Kurt Tucholsky
Kurt Tucholsky (ur. 9 stycznia 1890 w Berlinie, zm. 21 grudnia 1935 w Göteborgu) – niemiecki dziennikarz, publicysta i pisarz pochodzenia żydowskiego. Pisywał również pod pseudonimami Kaspar Hauser, Peter Panter, Theobald Tiger i Ignaz Wrobel[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 stycznia 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 grudnia 1935 |
| Przyczyna śmierci |
samobójstwo |
| Zawód, zajęcie |
pisarz, publicysta, dziennikarz |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
doktor prawa |
| Alma Mater |
Uniwersytet w Jenie |
| Wyznanie |
od 1918 protestanckie |
| |
Życiorys
edytujJako małe dziecko mieszkał w Szczecinie w kamienicy na drugim piętrze (dziś kamienica na ulicy Generała Ludomiła Rayskiego nr. 29, biurowiec spółki Orlen)[2]. Tam z powodów zawodowych przeniósł się jego ojciec, który był bogatym kupcem.
W latach 1910 – 1915 studiował w Berlinie i w Jenie. Studia ukończył jako doktor prawa. W czasie I wojny światowej walczył jako żołnierz na froncie wschodnim. W 1918 zmienił wyznanie na protestanckie. Jako korespondent prasowy mieszkał od 1924 we Francji[1].
3 maja 1920 ożenił się z lekarką Else Weil (rozwód 14 lutego 1924), zamordowaną w 1942 w obozie koncentracyjnym Auschwitz -Birkenau). 30 sierpnia 1924 jego żoną została Mary Gerold (rozwód 21 sierpnia 1933).
W 1930 roku zamieszkał w Szwecji.
Po przejęciu władzy przez Hitlera konsekwentnie zwalczał faszyzm. Pisma Kurta Tucholsky`ego zostały w 1933 spalone, pozbawiono go obywatelstwa niemieckiego, a jego majątek został skonfiskowany. Problemy zdrowotne i finansowe wzmocniły w nim depresję. 20 grudnia 1935 roku zażył śmiertelną dawkę środków nasennych i alkoholu. Został przewieziony do szpitala w Göteborgu, tam zmarł następnego dnia[3].
Twórczość
edytujTucholsky należał do najwybitniejszych publicystów Republiki Weimarskiej. Jako zaangażowany politycznie dziennikarz i czasowo również współwydawca tygodnika „Die Weltbühne” wpisywał się w tradycję innego wielkiego niemieckiego krytyka społecznego i pisarza Heinricha Heinego. Ponadto był satyrykiem oraz autorem sztuk kabaretowych. Sam siebie nazywał lewicowym demokratą i pacyfistą. W swoich tekstach wielokrotnie przestrzegał przed antydemokratycznymi tendencjami w polityce, wojsku i wymiarze sprawiedliwości, w tym przede wszystkim przed narodowym socjalizmem Adolfa Hitlera[1].
Debiutował w 1907 satyrą na cesarza Wilhelma II. Pisał dla prasy, m.in. artykuły i wiersze dla satyrycznego pisma „Ulk” (1918-20 był redaktorem naczelnym tego tygodnika) oraz artykuły, recenzje dla (od 1913) tygodnika „Schaubühne”, (od 1918) „Weltbühne”, czasowo był współwydawcą tego pisma. 1919 i 1920 ukazały się w formie książkowej pierwsze zbiory jego artykułów i wierszy. Tucholsky przyczynił się do rozwoju krytycznego kabaretu politycznego w Niemczech[1]. Trudne relacje z matką (ojciec zmarł w 1905) znalazły swój wyraz m.in. w artykule Rosa Bertens („Schaubühne” 1913), a również w powieści Schloß Gripsholm (1931). W tomie Deutschland, Deutschland über alles (1929) protestuje przeciwko skorumpowanym strukturom prawnym Republiki Weimarskiej oraz niemieckiemu szowinizmowi i militaryzmowi[1].
W tekście Reise ins Dritte Reich (1932) napisał: „Ludzie tacy jak Mussolini czy gefrajter (starszy szeregowy) Hitler istnieją nie tyle z własnej siły, a z braku charakteru ich przeciwników”[potrzebny przypis].
Polski wybór publicystyki Tucholsky`ego pt. Księga pięciu szyderców ukazał się w 1955 roku. Walory jego tekstów publicystycznych to klarowność i precyzja języka, ostrość ferowanych sądów, przenikliwość stawianych diagnoz[1].
Oprócz tekstów publicystycznych Tucholsky pisał opowiadania, powieści, scenariusze filmowe, słuchowiska radiowe, wiersze, aforyzmy.
