Krajowa Armia Podziemna
Krajowa Armia Podziemna (KAP) – polska antykomunistyczna podziemna organizacja działająca w okresie od października 1949 do stycznia 1952[1][2]. Jej siedziba znajdowała się w Szybowicach.
| KAP | |
 Znak zakonny braci dobrzyńskich używany przez KAP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Historia | |
| Data sformowania |
październik 1949 |
| Data rozformowania |
styczeń 1952 |
| Pierwszy dowódca |
Tomasz Gołąb |
| Dane podstawowe | |
| Liczebność |
17 |
Krajowa Armia Podziemna prowadziła działalność na głównie terenie powiatów prudnickiego i nyskiego, choć niektóre akcje miały miejsce na terenie województw wrocławskiego i olsztyńskiego[3].
Historia
edytujZałożenie organizacji
edytujPomysłodawcą Krajowej Armii Podziemnej był Tomasz Gołąb, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. W październiku 1949 roku wraz z żoną odwiedził jej kuzyna Stanisława Stojanowskiego, mieszkającego w Białej. Nakłonił go do założenia tajnej organizacji o charakterze wojskowym, do której należałoby zwerbować repatriantów z Kresów Wschodnich. Jej celem miała być dywersja na tyłach Ludowego Wojska Polskiego, podczas spodziewanej III wojny światowej. W listopadzie 1949, Stojanowski będąc na weselu w Lubrzy zaproponował wstąpienie do organizacji swojemu kuzynowi, Emilowi Stojanowskiemu z Szybowic[1].
Działalność
edytujW marcu 1950 roku organizacja liczyła 7 członków. Powstała wtedy również jej pierwsza nazwa – Wojsko Polskie pod dowództwem Krajowej Armii Podziemnej. Przewodniczącym zarządu grupy miał zostać Ludwik Bartmanowicz, zdemobilizowany porucznik Wojska Polskiego[1], jednak odmówił. Władysław Biernat zlecił jego zamordowanie, by uniknąć zdradzenia przez niego organizacji. Następnie wydał rozkaz zabicia Jana Walaska, oficera śledczego Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Prudniku[3].
W 1951 z inicjatywy Hieronima Bednarskiego dokonano napadu na posterunek Milicji Obywatelskiej w innym województwie w celu zdobycia broni i oryginalnych legitymacji milicyjnych. 4 maja 1951 przeprowadzono zbrojny napad na Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska” w Lipowej. 21 maja 1951 dokonano napadu na członka PZPR Józefa Chudego. Chudy został pobity we własnym domu, przy okazji zrabowano pewną kwotę pieniędzy, zegarki, biżuterię i inne przedmioty. 25 lipca 1951 dokonano napadu na Spółdzielnię Spożywców w Charbielinie. Wartość łupu wynosiła około 30000 zł[4].
Aresztowanie i proces
edytujPierwszą informacją o istnieniu antykomunistycznej organizacji w Szybowicach była notatka służbowa funkcjonariusza PUBP w Prudniku Józefa Plebana sporządzona 27 stycznia 1950 roku. Stwierdził w niej, że Hieronim Bednarski poinformował o jej istnieniu sekretarza komitetu gminnego PZPR w Moszczance. Bednarski został później aktywnym członkiem Krajowej Armii Podziemnej[5][6].
Od stycznia do marca 1952 przeprowadzono falę aresztować członków KAP. Ich proces trwał od kwietnia 1952 do lutego 1953. Wielu członków konspiracji zostało skazanych na wysokie wyroki więzienia, a Hieronima Bednarskiego i Władysława Biernata skazano na karę śmierci[7].
Członkowie
edytujCzłonkami Krajowej Armii Podziemnej byli[1][8]:
- Stanisław Stojanowski ps. „Ogień”, zam. w Białej
- Emil Stojanowski ps. „Kościuszko”, zam. w Szybowicach
- Józef Zając ps. „Lew”, zam. w Szybowicach
- Jan Krech ps. „Motyl”, „Klon”, zam. w Szybowicach
- Władysław Biernat vel Bernaski ps. „Pantera”, zam. w Prudniku
- Hieronim Bednarski ps. „Nawrócony”, zam. w Szybowicach
- Jan Kuszła, zam. w Szybowicach
- Antoni Rzucidło, ps. „Szkop”, zam. w Szybowicach
- Marian Marciniec, zam. w Prudniku, ul. Grunwaldzka 92
- Piotr Lipniarski, zam. w Prudniku
- Stanisław Kołodziej, zam. w Szybowicach
- Tadeusz Nosko ps. „Dąb”, zam. w Szybowicach
- Władysław Zieniuk, zam. w Mieszkowicach
- Jan Mazur ps. „Jawor”, zam. w Szybowicach
- Piotr Dawiskiba, zam. w Szybowicach
- Tadeusz Krupa ps. „Wilk”, zam. w Ząbkowicach Śląskich
- Ludwik Bartmanowicz ps. „Olcha”, zam. w Szybowicach
Do organizacji mieli należeć również Władysław Cybulka z Szybowic i Rudolf Twardysko z Prudnika, jednak brak materiałów na potwierdzenie tego. Ponadto organizacja była wspomagana przez wielu innych ludzi, w tym osób mieszkających na terenie Czechosłowacji[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d I. Powstanie organizacji, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 1 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ Paweł Nowakowski, Witryna Wiejska – Rok 1989 w Szybowicach [online], witrynawiejska.org.pl [dostęp 2019-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-19] (pol.).
- ↑ a b III. Dowództwo i struktura organizacyjna KAP, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 5 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ VI. Działalność KAP, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 6 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ Jan Poniatyszyn, Kolejna rocznica aresztowań żołnierzy antykomunistycznego podz ... – Radio Opole [online], radio.opole.pl, 6 marca 2018 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ Jan Poniatyszyn, Żołnierzy Wyklętych z tej wioski zamordowały komunistyczne wła ... – Radio Opole [online], radio.opole.pl, 28 marca 2019 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ IX. Proces, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 8 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ II. Członkowie KAP i osoby z nią współpracujące, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 2–5 [dostęp 2019-06-19] (pol.).
- ↑ II. Członkowie KAP i osoby z nią współpracujące, [w:] Andrzej Szymon Kozielski, Krajowa Armia Podziemna na Opolszczyźnie (1949 – 1952) według esbeckiej faktologii z 1960, salon24.pl, 12 lipca 2018, s. 5 [dostęp 2019-06-19] (pol.).