla Friedricha Schinkla. W skład dekoracji wchodzą: symbole sztuki scenicznej na szczycie części budynku zawierającej scenę, grupa Niobe na szczycie portyku, bachanalia na szczycie północnym oraz Orfeusz i Eurydyka na szczycie południowym[2].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Brigitte Ferlet: Konzerthaus Berlin. berlin-die-hauptstadt.de, 2009. [dostęp 2019-07-26]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Senatsverwaltung für Stadtentwicklung und Umwelt: Schauspielhaus. [w:] Denkmaldatenbank [on-line]. stadtentwicklung.berlin.de. [dostęp 2019-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (niem.).
- ↑ a b c d e Konzerthaus Berlin - Schauspielhaus am Gendarmenmarkt. [w:] Sehenswürdigkeiten [on-line]. berlin.de. [dostęp 2019-07-30]. (niem.).
- ↑ a b Mark A. Radice: Opera in Context: Essays on Historical Staging from the Late Renaissance to the Time of Puccini. Hal Leonard Corporation, 1998, s. 148. ISBN 978-1-57467-032-5. [dostęp 2014-09-21]. (ang.).
- ↑ a b Johannes Cramer, Ulrike Laible, Hans-Dieter Nägelke (wyd.): Karl Friedrich Schinkel. Führer zu seinen Bauten. Band I: Berlin und Potsdam. München-Berlin: Deutscher Kunstverlag, 2008, s. 30. ISBN 978-3-422-06811-7.
- ↑ a b c d Konzerthaus Berlin: Geschichte. [dostęp 2014-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-26)]. (niem.).
- ↑ a b c Visit Berlin – Oficjalny portal turystyczny Berlina: Gendarmenmarkt Zespół architektoniczny pełen harmonii. [dostęp 2014-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)]. (pol.).
- ↑ a b Johannes Cramer, Ulrike Laible, Hans-Dieter Nägelke (wyd.): Karl Friedrich Schinkel. Führer zu seinen Bauten. Band I: Berlin und Potsdam. München-Berlin: Deutscher Kunstverlag, 2008, s. 32. ISBN 978-3-422-06811-7.
- ↑ Leo Beranek: Concert Halls and Opera Houses: Music, Acoustics, and Architecture. Springer Science & Business Media, 2004, s. 293. ISBN 978-0-387-95524-7. [dostęp 2014-10-04].
Linki zewnętrzne
edytujGaleria zdjęć Konzerthausu (ang.)