Krążowniki rakietowe typu Ticonderoga

Krążowniki typu Ticonderoga – amerykański typ krążowników rakietowych, które w myśl początkowych planów marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych miały być uzupełnieniem uderzeniowych krążowników z napędem nuklearnym (CSGN). Okręty te były początkowo klasyfikowane jako niszczyciele rakietowe (DDG), jednak w celu lepszego odzwierciedlenia ich możliwości bojowych oraz kosztów budowy, zostały przeklasyfikowane na krążowniki rakietowe. 27 wybudowanych jednostek typu Ticonderoga stanowiły jedne z największych wówczas wybudowanych po drugiej wojnie światowej jednostek tej klasy. Wyposażone w zintegrowany (sieciowy) system wykrywania, naprowadzania i kierowania ogniem Aegis okręty, zapewniają współcześnie ochronę przeciwlotniczą, przeciwrakietową oraz przeciwpodwodną lotniskowcowych grup uderzeniowych (LGU) marynarki amerykańskiej, wykonują także zadania samodzielne, w tym uczestnicząc w operacjach reagowania kryzysowego.

Krążowniki typu Ticonderoga

Kraj budowy	Stany Zjednoczone
Użytkownicy	US Navy
Stocznia	Ingalls Shipbuilding Bath Iron Works
Wejście do służby	20 września 1986
Zbudowane okręty	27
Okręty w służbie	9
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 8910 długich ton pełna: 9466 długich ton
Długość	162,4 metra w linii wodnej całkowita: 172,9 metra
Szerokość	16,75 metra
Zanurzenie	9,6 metra
Napęd	4 turbiny gazowe (80000 KM) 2 wały napędowe
Prędkość	30+ węzłów
Zasięg	6000 Mm @ 20 węzłów
Załoga	387 (28 oficerów + 359 marynarzy)
Uzbrojenie	2 x 61 cel wyrzutni Mk 41 VLS dla pocisków Standard Missile, Tomahawk, rakietotorped VL-ASROC 8 wyrzutni pocisków przeciwokrętowych AGM-84/RGM-84/UGM-84 Harpoon 2 x armata 127 mm 2 x zestaw przeciwrakietowy Phalanx CIWS 20 mm 2 x potrójne wyrzutnie torped 324 mm Mk 46
Wyposażenie lotnicze	2 helikoptery SH-60 LAMPS III

Historia

Niszczyciele rakietowe typu Spruance i Krążowniki rakietowe typu Ticonderoga

Zamówienie na pierwsze jednostki typu zostało autoryzowane w budżecie obronnym na rok 1978. Okręty te budowane były modułowo, co ułatwiało późniejszą modernizację, spełniając w ten sposób jedną z naczelnych zasad polityki zakupów uzbrojenia Stanów Zjednoczonych. Okręty wyposażone w nowy system kierowania ogniem Aegis zaprojektowano z użyciem kadłuba i systemu napędowego niszczycieli typu Spruance. Pierwsze okręty tego typu były klasyfikowane jako niszczyciele rakietowe, jednak wraz z rozpoczęciem budowy klasyfikację zmieniono na krążowniki rakietowe. Stępkę pod pierwszy okręt typu USS "Ticonderoga" położono 21 stycznia 1980 w stoczni Ingalls Shipbuilding. Wodowanie nastąpiło 25 kwietnia 1981, wejście do służby 22 stycznia 1983.

Linie rozwojowe typu Ticonderoga

Baseline 0

Okręty CG-47 oraz CG-48 posiadały podstawowy system Aegis Mk 7 z radarem SPY-1A, system kontroli uzbrojenia Mk 1, pociski Standard Missile 2MR Block I oraz Mk 116 Mod 4 UBFCS. Pierwsze dwa okręty tego typu początkowo operowały jedynie z jednym helikopterem SH-2F LAMPS-I. W rzeczywistości obydwa okręty zostały później zmodyfikowane także dla celów operacji ze śmigłowcem SH-60B. Obydwa okręty używały komputerów UYK-7, obydwa też zostało zmodyfikowane do standardu Baseline 1, nie używały jednak holowanych sonarów. Ich systemy elektroniczne zostały zmodyfikowane w celu zmniejszenia kosztów obsługi. Zainstalowano także na nich nowe wyrzutnie Mk 41 w miejsce wcześniejszych Mk 26. Ponadto, otrzymały nowe działa o przedłużonym zasięgu w miejsce działek Mk 45, a komputery UYK-43 zastąpiły UYK-7 i UYK-20.

