Loxodonta

	Loxodonta
	Anonymous, 1827
	; Osobnik słonia afrykańskiego (L. africana)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	trąbowce
Rodzina	słoniowate
Rodzaj	Loxodonta
	Typ nomenklatoryczny
	Elephas africanus Blumenbach, 1797
Synonimy
	Loxodon Falconer, 1857; Paraloxodonta Garutt, 1986; Protoloxodonta Garutt, 1986;
	Loxodon Falconer, 1857; Paraloxodonta Garutt, 1986; Protoloxodonta Garutt, 1986;
Gatunki
	6 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	6 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Loxodonta – rodzaj ssaków z rodziny słoniowatych (Elephantidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (włącznie z trąbą) 600–750 cm, długość ogona 100–150 cm, wysokość w kłębie samic 160–260 cm, samców 160–400 cm; masa ciała 2700–10 000 kg (samice maksymalnie do 4600 kg, samce maksymalnie do 10 000 kg)^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1827 roku anonimowy autor w artykule poświęconym recenzji „Historii naturalnej ssaków” autorstwa Étienna Geoffroy Saint-Hilairego i Frédérica Cuviera, opublikowanym w czasopiśmie The Zoological journal ^[1], latynizując francuską nazwę „Loxodonte” ukutą przez autorów ww. dzieła^[9]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) słoń afrykański (L. africana).

Etymologia

Loxodonta (Loxodon): gr. λοξος loxos ‘krzywy, ukośny’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[10].
Paraloxodonta: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[11]; rodzaj Loxodonta Anonymous, 1827. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Elephas atlanticus Pomel, 1879.
Protoloxodonta: gr. πρωτος prōtos ‘pierwszy, przed’^[12]; rodzaj Loxodonta Anonymous, 1827. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Loxodonta adaurora Maglio, 1970.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[13]^[8]^[5]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[14]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[15]
	Loxodonta africana	(Blumenbach, 1797)	słoń afrykański	gatunek monotypowy	wschodnia i południowa Czarna Afryka (od północnego Kamerunu, Sudanu Południowego i Erytrei, na południe do Namibii, Botswany i Południowej Afryki); rozproszony na zachodzie (od Senegalu do Nigerii)	DC: 600–750 cm DO: 100–150 cm MC: 2800–10 000 kg	EN
	Loxodonta cyclotis	(Matschie, 1900)	słoń leśny	gatunek monotypowy	Kotlina Konga w Afryce Środkowej (południowy Kamerun, południowa Republika Środkowoafrykańska, Demokratyczna Republika Konga, Gwinea Równikowa, Gabon i Kongo); zasięg nie jest dobrze znany	DC: 600–750 cm DO: 100–150 cm MC: 2700–6000 kg	CR

Kategorie IUCN: EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony,

Opisano również gatunki wymarłe z obszaru Afryki^[16]:

Loxodonta adaurora Maglio, 1970^[17] (pliocen–plejstocen)
Loxodonta atlantica (Pomel, 1879)^[18] (pliocen–plejstocen)
Loxodonta cookei Sanders, 2007^[19] (pliocen)
Loxodonta exoptata (Dietrich, 1941)^[20] (plejstocen)

Najstarszymi znanymi skamieniałościami należącymi do Loxodonta są pojedyncze trzonowce z górnomioceńskich formacji Lukeino w Kenii i Nkondo w Ugandzie, liczące około 5,4–7,3 mln lat. Gatunki L. adaurora i L. exoptata żyły w pliocenie^[21], a L. atlantica od pliocenu do plejstocenu. Analiza filogenetyczna wykonana przez Todd wskazuje, że L. adaurora może być bliżej spokrewniony z mamutami niż z pozostałymi gatunkami z rodzaju Loxodonta^[16].

Badania DNA mitochondrialnego słoniowatych przeprowadzone przez Rohland i współpracowników zasugerowały, że Loxodonta cyclotis oddzielił się od L. africana około 6,6–8,6 mln lat temu^[22], jednak mtDNA reprezentuje tylko jedno locus genomu, dlatego nie zawsze daje ono prawdziwy obraz filogenezy. Hipotezę tę wsparła jednak analiza 375 loci DNA jądrowego. Sugeruje ona, że dwa gatunki słoni afrykańskich oddzieliły się od siebie mniej więcej w tym samym czasie, co słoń indyjski i mamut włochaty – klasyfikowane w odrębnych rodzajach – co potwierdza zasadność klasyfikowania L. cyclotis i L. africana jako osobnych gatunków^[23].

