Krążek linowy

Krążek linowy (koło linowe, blok, bloczek) – element osprzętu wielu urządzeń dźwigowych, w postaci grubego talerza, wykonanego najczęściej z metalu osadzonego na łożyskach tocznych lub ślizgowych na osi. Na obwodzie krążka znajduje się rowek linowy zapobiegający ześlizgiwaniu się liny (lub łańcucha).

Wyciąg orczykowy w Sudelfeld

Dźwig hydrauliczny Kobelco SL6000 na targach budowlanych w Monachium (2007)

Krążek linowy (blok) – schemat

Krążek linowy służy do prowadzenia liny, zmiany kierunku ruchu liny oraz jako element wyrównawczy w układach linowych.

Rozróżnia się dwa typy krążków

• stały (blok nieruchomy),
• przesuwny (blok ruchomy).

Krążki linowe zestawione w odpowiedni układ (zwany wielokrążkiem lub talią) połączony liną bądź linami zapewnia odpowiednie przełożenie sił przy podnoszeniu ładunków.

Sprawność krążka linowego

Wskutek sztywności lin i występowania w łożyskowaniu sił tarcia ruchowi cięgien rzeczywistych towarzyszą straty:

• wywołane sztywnością lin (zależne od ich konstrukcji i obciążenia), praktycznie przyjmuje się

$\Delta {F}_{1}\approx 0{,}01F,$

• wywołane tarciem na łożysku

$\Delta {F}_{2}=\mu {\frac {d}{D}}F_{N},$

gdzie siła nacisku jest równa:

$F_{N}=2F\sin {\frac {\beta }{2}}.$

Stąd całkowite straty

$\Delta {F}=\Delta {F}_{1}+\Delta {F}_{2},$

gdzie:

$\mu$ – współczynnik tarcia,

$F$ – siła naciągu liny,

$d$ – średnica łożyska,

$D$ – średnica bloczka,

$\beta$ – kąt między końcami liny.

Sprawność krążka określa wzór:

$\eta ={\frac {F}{F+\Delta {F}}}.$

W praktyce przyjmuje się:

• przy łożyskowaniu tocznym $\eta =0{,}97,$
• przy łożyskowaniu ślizgowym $\eta =0{,}95.$

Zastosowania krążka linowego

• dźwig
• winda
• osprzęt żeglarski

Zobacz też

• spadkownica Atwooda