Okręty Baseline 0: USS Ticonderoga (CG-47) • USS „Yorktown” (CG-48)

Baseline 1

Pierwszych 5 okrętów typu Ticonderoga, od CG-47 do CG-51 posiadały wczesne wersje Aegis Combat System – o mniejszych możliwościach, nie posiadały także systemu wyrzutni pionowych VLS oraz możliwości wystrzeliwania pocisków Tomahawk. W dwóch pierwszych liniach rozwojowych, każda wyrzutnia Mk 26 Mod 1 magazynowała 44 pociski. Z przedniej części okrętu magazynowane były także 20 pociski ASROC. W Baseline 1 systemy okrętu dostosowano jednak do helikopterów SH-60B LAMPS-III, okręty wyposażono w pociski SM-2 MR Block II, the Aegis Combat System w wizualne systemy ekspozycji danych. Zastąpiono także maszty na czterech podstawach, masztami na trójnogu. Modernizacji pod kątem sprawności i łatwości obsługi uległy także ich systemy elektroniczne, zaś podwójne wyrzutnie Mk 26 zastąpione zostały pionowymi grupami wyrzutni Mk41.

Okręty Baseline 1: USS Vincennes (CG-49) • USS Valley Forge (CG-50) • USS Thomas S. Gates (CG-51)

Baseline 2

Wyrzutnia Mk-41 VLS okrętu USS San Jacinto (CG-56)

Okręt Baseline 2 USS "Bunker Hill" (CG-52) w trakcie operacji Desert Shield

Baseline 2 wprowadziła dwie pionowe wyrzutnie typu Vertical Launching System, możliwość odpalania pocisków BGM-109 Tomahawk TLAM (Tomahawk Land Attack Missile) oraz Tomahawk TASM (Tomahawk Anti-Ship Missile), a także modernizację broni przeciwpodwodnej. Dwie wyrzutnie Mk 41 Mod 0 VLS zastąpiły podwójne wyrzutnie Mk 26, została również dodana pionowa wyrzutnia pocisków Tomahawk z systemem kontroli ognia SWG-3 oraz system transmisji danych Link 11 i monitory UYQ-21. Pierwsza jednostką wyposażoną w rewolucyjny wówczas system VLS był USS "Bunker Hill" (CG-52). "Bunker Hill" zaczął dzięki temu oferować znacznie zwiększone możliwości bojowe, większą powierzchnię magazynów broni, większą silę ognia, szybki wybór broni, możliwość pokrycia ogniem 360° przestrzeni wokół siebie, mniejsze zużycie energii i większą zdolność przetrwania w warunkach bojowych. VLS mieści większą ilość uzbrojenia większej ilości typów. Wszystkie pociski przechowywane są pionowo w kanistrach z pofałdowanej stali i wystrzeliwanie pionowo w górę, w celu szybszego przystąpienia do wykonania zadania, niezależnie od kierunku celu. USS "Bunker Hill" posiada w sumie 122 pociski rakietowe, po 61 w każdej wyrzutni. Okręt może w ten sposób jednocześnie wystrzelić różnorodne pociski klasy woda-powietrze, woda-woda, czy też zaatakować cele na lądzie. Kongres Stanów Zjednoczonych nie zezwolił początkowo na instalację radarów SPS-49 i systemu transmisji danych SQQ-28 LAMPS-III w okrętach CG 54-56, jednakże udzielił zgody na to wyposażenie w roku 1984. Jednostki CG 54 i 55 posiadały niezależne holowane sonary SQR-19 oraz SQR-53A. W jednostce CG-53 zastąpiono później nadmuchiwana łódź o długości 7,31 metra Rigid Inflatable Boat (RIB) welbotem o długości 7,92 m. W jednostce CG-56 po raz pierwszy zaprezentowano średniej i wysokiej częstotliwości wmontowany w kadłub sonar SQQ-89(V)3 (ASW suite) zintegrowany z sonarami SQS-53B oraz holowanym SQR-19 i wyrzutnią torped Mk 116 Mod 6 UBFCS.