Zobacz też

słoń bojowy

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Loxodonta Anonymous, 1827.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b Anonymous. Histoire Naturelle des Mammifères, avec des Figures originales, dessinées d’après des Animaux vivans; &c. Par MM. Geoffroy Saint-Hilaire, et F. Cuvier. Livraisons 52^de et 53^eme. „The Zoological journal”. 3, s. 140, 1828. (ang.).
↑ Niektóre źródła autorstwo nazwy przypisują Cuvierowi i É. Geoffroy Saint-Hilaire (1825) – np. J.W. Sanders: Fossil Proboscidea from the Wembere-Manonga Formation, Manonga Valley, Tanzania. W: T. Harrison (red.): Neogene paleontology of the Manonga Valley, Tanzania. A window into the evolutionary history of East Africa. Plenum Press, 1997, s. 298. ISBN 0-306-45471-8. – lub Cuvierowi (1825) – np. Loxodonta (elephant). Paleobiology Database. [dostęp 2010-12-25]. (ang.).
↑ H. Falconer. On the Species of Mastodon and Elephant occurring in the fossil state in Great Britain. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 13 (4), s. 315, 1857. (ang.).
↑ ^a ^b В.Е. Гарутт. Происхождение слонов и пути их филогении. „Труды Зоологического института РАН”. 149, s. 19, 1983. (ros.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e G. Wittemyer: Family Elephantidae (Elephants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 77–79. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Loxodonta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire Naturelle des Mammifères. Cz. 6. Paris: Chez A. Belin, 1825, s. [2]. (fr.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 385, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 209.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Taxonomy: Loxodonta – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ ^a ^b N.E. Todd. New phylogenetic analysis of the family Elephantidae based on cranial-dental morphology. „The Anatomical Record: Advances in Integrative Anatomy and Evolutionary Biology”. 293 (1), s. 74–90, 2010. DOI: 10.1002/ar.21010. (ang.).
↑ V.J. Moglio. Four new species of elephantidae from the Plio-Pleistocene of northwestern Kenya. „Breviora”. 341, s. 12, 1969–1970. (ang.).
↑ A.N. Pomel. Ossements d’Éléphants et d’Hippopotames découverts dans une station préhistorique de la plaine d’Eghis (province d’Oran). „Bulletin de la Société géologique de France”. Troisième série. 7, s. 51, 1879. (fr.).
↑ W.J. Sanders. Taxonomic review of fossil Proboscidea (Mammalia) from Langebaanweg, South Africa. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 62 (1), s. 7, 2007. (ang.).
↑ W.O. Dietrich. Die Säugetier paläontologischen Ergebnisse der Kohl-Larsen’schen Expedition, 1937–1939 in nördlichen Deutsch-Ostafrika. „Zentralblatt für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Abteilung B. Jahrgang 1941, s. 217–223, 1941. (niem.).
↑ P. Tassy & R. Debruyne: The timing of early Elephantinae differentiation: the palaeontological record, with short comment on molecular data. Proceedings of the World of Elephants – International Congress, Rome, 2001, s. 685–687. ISBN 88-8080-025-6. (ang.).
↑ Nadin Rohland, Anna-Sapfo Malaspinas, Joshua L. Pollack, Montgomery Slatkin, Paul Matheus, Michael Hofreiter. Proboscidean mitogenomics: chronology and mode of elephant evolution using mastodon as outgroup. „PLoS Biology”. 5(8): e207, 2007. DOI: 10.1371/journal.pbio.0050207. (ang.).
↑ N. Rohland, D. Reich, S. Mallick, M. Meyer, R.E. Green, N.J. Georgiadis, A.L. Roca & M. Hofreiter. Genomic DNA sequences from mastodon and woolly mammoth reveal deep speciation of forest and savanna elephants. „PLoS Biology”. 8(12): e1000564, 2010. DOI: 10.1371/journal.pbio.1000564. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[3] Niepoprawna późniejsza pisownia Loxodonta Anonymous, 1827.