W 1978 roku odkryto i opublikowano prywatne zapiski pisarza z jego pobytu na emigracji. Dzienniki Q-Tagebücher należą do najważniejszych literackich dokumentów antyfaszystowskiej emigracji niemieckiej[4].
Dzieła
edytuj- Rheinsberg – ein Bilderbuch für Verliebte (1912)
- Der Zeitsparer. Grotesken von Ignaz Wrobel (1914)
- Fromme Gesänge. Von Theobald Tiger mit einer Vorrede von Ignaz Wrobel (1919)
- Träumereien an preußischen Kaminen. Von Peter Panter (1920)
- Die verkehrte Welt in Knüttelversen dargestellt von Kaspar Hauser (1922)
- Ein Pyrenäenbuch (1927)
- Mit 5 PS (1928). Wyd. polskie: Księga pięciu szyderców. Wybór i tłum. Antoni Marianowicz; (prozę przeł. z niem. Jacek Fruhling) Czytelnik, Warszawa 1955
- Deutschland, Deutschland über alles. Ein Bilderbuch von Kurt Tucholsky und vielen Fotografen. Montiert von John Heartfield (1929)
- Das Lächeln der Mona Lisa (1929)
- Lerne lachen ohne zu weinen (1931)
- Schloss Gripsholm. Eine Sommergeschichte (1931). Wyd. polskie: Zamek Gripsholm PIW, Warszawa 1985, ISBN 83-06-01230-5.
- Christoph Kolumbus oder Die Entdeckung Amerikas. Komödie in einem Vorspiel und sechs Bildern. Von Walter Hasenclever und Peter Panter (1932)
Nagroda im. Kurta Tucholsky'ego
edytujPrzyznawane są dwie nagrody im. Kurta Tucholsky'ego. Pierwsza z nich jest przyznawanym od 1995 roku wyróżnieniem przyznawanym w dziedzinie publicystyki literackiej przez Kurt-Tucholsky-Gesellschaft i wcześniej również przez Kurt-Tucholsky-Stiftung. Nagroda jest dedykowana „zaangażowanym i językowo charakterystycznym dziełom publicystyki literackiej”[5]. Jedną z osób, które otrzymały to wyróżnienie jest Margarete Stokowski[6].
Druga z nagród im. Kurta Tucholsky'ego jest przyznawana od 1985 roku przez szwedzki PEN Club pisarzom, którzy są prześladowani i zastraszeni we własnym kraju lub z tych powodów żyją na emigracji[7].
Nagrodę otrzymali następujący pisarze[8]:
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autor biogramu: Marek Zybura), s. 311.
- ↑ Tu mieszkał Kurt Tucholsky. Kim był? [online], wszczecinie.pl [dostęp 2019-12-08] (pol.).
- ↑ Kurt Tucholsky (Autor) | Lebenslauf, Biografie, Werke [online], wortwuchs.net [dostęp 2023-12-24].
- ↑ Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996 (autor biogramu: Marek Zybura), s. 312.
- ↑ Kurt Tucholsky-Preis für Literarische Publizistik - Preise & Stipendien [online], www.literaturport.de [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Michael Slamasagt, Kurt Tucholsky-Preis 2019 an Margarete Stokowski [online], Kurt Tucholsky-Gesellschaft, 14 września 2019 [dostęp 2023-11-20] (niem.).
- ↑ Priser och utmärkelser [online], Svenska PEN [dostęp 2023-11-20] (szw.).
- ↑ Tucholskypriset pristagare [online], Svenska PEN [dostęp 2023-11-20] (szw.).
Linki zewnętrzne
edytuj- ISNI: 0000000368641536, 0000000368641579, 0000000368641528, 0000000368641560, 000000036864151X, 0000000121318518, 0000000368641544, 0000000368641552, 0000000368641587
- VIAF: 49232367
- LCCN: n50081889
- GND: 11862444X
- NDL: 00459193
- LIBRIS: 75kmnn8r1f206gd
- BnF: 119272204
- SUDOC: 027446867
- NLA: 35557300
- NKC: jn19990008639
- BNE: XX1161993
- NTA: 068509634
- BIBSYS: 90070652
- CiNii: DA00395951
- Open Library: OL3143559A
- PLWABN: 9810598452105606
- NUKAT: n96403039
- J9U: 987007269008205171
- PTBNP: 77311
- CANTIC: a12348417
- LNB: 000059903
- NSK: 000099627
- CONOR: 37309795
- BNC: 000178527
- KRNLK: KAC200702677
- LIH: LNB:V*159408;=BN
- RISM: people/50042709