Okręty Baseline 2: USS Bunker Hill (CG-52) • USS Mobile Bay (CG-53) • USS Antietam (CG-54) • USS Leyte Gulf (CG-55) • USS San Jacinto (CG-56) • USS Lake Champlain (CG-57) • USS Philippine Sea (CG-58)

Baseline 3

Baseline 3 wprowadziła radar AN/SPY-1B i konsole AN/UYQ-21. Ten jaśniejszy radar SPY-1B ze wzmocnioną charakterystyką radiacyjną zastąpił radar SPY-1A, w miejsce UYK-7 wprowadzone też zostały nowe komputery UYK-43 i UYK-44. Pierwszym krążownikiem Marynarki wyposażonym w radar AN/SPY-1B został USS "Priceton" (CG-59). System ten znacząco wzmacniał zdolności wykrywania oferowane przez Aegis Combat System. Radar ten, jest znacznie bardziej zaawansowany od wcześniejszej wersji, szczególnie zaś w zakresie odporności na stosowane przez przeciwnika zakłócanie elektroniczne. W połączeniu z systemem kontroli ognia Mk 99, radar ten umożliwia naprowadzanie pocisków serii Standard na znacznie przedłużonym zasięgu. W 1996 roku, krążownik USS "Monterey" (CG-61) stał się pierwszym okrętem tej grupy wyposażonym w najnowszy radar SPY-1D(V), otrzymał on także uaktualnienie systemu bojowego w postaci nowych komputerów bojowych, konsoli oraz monitorów. Ta modyfikacja zwiększyła także możliwości przyszłych modernizacji, w szczególności zaś w zakresie walki zespołowej (Cooperative Engagement Capability), obrony antybalistycznej teatru działań oraz nowszych wersji pocisków Standard.

Okręty Baseline 3: USS Princeton (CG-59) • USS Normandy (CG-60) • USS Monterey (CG-61) • USS Chancellorsville (CG-62) • USS Cowpens (CG-63) • USS Gettysburg (CG-64)

Baseline 4

Baseline 4 zintegrowała komputery AN/UYK-43/44 (w miejsce UYK-7 i UYK-20) z zespołem superkomputerów opracowanych dla okrętów typu DDG-51. CG 65-73 uzyskały system wizualizacji danych UYS-20 oraz różnorakie systemy wspomagania decyzji. Wszystkie okręty tej linii uzyskały sonar SQS-53C oraz procesor dźwięku (danych sonarowych) SQR-17. Ostatni okręt tej linii, USS "Port Royal" (CG-73) przyjęty do służby w sobotę, 9 lipca 1994 r., był jednocześnie ostatnim – dwudziestym siódmym – zaplanowanym okrętem typu Ticonderoga.

Okręty Baseline 4: USS Chosin (CG-65) • USS Hue City (CG-66) • USS Shiloh (CG-67) • USS Anzio (CG-68) • USS Vicksburg (CG-69) • USS Lake Erie (CG-70) • USS Cape St. George (CG-71) • USS Vella Gulf (CG-72) • USS Port Royal (CG-73)

Modernizacje

W związku z zamiarem pozostawienia okrętów tego typu w służbie na kolejne dwie dekady, krążowniki typu Ticonderoga podlegają ciągłym modernizacjom. Ostatni z programów modernizacyjnych Cruiser Modernization Program (CMP), rozpoczął się w roku 2006, modernizacją USS "Cape St. George" (CG 71). Pakiet modernizacyjny w ramach tego programu obejmuje podniesienie standardu życia załóg na okrętach, ulepszenie systemów obronnych, modernizacje technologiczne w ramach podpakietu SmartShip upgrades, zmiany w celu ułatwienia obsługi technicznej okrętów, podpakiet Aegis Open Architecture oraz wiele innych ulepszeń, w tym przystosowanie jednostek tego typu do przyjęcia na pokłady najnowszych pocisków SM-6 ERAM mających zastąpić pociski RIM-66/RIM-67 SM-2.