[16] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Anonim-1] Anonymous. Histoire Naturelle des Mammifères, avec des Figures originales, dessinées d’après des Animaux vivans; &c. Par MM. Geoffroy Saint-Hilaire, et F. Cuvier. Livraisons 52^de et 53^eme. „The Zoological journal”. 3, s. 140, 1828. (ang.).

[Cuvier-2] Niektóre źródła autorstwo nazwy przypisują Cuvierowi i É. Geoffroy Saint-Hilaire (1825) – np. J.W. Sanders: Fossil Proboscidea from the Wembere-Manonga Formation, Manonga Valley, Tanzania. W: T. Harrison (red.): Neogene paleontology of the Manonga Valley, Tanzania. A window into the evolutionary history of East Africa. Plenum Press, 1997, s. 298. ISBN 0-306-45471-8. – lub Cuvierowi (1825) – np. Loxodonta (elephant). Paleobiology Database. [dostęp 2010-12-25]. (ang.).

[Falconer-4] H. Falconer. On the Species of Mastodon and Elephant occurring in the fossil state in Great Britain. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 13 (4), s. 315, 1857. (ang.).

[gar-5] В.Е. Гарутт. Происхождение слонов и пути их филогении. „Труды Зоологического института РАН”. 149, s. 19, 1983. (ros.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wittemyer-7] G. Wittemyer: Family Elephantidae (Elephants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 77–79. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Loxodonta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[cuv&geo-10] É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire Naturelle des Mammifères. Cz. 6. Paris: Chez A. Belin, 1825, s. [2]. (fr.).

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 385, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=249_209]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 209.

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[Cichocki&inni-15] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[17] Taxonomy: Loxodonta – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[Todd-18] N.E. Todd. New phylogenetic analysis of the family Elephantidae based on cranial-dental morphology. „The Anatomical Record: Advances in Integrative Anatomy and Evolutionary Biology”. 293 (1), s. 74–90, 2010. DOI: 10.1002/ar.21010. (ang.).

[mog-19] V.J. Moglio. Four new species of elephantidae from the Plio-Pleistocene of northwestern Kenya. „Breviora”. 341, s. 12, 1969–1970. (ang.).

[pom-20] A.N. Pomel. Ossements d’Éléphants et d’Hippopotames découverts dans une station préhistorique de la plaine d’Eghis (province d’Oran). „Bulletin de la Société géologique de France”. Troisième série. 7, s. 51, 1879. (fr.).

[san-21] W.J. Sanders. Taxonomic review of fossil Proboscidea (Mammalia) from Langebaanweg, South Africa. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 62 (1), s. 7, 2007. (ang.).

[die-22] W.O. Dietrich. Die Säugetier paläontologischen Ergebnisse der Kohl-Larsen’schen Expedition, 1937–1939 in nördlichen Deutsch-Ostafrika. „Zentralblatt für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Abteilung B. Jahrgang 1941, s. 217–223, 1941. (niem.).

[TD01-23] P. Tassy & R. Debruyne: The timing of early Elephantinae differentiation: the palaeontological record, with short comment on molecular data. Proceedings of the World of Elephants – International Congress, Rome, 2001, s. 685–687. ISBN 88-8080-025-6. (ang.).

[plos07-24] Nadin Rohland, Anna-Sapfo Malaspinas, Joshua L. Pollack, Montgomery Slatkin, Paul Matheus, Michael Hofreiter. Proboscidean mitogenomics: chronology and mode of elephant evolution using mastodon as outgroup. „PLoS Biology”. 5(8): e207, 2007. DOI: 10.1371/journal.pbio.0050207. (ang.).

[plos10-25] N. Rohland, D. Reich, S. Mallick, M. Meyer, R.E. Green, N.J. Georgiadis, A.L. Roca & M. Hofreiter. Genomic DNA sequences from mastodon and woolly mammoth reveal deep speciation of forest and savanna elephants. „PLoS Biology”. 8(12): e1000564, 2010. DOI: 10.1371/journal.pbio.1000564. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]