SmartShip upgrades. Pakiet ten ma unowocześnić okręt poprzez automatyzacje wiele systemów jednostki, począwszy od systemów bojowych, na systemach okrętowych kończąc, na przykład poprzez wprowadzenie układów automatycznej diagnostyki i oceny uszkodzeń okrętu. Ma to w założeniu doprowadzić m.in. do zmniejszenia liczebności załogi o 50 osób.

Aegis Open Architecture. Wiele przedsiębiorstw amerykańskiej gospodarki podnosiło, iż dotychczasowy sposób budowy okrętów i kolejne modernizacje zacieśniają jedynie krąg podmiotów uczestniczących w rozwoju poszczególnych typów jednostek. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom gospodarki, Marynarka ogłosiła program Aegis Open Architecture mający dostosować okręty do możliwości uczestnictwa w przyszłych modernizacjach przedsiębiorstw spoza kilku największych światowych koncernów zbrojeniowych. Pierwszy tego typu pakiet zmian wprowadzono już w 1998 roku, rozszerzając go w ramach programu CMP. Otwarta architektura Aegis ma umożliwić udział w przyszłych modernizacjach mniejszych, komercyjnych przedsiębiorstw z branży informatycznej: przede wszystkim programistycznych, ale i sprzętowych.

Rozpoczęty w 2006 roku Cruiser Modernization Program, miał się zakończyć w roku 2008 zmodernizowaniem wszystkich 22 pozostałych w linii okrętów tego typu. Cały program modernizacji krążowników, ma przedłużyć okres zdatności jednostek do służby do czterdziestu lat, bez stopniowej utraty ich wartości bojowej, zapewniając w założeniu żywotność okrętów do czasu wprowadzenia do służby jednostek przyszłego typu CG(X).

W styczniu 2008 roku, firmy BAE Systems i Lockheed Martin otrzymały kontrakty na kolejna modernizację typu CG-47. W jej zakres wchodzą modyfikacje o charakterze technicznym, typu modernizacja układów elektrycznych, zastąpienie układami elektrycznym urządzeń zasilanych parą, wprowadzenie stali nierdzewnej do urządzeń sanitarnych, nowych systemów kontroli korozji, konserwacje pokładów oraz podwodnej części kadłuba, a także zmiany w zakresie systemów uzbrojenia, sensorów i komunikacji. Szczegóły modernizacji nie są jeszcze bliżej znane. Pierwszą jednostką która otrzymała pakiet modernizacyjny jest "Bunker Hill". Okręt otrzymał nowy Aegis Weapons System oraz Cooperative Engagement Capability W całej jednak historii typu, najdalej idącą modyfikacją jest modyfikacja Linebacker dostosowująca okręty Aegis, do wymagań Aegis BMD.

Typ Ticonderoga w obronie antybalistycznej

Wszystkie okręty typu Ticonderoga powstawały jako okręty zwalczania celów powietrznych, ze zintegrowanym systemem bojowym Aegis Combat System, stając się najnowocześniejszymi na świecie okrętami obrony powietrznej teatru działań floty. W związku jednak z postępująca proliferacja broni balistycznej krótkiego (SRBM) i średniego (MRBM) zasięgu oraz decyzją Stanów Zjednoczonych o włączeniu floty do ogólnego systemu zwalczania broni balistycznej (Ballistic Missile Defense), krążowniki typu Ticonderoga – obok niszczycieli typu Arleigh Burke – stały się podstawą początkowego rozwoju okrętów systemu Aegis BMD. Przez dokonywane zmiany w systemie uzbrojenia i kierowania ogniem (Linebacker), począwszy od USS "Lake Erie" (CG-70), kolejne okręty tego typu zostały wyłączane z systemu Aegis, stając się częścią antybalistycznego systemu Aegis BMD.

Informacje dodatkowe

Stocznie okrętów typu CG-47

Okręty w budowie w stoczni Ingalls Shipbuilding. Na pierwszym planie USS "Port Royal" (CG-73) typu Ticonderoga

Wszystkie okręty typu Ticonderoga wybudowane zostały w stoczniach Ingalls Shipbuilding oraz Bath Iron Works. Miejsca budowy poszczególnych okrętów przedstawia tabela nr 1:

Lata budowy i służby

Poniżej, w tabeli nr 2, przedstawiono daty wodowania, wejścia do służby i w przypadkach których to dotyczy, także daty wycofania ze służby.

Tabela 2: Lata budowy i służby okrętów typu Ticonderoga.

	Wodowanie	Port macierzysty	Wejście do służby	Wycofanie ze służby
USS "Ticonderoga" (CG-47)	25 kwietnia 1981	Pascagoula	22 stycznia 1983	30 września 2004
USS „Yorktown” (CG-48)	17 stycznia 1983	Pascagoula	4 lipca 1984	10 grudnia 2004
USS "Vincennes" (CG-49)	14 kwietnia 1984	San Diego	6 lipca 1985	29 czerwca 2005
USS "Valley Forge" (CG-50)	23 czerwca 1984	San Diego	18 stycznia 1986	30 sierpnia 2004
USS "Thomas S. Gates" (CG-51)	14 grudnia 1985	Norfolk	22 sierpnia 1987	16 grudnia 2005
USS "Bunker Hill" (CG-52)	11 marca 1985	Yokosuka	20 września 1986	22 września 2023
USS "Mobile Bay" (CG-53)	22 sierpnia 1985	Yokosuka	21 lutego 1987	10 sierpnia 2023
USS "Antietam" (CG-54)	14 lutego 1986	San Diego	6 czerwca 1987	27 września 2024
USS "Leyte Gulf" (CG-55)	20 czerwca 1986	Mayport	26 września 1987	20 września 2024
USS "San Jacinto" (CG-56)	14 listopada 1986	Norfolk	23 stycznia 1988	15 września 2023
USS "Lake Champlain" (CG-57)	3 kwietnia 1987	San Diego	12 sierpnia 1988	1 września 2023
USS "Philippine Sea" (CG-58)	12 lipca 1987	Mayport	18 marca 1989	2024
USS "Princeton" (CG-59)	2 października 1987	San Diego	11 lutego 1989	2024
USS "Normandy" (CG-60)	19 marca 1988	Norfolk	9 grudnia 1989	2024
USS "Monterey" (CG-61)	23 października 1988	Norfolk	16 czerwca 1990	16 września 2022
USS "Chancellorsville" (CG-62)	15 lipca 1988	Yokosuka	4 listopada 1989	2024
USS "Cowpens" (CG-63)	11 marca 1989	San Diego	9 marca 1991	27 sierpnia 2024
USS "Gettysburg" (CG-64)	2 lipca 1989	Mayport	2 czerwca 1991	2026
USS "Chosin" (CG-65)	1 września 1989	Pearl Harbor	12 stycznia 1991	2026
USS "Hué City" (CG-66)	1 czerwca 1990	Mayport	14 września 1991	23 września 2022
USS "Shiloh" (CG-67)	8 września 1990	San Diego	18 lipca 1992	2027
USS "Anzio" (CG-68)	2 listopada 1990	Norfolk	10 lutego 1992	22 września 2022
USS "Vicksburg" (CG-69)	7 września 1991	Mayport	14 listopada 1992	28 czerwca 2024
USS "Lake Erie" (CG-70)	13 lipca 1991	Pearl Harbor	24 lipca 1993	2028
USS "Cape St. George" (CG-71)	10 stycznia 1992	Norfolk	13 czerwca 1993	2028
USS "Vella Gulf" (CG-72)	13 czerwca 1992	Norfolk	12 lipca 1993	4 sierpnia 2022
USS "Port Royal" (CG-73)	20 listopada 1992	Pearl Harbor	9 lipca 1994	29 września 2022

Bibliografia

• Global Security: CG-47 Ticonderoga-class Construction (ang.)
• Federation of American Scientists: CG-47 Ticonderoga (ang.)
• Ronald O’Rourke, CRS Raport fo Congres: Navy Aegis Cruiser and Destroyer Modernization: Background and Issues for Congress, 1 lutego 2007, Order Code RS22595. (ang.)
• Krzysztof Kubiak. Amerykańskie krążowniki typu Ticonderoga. „Raport-wto”. 2000. nr 11. s. str. 40-43. ISSN 1479-270X. 

Linki zewnętrzne

• Opis na stronie Współczesne okręty wojenne. okretywojenne.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
• Opis na stronie Global Security
• Galeria zdjęć